Հանգիստ գիշերային մտքեր
Հանգիստ գիշերային մտքեր (չինարեն՝ 靜夜思) հայտնի բանաստեղծություն է, որը գրվել է Թան դինաստիայի բանաստեղծ Լի Բայի (նաև հայտնի է որպես Լի Բո կամ Լի Պո) կողմից[1]։
Տեքստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստորև բերված տեքստը Ցին դինաստիայի տարբերակն է՝ մանդարին արտասանությամբ[2]։ Այն ուսուցանվում է երեխաներին և՛ Թայվանական և՛ չինական դպրոցներում[1]։
| 《靜夜思》 (Ավանդական) |
《静夜思》 (Պարզեցաված) |
"Jìng yè sī" (Փինյին) |
"Հանգիստ գիշերային մտքեր" |
|---|---|---|---|
床前明月光 |
床前明月光 |
Chuáng qián míngyuè guāng |
Անկողնուս դիմաց ընկած են պայծառ լուսնի շողեր |
Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Հանգիստ գիշերային մտքերը» Լի Բայի ամենահայտնի ստեղծագործությունն է, որը հրապարակվել է 8-րդ դարում, այն ներառվել է Թանի պոեզիայի գրեթե բոլոր ժողովածուում։ «Հանգիստ գիշերային մտքերը» գրվել են տարբեր տոհմերի և տարբեր խմբագիրների կողմից, և բանաստեղծությունների ձևակերպումը կարող է տարբեր լինել առաջին նախադասության երրորդ և երրորդ նախադասության չորրորդ մասում։
«Լի Բայի ամբողջական գործերի» վաղ հրատարակությունները գրում էին. «Նայելով լուսնի լույսին մահճակալի առջև, ես կասկածեցի, որ սառնամանիք է գետնին։ Ես նայեցի լեռներին և լուսնին և գլուխս իջեցրեցի, որպեսզի մտածեմ իմ հայրենի քաղաքի մասին»[3][4][5]։
Հետազոտությունների համաձայն՝ այս բանաստեղծությունը գրվել է Յուեֆու բանաստեղծությունների ժողովածուում Հյուսիսային Սոն դինաստիայի Գուո Մաոկյանի (1041-1099 թթ.) կողմից։ -{zh-cn:
|
床 前 看 月 光 疑 是 地 上 霜 举 头 望 山 月 低 头 思 故 乡 |
|
;
|
|
低 舉 疑 床 頭 頭 是 前 思 望 地 看 故 山 上 月 鄉 月 霜 光 |
|
Հետագայում «Թան Դինաստայի ամբողջական բանաստեղծություններ»-ը նույնպես օգտագործեց այս տարբերակը։
Այսօր շրջանառվող տարբերակը ծագել է Թանի պոեզիայի «Երեք հարյուր Թանի բանաստեղծություններ» ժողովածուից, որը կազմվել է Ցին դինաստիայի գրագետ Հենթան թոշակառու գիտնականի կողմից Ցյանլունի թագավորության 28-րդ տարում (1763)։ Դա սկզբնական տարբերակն է։ Հետագայում խմբագիրները վերցրել են այս վերնագիրը բանաստեղծական ժողովածուներ հրատարակելու համար, բովանդակությունը հետևյալն է. -{zh-cn:
|
|
床 前 明 月 光 疑 是 地 上 霜 举 头 望 明 月 低 头 思 故 乡 |
|
;
|
|
低 舉 疑 床 頭 頭 是 前 思 望 地 明 故 明 上 月 鄉 月 霜 光 |
|
Տարբերակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս բանաստեղծության այլ տարբերակներ կան, որոնք փոխարինում են «լուսնի պայծառ լույսը» (չինարեն՝ 明月光) «Տեսնում եմ լուսնի լույսը» (չինարեն՝ 看月光) և /կամ «հիանալով պայծառ լուսնով» (չինարեն՝ 望明月) «հիանալով սարով և լուսնով» (չինարեն՝ 望山月)[6]: 明 (míng «լույս/պայծառ») հիերոգլիֆի ներդրումը պոեզիայի մեջ սովորական պրակտիկա էր Մին դինաստիայի ժամանակ (大明), որի չինարեն անունը պաուրնակում է այդ հիերոգլիֆը։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լին բանաստեղծությունը գրելիս ոգեշնչվել է անձնական փորձի միջոցով՝ որպես Կոնֆուցիական գիտնական, որը հեռացել է իր հայրենի քաղաքից։ Կայսերական Չինաստան ժամանակներում գիտնականներն ու արհեստավորները, որոնք կապված էին արքունիքի հետ, հաճախ երկար ժամանակով հեռանում էին իրենց հայրենի քաղաքներից՝ որպես պալատականներին արժանի հպատականեր կամ Չինաստանի կայսրի հավատարմության մաս։ Թեև ավանդական կոնֆուցիական ծեսում ակնկալվում էր մնալ կայսրին հավատարիմ հպատակ և ենթարկվել կայսեր ցանկություններին, որդիական