Մասնակից:Զաբելա Աբելյան/Ավազարկղ 3

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
link=https://hy.wikipedia.org/wiki/Վիքիպեդիա:Մրցույթ Արվեստի աշխարհ
link=https://hy.wikipedia.org/wiki/Վիքիպեդիա:Մրցույթ Արվեստի աշխարհ
Այս հոդվածը կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածը ստեղծվել է «Արվեստի աշխարհ» նախագծի շրջանակներում։
 link=https://hy.wikipedia.org/wiki/Վիքիպեդիա:Մրցույթ Արվեստի աշխարհ

Սևագրություն

Արքայադուստր Իզաբելի սենեկապանուհու դիմանկարը
նկարիչՊիտեր Պաուլ Ռուբենս
տարիմոտ 1623-1626 թթ.
բարձրություն63,5
լայնություն47,8
նյություղաներկ
Ծանոթագրություններ

Արքայադուստր Իզաբելի սենեկապանուհու դիմանկարը (Sael doegter van de Infante tot Brussel) Պիտեր Պաուլ Ռուբենսի (հոլ.՝ Peter Paul Rubens) աշխատանքն է։Նկարը պատկերում է պալատական տիկին Իզաբելա Կլարա Եվգենիի(исп. Isabel Clara Eugenia de Austriaն) ։ Թվագրում է մոտ 1623-1626 թթ.։ 1772 թվականից դիմանկարը գտնվում է Էրմիտաժի էքսպոզիցիայում։Դիմանկարը ներկայացնում է ոչ բնորոշ Ռուբենսի ստեղծագործությունների համար ուղղված հոգեբանական դիմանկար ոճին ։ Դիմանկարը ստորագրված և թվագրված չէր, նրա հեղինակությունն առաջացնում է տարաձայնություններ արևմտյան արվեստագետների մոտ, չնայած դրան, այն պատկանում է ռուբենսյան դպրոցին (վարպետ), կասկածանք չկա:Սովետական և ռուսական արվեստագիտությունը միարժեքորեն ընդունում են հեղինակ Ռուբենսին:Նույնականացման բնօրինակը նույնպես տարբեր է,արևմտյան արվեստագիտության գրականության մեջ չկա նկարների հաստատուն անուններ:Համաձայն մի ենթադրության,նա պատկերում է նկարիչ Կլարա Սերենի ավագ աղջկան,մեռած կտավի ստեղծման ժամանակ:

Նկարագրություն և տեխնիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նկարը իրենից ներկայացնում է աղջկա կիսանդրու դիմանկար,կատարված յուղաներկով փայտի վրա:Ավելի լավ պահպանման համար կաղնու մանրախախտակ: Մոդելը հագնված է իսպանական մոդայով խիստ մուգ զգեստ սպիտակ ծալավորված օձիքով: Յուղի բարակ շերտը համարյա չի ծածկում ֆոնի երկնագույն գուներանգումը:Այն նշում է առանձնահատկությունը Ռուբենսի համար լայն անկունագծով,մի քանի կոպիտ վրձնախազերով: Կա թերության հետքեր և հին գրառումներ թերություններով: . Ռենտգենանկարը դիմանկարի ցույց է տալիս (նկատելի նույնպես անզեն աչքով) ականջօղերի հեղինակային փոփոխությունները: [1].Աշխատանքը ստորագրված չէ հեղինակի կողմից: [2]:Նկարի զուսպ գունագեղությունը կառուցված է մութ զգեստից անցումը, համարյա խառնված մոխրագույն հիմնագույնով,դեմքի վառ երանգ մագարիտյա-արծաթյա երանգի գերակշռությամբ:[3]. Նկարը ստեղծված է ալլա պրիմայի սկզբունքով, գերիշխող վարպետությամբ թափանցաներկման:Բարակ վրձինի միջով թափանցող հիմնաներկը պատկերի մոդելին ավելացնում է պարզություն: անդրադարձումը թեթև ուռածությամբ նկարված սպիտակ ֆրեզ-օձիքը լուսավորում է աղջկա դեմքը և ամբողջ կոմպոզիցիան: Օգտվելով մի քանի հնաձև նկարների կառուցման հին ֆլամենդական կանոններից (նեղ շրջանակ, մինիմումաքսեսուարներ, խիստ հիմնագույն), հեղինակը ֆոկուսավորում է ուշադրությունը աղջկա դեմքին և ներաշխարհին[4]: Խոշոր բաց-կանաչավուն աչքերը և թափվող բաց խարտյաշ մազերը հաղորդում է կոմպոզիցիային առանձնահատուկ հնչեղություն: Թեթև հիվանդ կարմրությունը և հազիվ շուրթերին նշմարելի ժպիտը հաղորդում է նկարին ինտիմ խառնվածք[3]: Աղջկա հայացքը ուղղված է թեթևակի դիտորդի կողմը:Նկարի վրա աչքերի դասավորության համաչափությունը համապատասխանում է ոսկե հատմանը[5][6]։

Ստեղծման պատմությունը և բնօրինակի նույնականացումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մասնագետները սենեկապանուհու նկարը թվագրում են մոտավորապես 1623—1626 թվականներին: Ստույգ ստեղծման պատմությունը հայտնի չէ,գոյություն ունի միայն արվեստագետների ընդհանուր ենթադրությունը:Նկարչի ուշ շրջանի ստեղծագործությունների գրված նկար է, կազմված վարպետի հոյակերտ գեղանկարներից,մեծ գեղարվեստական արվեստանոցի ղեկավարներից: Նկարների արտադրությունը այն ժամանակ մատակարարվում էր հոսքերով, վարպետը կատարում էր նկարի ուրվագիծը, իսկ վերջացնում էին նրա աշակերտները: Խոշոր եվրոպական երկրների գլուխները պատիվ էին համարում նկարները պատվիրել ֆլամանդցու մոտ: Ռուբենսին փառքն էր ուղեկցում, 1624 թվականին Իսպանիայի թագավորը նրան շնորհեց ազնվական կոչում: Նա պահանջված էր ոչ միայն որպես գեղանկարիչ,այլ և ծառայում էր բարձրաստիճան դիվանագետ արքունիքւմ: Այդ նույն ժամանակ Ռուբենսը անձնական կյանքում վերապրում էր ողբերգություն ողբերգության հետևից:[6][7].

Рис. 1.Սենեկապանուհու նկարի ուրվագիծը,ածուխ,մոտավորապես 1623 թվական, Ալբերտինա, Վիենա: Ուրվագծի վերևում կարելի է վերծանել «Sael doegter van de Infante tot Brussel»(«պալատական տիկին Բրյուսելի սենեկապանուհի»), այդտեղից և ստացավ իր էրմիտաժյան նկար անվանումը

2 մարտի 1611 թվականին Պիտեր Պաուլ Ռուբենսի և Իզաբել Բրանտի ընտանիքում հայտնվեց առաջնածին աղջիկը՝Կլարա Սերենան: Իզաբելա Կլարա Եվգենիան կարող էր լինել երեխայի կնքամայրը,ինչը մատնանշում է անվան և տիտղոսի փոխառնումը(սերենիսիմա) գերիշխան. 1623 թվականին, 12 տարեկան հասակում հիվանդությունից հետո Կլարա Սերենան վախճանվեց: 1625 թվականին մեռավ լավագույն ընկեր և համախոհ Յան Բրեյգելը:. 1626 թվականին ժանտախտի համաճարակի ժամանակ կյանքից հեռացավ նկարչի կինը՝ Իզաբել Բրանտը: Ռուբենսը ծանր ապրեց այդ կորուստը[3]: Ընկերոջ նամակում՝ Պիեռ Դյուպուի, նա գրեց կնոջ մահվան առթիվ. «…ինձ հույժ դժվար կլինի անջատել իմ վիշտը հիշողություններից,որը ես պարտավոր եմ հավերժ պահպանել սիրելի և ամենից վեր հարգված անձի մասին»։Նկարչի կյանքի այդ ժամանակաշրջանում ստեղծվում է Ռուբենսի նկարների մի ամբողջ շարք ( կամ նրա վարպետի),արտահայտելով տարբեր տարիքի միևնույն մոդելը:[8][9].