բարեպաշտությունը նույնպես ձևավորեց որպես կոնֆուցիական մտքի հիմքերից մեկը և ընդգծեց սեփական ծագումնաբանության ընդունման և հարգանքի կարևորությունը։ Այնուամենայնիվ, կայսրը համարվում էր նաև իր բոլոր հպատակների «Հայրը», ուստի նրա պալատականներից նույնպես պահանջվում էր հայտնել իրենց որդիական պարտականությունները կայսրին։ Բանաստեղծության միջոցով Լի Բայը կատարում է որդիական բարեպաշտության պարտականությունները կայսրի և իր ծնողների հանդեպ, քանի որ նա արտահայտում է իր տենչանքը դեպի իր հայրենի քաղաքը, համաձայն կոնֆուցիական արժեքների, ինչպես նաև հնազանդվելով կայսերական հրամանին հավատարիմ մնալու պարտավորությանը, կրկին համաձայն որդիական բարեպաշտության կոնֆուցիական արժեքներին։ Իսկապես, բանաստեղծությունն ակնարկում է օգոստոսյան լուսնին և հետևաբար Լուսնի տոնին։ Աշնան կեսին փառատոնը չինական մշակույթում համարվում է չափազանց կարևոր փառատոն՝ չինական ընտանեկան արժեքներին հավատարիմ մնալու համար և ավանդաբար կապված է ընտանիքի վերամիավորման հետ։ Հետևաբար, Լին ողբում է կայսերական հրամանագրի կարևորության պատճառով ընտանիքի վերամիավորման անհնարինության մասին, սակայն ընդգծում է սեփական ծագումը գնահատելու կարևորությունը նույնիսկ վերամիավորման անհնարինության պայմաններում։
Բանաստեղծությունը Լիի շի բանաստեղծություններից մեկն է, որը կառուցված է որպես մեկ քառատող հինգ նիշ կարգավորվող չափածո՝ պարզ AABA հանգավորման սխեմայով (առնվազն սկզբնական միջին չինարեն բարբառով, ինչպես նաև ժամանակակից չինարենի բարբառների մեծամասնությամբ)։ Այն կարճ է և անմիջական՝ համաձայն շի պոեզիայի ուղեցույցների, և չի կարող ընկալվել որպես զուտ անձնական բանաստեղծություն, այլ ընկալվում է որպես բանաստեղծություն, որը վերաբերում է բոլոր նրանց, ովքեր հեռացել են իրենց հայրենի քաղաքներից՝ պարտավորությունից դրդված։ Հետևաբար, ի տարբերություն Լի Բայի ավելի երկար, ավելի ազատ ձևի գուշիի, «Հանգիստ գիշերային մտքերը» մշուշոտ է, սակայն արտահայտում է հանդիսավորություն և տենչանք՝ իր գիշերային պատկերների և իր ազատ ձևի համադրությամբ։
Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թան դինաստիայի ժամանակ իր ստեղծման օրվանից «Հանգիստ գիշերային մտքերը» մնում է Լի Բայի ամենահայտնի և հիշարժան բանաստեղծություններից մեկը։ Այն ներկայացված է դասական չինական պոեզիայի անթոլոգիաներում, ինչպիսին է «Երեք հարյուր Թանի բանաստեղծությունները» և լայնորեն դասավանդվում է չինարեն լեզվով դպրոցներում՝ որպես չինական գրականության ուսումնական ծրագրերի մաս։ Այն նաև սովորաբար ուսուցանվում է որպես չինական պոեզիայի ամենավաղ ստեղծագործություններից մեկը կրտսերների կրթության մեջ՝ իր հարաբերական պարզության և հիերոգլիֆների պարզ, բայց արդյունավետ օգտագործման համար՝ հիմնական կոնֆուցիական արժեքները հրահրելու համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Milford, John; Lau, Joseph (2002 թ․ ապրիլի 15). Classical Chinese Literature - Volume 1. New York: Columbia University Press. ISBN 0231096771.
- ↑ «Top 10 most influential Chinese classical poems». www.chinawhisper.com. China whisper. 2013 թ․ հունվարի 13. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 7-ին.
- ↑ 《李太白全集》清 王琦版本。
- ↑ 《李白全集校注彙釋集評》，詹鍈，該書《靜夜思》下注有“各本李集均作看月光……各本李集均作山月”。
- ↑ 《李太白全集校注》，郁賢皓，此書所用底本為日本京都大学人文科学研究所影印静嘉堂文库藏宋蜀刻本《李太白文集》。
- ↑ 静かな夜に『静夜思』を思う p.171.