Դատելով անունով,էրմիտաժյան նկարի վրա պատկերված է բրյուսելյան ինֆանտի պալատական տիկինը, սակայն այս վերսիան դժվար է ընդամենը հիմնավորել: Անծանոթ սենեկապանուհին դժվար թե կարողանար պատվիրել թանկարժեք նկար պալատական նկարչի մոտ: [3].Ըստ առավել տարածված մեկնաբանությունների, Կլարա Սերենի նկարը՝հետմահու դեմքն է, նկարչի ազատ մեկնաբանություններում, նրան պատկերելով արդեն ձևավորված աղջկա: Ռուբենսը հաճախ է օգտագործել իր երեխաների արտաքին տեսքը իր ստեղծագործություններում:Օրինակ՝նրա որդի Ալբերտին կարող ենք տեսնել հետևյալ նկարներում «Տիրամայրը ծաղկեպսակում» и «Երկրպագություն վհուկին»[10]:Նկարիչները այդ ժամանակ հաճախ էին դիմում մտերիմների օգնությանը, որպեսզի ավելի քիչ ժամանակ ծախսեն իրենց բարձրաստիճան մոդելի համար:Կինը,աղջիկը կամ տղան նախնական ուրվագծի համար կարող են ընդունել կեցվածք:Այդ տեսակի էսքիզները և դարձան ընտանեկան նկարների կոլեկցիայի մի մաս[11]:

Դժբախտաբար,Ռուբենսին աշխատանք չմնաց, թույլատրելի է միայն նույնականացնել իր աղջիկների արտաքին տեսքը:Ամենից առաջ պահպանվեցին հիմնովին կտրած անավարտ նկարները,որոնց անվանում են Կլարա Սերենի մանկական նկարներ (Երբեմն «Նկարչի աղջիկների դիմանկարներ»ակնհայտորեն Իզաբել Բրանտի նմանության հիման վրա:Այն թվագրված է մոտ 1616-1618 թվականներին:Եվս մեկ ուրվագիծ ռուբենսովյան դպրոցի՝աղջիկների,շատ նման Կլարա Սերենին, պահպանվում է Մետրոպոլիտեն թանգարանում։ Ռուբենսի նկարների հավաքածուների էտյուդները Ալբերտիներ (Վիենա)պատկերում է նույն մոդելը [12]: Աղջիկների վատառողջ տեսքի համար կարելի է ենթադրել, որ նկարչի աղջիկը (եթե դա նա է) պատկերված է էտյուդի վրա արդեն հիվանդ,այսինք մոտ 1623 թվականին: Վիենայի էտյուդների և էրմիտաժյան նկարների նմանությունը կասկած չի թողնում՝ արտաքին տեսքը, նման շրջագեստը, նույն սանրվածքը և թափվող մազափունջը: Վիենայի էտյուդներին՝ ստորագրությունը վերևում, հին ֆլամանդական է, ասում «Sael doegter van de Infante tot Brussel»: Դա կարելի է թարգմանել այսպես՝ «պալատական տիկին Բրյուսելի սեկապանուհի»[13]։Վիենական էտյուդի ներքևի աջ անկյունում ստորագրված է Պ Պ Ռուբենս , և անկասկած իր հեղինակությունն է, բայց հարց է, ո՞վ է նկարել այդ էդյուդը և ո՞վ է մոդելը ,մնում է վիճելի: Մի քանի աղբյուրներ պնդում են, որ ստորագրությունը անհայտ ծագման է (Շառլ,Խելդ)[14], ուրիշներ(Ալպատով),որ Ռուբենսի ձեռքով է կատարված [15]:Ուրվագիծը պահպանված է Ռուբենսի ընտանիքի ուրիշ ընտանեկան նկարների հետ միասին,դրա համար ազգակցական կապերի պատկերումը մոդելում,լրիվ հնարավոր է[16]: Ինչպիսին որ դա լինի,վիենական էդյուդում և ստացել է իր անվանումը «սենեկապանուհի»,այնպես որ նա ինքը ոչ մի ստորագրություն չի կրում և ոչ մի դեպքում քարտագրացուցակում չի անվանվել[13]։

Ակնհայտորեն «սենեկապանուհու» նմանությունը կարելի է նկատել նկարչի կնոջ պատկերում:Դա նկատելի է Իզաբել Բրանտի ինքնանկարում,այդտեղ, որտեղ նա մոտ 18 տարեկան է,նաև ուշ Իզաբել Բրանտի ուրվագծում: Վալենտին Յանին արտահայտեց վարկած այն մասին, որ նկարում երիտասարդ Իզաբել Բրանտի իդեալականացված պատկերումն է [8][17]:Կա վերսիա,որ դա կարող է լինել նկարչի անանուն սիրուհին (Հերման Կնակֆուս)[11]: Հաստատվում է այն,որ Ռուբենսը նորից և նորից վերադարձել է այդ նույն կերպարին,պատմաբանները կատարեցին հետևություն ընտանեկան կապի [18] կամ անձնական բնավորության [12] մասին: Սակայն, հաստատումն այդ յուրօրինակ «ընտանեկան» նկարների շարքը առաջացնում է կասկած [19][14].

Թանգարանային պատմություն, Հեղինակության հարցեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կատալոգում Ռուբենսի աներոջ՝Յանոմ Բրանտի հեղինակությամբ 1639 թվականին կա գրառում. «Երկու յուղաներկով նկարներ տախտակե շրջանակում.առաջինը պատկերում է Յանա Բրանտիին՝հանգուցյալ որդու և երկրորդը Կլարա Սերեն Ռուբենսուն,վերոհիշյալ պարոն Ռուբենսի պատանի աղջկան»: Ենթադրվում է,որ երկրորդ հիշատակածը վերաբերվում է Էրմիտաժում պահպանված նկարներին կամ նրա տարբերակներին [20].

Նկարչի մահից հետո1640թվականին,ենթադրաբար, մնացած նկարների թվում, դիմանկարը ընկնում է Ռուբենսի ժառանգության սիրահար և կոլեկցիոներ Ռոժե դե Պիլին Roger de Piles [21]:Դե Պիլի մահից հետո ռուբենսյան կոլեկցիայի մեծ մասը գնել է հայտնի ֆրանսիական ձեռնակատեր և մեկենասԱնտուան Կրոզան և հետո պահպանվել է նրա եղբոր՝Պիեռ Կրոզայի մոտ(«Бедным»)[22]. 1772 թվականին ,Պիեռ Կրոզայի մահից հետո նրա ֆրանսիական հավաքածուն ձեռք բերեց Եկատերինա IIը Դեննի Դիդրոի և Ֆրանսուա Տրոնշենի (fr)միջնորդությամբ և գնահատմամբ:Հատկապես այդ համալրումից հետո Էրմիտաժի գեղարվեստական կոլեկցիան դարձավ աշխարհում ամենահարուստ և հայտնի կոլեկցոնեներից մեկը: Հենց այդ պահից «սենեկապանուհու» ճակատագիրը հայտնի է ճշտիվ[23].։ Երկար ժամանակ շիկահեր աղջկա նկարը մնաց անանուն, մինչ որ Ալբերտինո (Վիենա)թանգարանը չհայտնաբերեց այդ նկարի ուրվագիծը՝ստորագրությամբ[8] Նկարը կրում է ռուբենսյան ձեռագրի վարքագծերի բնորոշ գիծ[24],բայց նրա համարժեք հատկանիշը հանդիսանում է վիճելի հարց:Արևմուտքի հեղինակավոր արվեստագետները արտահայտեցին կասկած նկարի ծագմանը: Ֆլամանդական գեղանկարչության հայտնի մասնագետ Ռուդոլֆ Օլդենբուրգը 1921 թվականին «Սենեկապանուհի»ն չներառեց Ռուբենսի նկարների կատալոգում: Պրոֆեսոր Յուլիուս Խելդը (Կոլումբիայի համալսարան) 1959 թվականին իր աշխատություններում արտահայտեց կասկածանք նկարի իսկությանը, չնայած,ինչպես հաստատում են,1966 թվականին Էրմիտաժ այցելելուց հետո հրաժարվեց իր պահանջից[25][26].Ռուբենսի աշխատանքի կատալոգը Անն-Մարի Լոգանը և Մայքլ Պլոմպան (Մետրոպոլիտենի թանգարան, հրատարակումը 2005 թվական)չեն հաստատում Ռուբենսի «Սենեկապանուհու» հեղինակությունը և վերագրում են նրան «ռուբենսյան դպրոցին»[16]. Արտասահմանյան կատալոգներում չկա և նկարների անվանումը[13].

Սովետական և ռուսական մասնագետների մոտ նկարի հեղինակությունը կասկած չի հարուցում, չնայած և նշվում է այն,որ հույժ անսովոր է Ռուբենսի ստեղծագործական վարքագծի համար: Վալենտին Յանինի կարծիքով,ցանկացած դեպքում անհրաժեշտ էր նկարի նույնականացման այդպիսի մակարդակնկարը հնարավոր չէր մնալ չճանաչված.«Այն ժամանակ կարելի է նկարը իսկապես հասկանալ,երբ մենք գիտենք և նկարիչին,և նրան՝ ում նա նկարում է»[17].

Ընկալում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի տարբերություն իր ժամանակակիցների Վալասկեսի, Վերմերի կամ Ռեմբրանդի,Ռուբենսը չէր համարվում նկարի հոգեբանական վարպետ: Էժեն Ֆրոմանտենը ընդհանրապես Ռուբենսին համարում էր չափից ավելի վառ խառնվացքով նկարիչ,անընդունակ անշտապ վերլուծության,պահանջված մարդու ներքնաշխարհը ընկղմվելու համար[23]: Ռուբենսի ստեղծագործությունների ուսումնասիրող Խերման Կնակֆուսը գրեց այն մասին, որ նկարները համարվում էին նրա տաղանդի ամենաթույլ կողմը և Ռուբենսին լավ է հաջողվել անցնել մաքուր լուսանկարչական նմանությամբ[27]:

Մերձավորների և հարազատների կերպարների շարքը առանձնանում է ֆլամանդացու ստեղծագործություններում,զարմանալի տարբերվելով բիբլիական նկարների թեմայից և թագակիր անձի հանդիսավոր նկարներից:Իզաբել Բրանտի Ելենա Ֆուրման ,նկարչի երեխաների պատկերները ճանաչված են հարազատի ջերմության և մտերիմ տրամադրությամբ: Միխայիլ Ալպատովը անցկացրեց համեմատություն Վալենտին Սերովի նկարների,ում մոտ նույնպես տարբերվում են պերճաշուք բարձրաշխարհիկ նկարները և մտերիմ ու հարազատ մարդկանց դիմանկարները[28]: Վիկտոր Լազարևը նշել է.«Մարգարիտի ջերմություն և բյուրեղապակյա թափանցիկություն ունենալով („սենեկապանուհին“) գրված է այնպիսի հանճարեղ վարպետությամբ,որ նույնիսկ Ռուբենսի մոտ այդ նշանավոր նկարը արժե մի քանի առանձնատուն[29].

Ձևականորեն «Սենեկապանուհին» համապատասխանում է այդ ժամանակաշրջանի հայտնի և արժանապատվությամբ լցված մարդու բարոկյան կարգի արքունական նկար: Ի տարբերություն իր աշակերտ Վան-Դեյկի,Ռուբենսը այդչափ խիստ ուշադրություն չի նվիրել մոդելի հագուստին,փոխանցումը նյութակազմվածքի գործվածքի և ծալքի,այնչափ կարևոր էր նկարի հանդիսավորության համար:Բայց «սենեկապանուհու» դեպքում, համեստ հագուստը և տպավորիչ օձիքը,ոսկե շղթան, այդ ամենը անխզելի կապված է աղջկա կերպարի հետ և մի քիչ հասունացնում է նրան,ինչը օրգանապես լրացնում է կոմպոզիցիային [5]: Կարծես նկարը լուսավորված է ներսից, նրանում հարմար օգտագործվել է գունային հակադրություն պայծառ մասերի և դեմքի ստվերների միջև, որոնք թվում են ոչ մոխրագույն,այլ կապտավուն[30]: Ռուբենս-գեղանկարչի վարպետությունը դրսևորում է գունափոխանցմամբ, մոդելի գլխագծի նրբաճաշակություն, երեսի նրբին ձվաձևություն և դիմագծեր, ներկայացնում է հյուսիսային կանանց գեղեցկության առանձնահատուկ տիպար:Շնորհիվ նկարչական արվեստի,նկարը անփոփոխ չէ,այն զարդարում է ալիքաձև շարժումը, թարթիչների ցաք ու ցրիվը թեթև ժպիտը[31]:

Նկարում պատկերված աղջիկը հազիվ էր անցել սահմանագիծը պատակենության և հասունության միջև: Սենեկապանուհու արտաքին տեսքում կա նաև ինչ-որ անկայունություն և աղախնություն, հույզերի փոթորկում:Պատանեկությունից հասունության նուրբ անցումը,երևում է մոդելի պատկերի միջով,հազիվ հայացքում նկատելի թախծոտ նոտան մի քիչ բացում է պալատական տիկնոջ ներքին աշխարհը:Ավելի սևեռուն հայացքը անբարտավան նայվածքում չքանում է և առաջանում է վիրավոր և զգայուն բնավորություն[3]:Այդ տրամադրությունը ընդգծում է և ներկի շատ նուրբ շերտը հազիվ ծածկելով ներկը. Յուրի Նագիբին «Սենեկապանուհուն» համեմատեց «Կզաքիսով կինը» հետ, առաջին հայացքից նույն  հեզ և անպաշտպան բնավորություն, իր մեջ թաքցնելով պալատական արքունիկի գաղտնիքները[32]: Ռուբենսի տաղանդի խորությունը այստեղ կարելի է համեմատել կատարողական վարպետության հետ Վալեսկաս և Վերմերա:Բայց, ի տարբերություն նրանց, հեղինակը հասնում է իր նպատակին առանց դաժան բարոյական երկիմաստության և գրոտեսկային պատկերման,խանգարող պաշտպանության:Ռուբենսը պատկերը ներկայացնում է ամբողջական և հաջորդաբար, չկորցնելով նրա կանացի էությունը,մոտենալով իր նկարում մարդկային անձնավորության իդեալին [31]:


Որպեսզի խորամուխ լինել այն ամեն ինչում,որ նկարիչը նվիրել է «Պերսիան և Անդրոմեդային,»,պահանջվում է մեկնաբանություն: «Սենեկապանուհին» նրանց կարիքը չունի: Աղջիկը թեպետ և իրեն պահում է որպես պալատական տիկին, բայց թվում է,պատրաստ է մեզ հայտնել իր գաղտնիքի մասին:Այնուամենայնիվ չկա անհրաժեշտություն, արտահայտել անհիմն ենթադրություններ նրա ճակատագրի մասին,հորինել նկարի առթիվ հետաքրքրաշարժ նովել: Ռուբենսը պատմող չէր,այլ գեղանկարիչ և այդ պատճառով նրան բավարար էր գտնել ստույգ գուներանգը վարդագույն երեսիկի, բաց խարտյաշ մազերի և բաց աչքերի,պահպանել արծնաներկի պարզությունը, որպեսզի այդ գեղանկարչական որակը նկարում մեր աչքերում լինեն այնպիսին,ինչպիսին փառաբանված շեքսպիրյան դրամայում ներկայացնելով արտույտի և առավոտյան բոցավառվող արշալույսի երգի Ջուլիետայի հուզումնալի և քնքուշ բառերը:

Ազդեցություն և նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նկարը հանդիսանում է Էրմիտաժի այժմյան թանգարանի(ֆլամանդական գեղանկարչության էքսպոզիցիա դահլիճներ 245—247) առավել հանրածանոթ ցուցադրանմուշներից մեկը և հանձնարարված է դիտումների կատալոգում: Այն բերված է դասագրքեր որպես որակի նմուշ գեղանկարչության տեխնիկայի և գույների հաղորդման [30][33]. Նկարին ձոնեց բանաստեղծություն Անդրեյ Դեմենտևը («Նայում եմ սենեկապանուհու նկարին»). Պատմության մոտիվներով, կապված նկարի ծագման հետ,պլանավորված էր գրել պատմվածք Կոնստատին Պաուստովսկին,բայց չհասցրեց կենսագործել իր կյանքի պլանները[3][34]</ref>: Ռուբենսի ծննդյան 400-ամյակի առթիվ շատ երկրներում թողարկեցին հոբելյանական նամականիշերի սերիա, այդ թվում՝ նկարիչի երեխաներին նվիրված նկարները: ՍՍՀՄ-ում «Սենեկապանուհուն» նվիրված էր նամականիշ և Առաջին օրվա ծրար: Նույն թեմայով նամականիշներ լույս տեսավ այլ երկրներում Բուլղարիաում, Մադագասկարում և Մոնոկայում[35]։

Серия семейных портретов школы Рубенса
Рис. 2. Կլարա Սերենի աղջիկների նկարներ Լիխտենշտեյգի պատկերասրահ, 1616—1618 թվական: Անավարտ նկար
Рис. 2. Կլարա Սերենի աղջիկների նկարներ Լիխտենշտեյգի պատկերասրահ, 1616—1618 թվական: Անավարտ նկար  
Рис. 3. Կլարա Սերենի նկար:Ռուբենս կամ Ռուբենսովյան դպրոց: Մոտ 1623 թվական: Յուղաներկ: Մետրոպոլիտենի թանգարան կամ մասնավոր հավաքածու[18][36]
Рис. 3. Կլարա Սերենի նկար:Ռուբենս կամ Ռուբենսովյան դպրոց: Մոտ 1623 թվական: Յուղաներկ: Մետրոպոլիտենի թանգարան կամ մասնավոր հավաքածու[18][36]


 
Рис. 4.Իզաբելլա Բրանտ,նկարչի առաջին կինը:1609 թվական,յուղաներկ 1609 թվական, Մյունխեն Мюнхен (նկարների պատառիկներ)
Рис. 4.Իզաբելլա Բրանտ,նկարչի առաջին կինը:1609 թվական,յուղաներկ 1609 թվական, Մյունխեն Мюнхен (նկարների պատառիկներ)  
Рис. 5.Իզաբել Բրանտ 1623 թվական, էսքիզ, Բրիտանական թանգարան
Рис. 5.Իզաբել Բրանտ 1623 թվական, էսքիզ, Բրիտանական թանգարան  
Рис. 6 «Ծղոտե շլյապա» կամ Սուսան Ֆորմանի նկար: 1625 թվական, յուղաներկ, Լոնդոնի Ազգային պատկերասրահ
Рис. 6 «Ծղոտե շլյապա» կամ Սուսան Ֆորմանի նկար: 1625 թվական, յուղաներկ, Լոնդոնի Ազգային պատկերասրահ  

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Варшавская, 1975, էջ 175
  2. ↑ Metropolitan, 1985, էջ 324
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Алексей Николаев. Камеристка инфанты Изабеллы(ռուս.) // Смена. — 1973. — № 19 Октябрь. — С. 23. — ISSN 0131-6656.
  4. ↑ Алпатов, 1969, էջ 189
  5. ↑ 5,0 5,1 Алпатов, 1969, էջ 192
  6. ↑ 6,0 6,1 Долгополов, 1986, էջ 45
  7. ↑ Грицай, 1989, էջ 79
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 В. Л. Янин. Портрет жены художника: Кем была «Камеристка» Рубенса.(ռուս.) // Родина. — 2002. — № Июнь. — С. 94. — ISSN 0235-7089.
  9. ↑ Oppenheimer, 2002, էջ 275
  10. ↑ Auwera, 2007, էջ 181
  11. ↑ 11,0 11,1 Knackfuss, 1902, էջ 94
  12. ↑ 12,0 12,1 Logan,Plomp, 2005, էջ 246
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Варшавская, 1975, էջ 173
  14. ↑ 14,0 14,1 Charles, 2011, էջ 106
  15. ↑ Алпатов, 1969, էջ 235
  16. ↑ 16,0 16,1 Logan,Plomp, 2005, էջ 244
  17. ↑ 17,0 17,1 Р. Г. Подольный. Пить из источников(ռուս.) // Знание — сила. — 1979. — № 9. — С. 27. — ISSN 0130-1640.
  18. ↑ 18,0 18,1 Liedtke, Lied, էջ 231
  19. ↑ Vlieghe, 1987, էջ 8
  20. ↑ Варшавская, 1975, էջ 176
  21. ↑ Logan,Plomp, 2005, էջ 45
  22. ↑ : «1772: Purchase of Baron Pierre Crozat's collection» (անգլերեն). Hermitage official site. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-06-ին. Վերցված է 30-Jan-2013-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |datepublished= (օգնություն)
  23. ↑ 23,0 23,1 : В. Л. Янин. К интерпретации «Камеристки» Рубенса(ռուս.) // Страницы российской истории: проблемы, события, люди. — 2003. — С. 5.
  24. ↑ Киплик, 1950, էջ 384
  25. ↑ Held, 1959, էջ 138
  26. ↑ Варшавская, 1975, էջ 174
  27. ↑ Knackfuss, 1902, էջ 95
  28. ↑ Алпатов, 1969, էջ 190
  29. ↑ Лазарев, 1974, էջ 51
  30. ↑ 30,0 30,1 Волков, 1965, էջ 61
  31. ↑ 31,0 31,1 Алпатов, 1969, էջ 193
  32. ↑ Нагибин, 2011, էջ 71
  33. ↑ Киплик, 1950, էջ 383
  34. ↑ Дементьев, 1996, էջ 147
  35. ↑ «Rubens and his family. Stamps collection» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-06-ին. Վերցված է 30-Jan-2013-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |datepublished= (օգնություն)
  36. ↑ «Follower Of Peter Paul Rubens Portrait Of A Young Girl, Possibly Clara Serena Rubens (1611–1623)» (անգլերեն). Sotheby's. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-06-ին. Վերցված է 30-Jan-2013-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |datepublished= (օգնություն)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Զաբելա_Աբելյան/Ավազարկղ_3&oldid=4003768» էջից