Համատեղ վերահսկողության և համակարգման կենտրոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ուկրաինացի և ռուս զինվորականների համատեղ նիստ, 2015 թվական

Կողմերի միջև հրադադարի և սահմանազատման գծի կայունացման հարցերի վերահսկման և համակարգման համատեղ կենտրոն (կրճատ՝ ՀՎՀԿ, ուկրաիներեն՝ Спільний центр з контролю та координації питань припинення вогню та стабілізації лінії розмежування сторін, անգլ.՝ The Joint Centre for Control and Coordination on ceasefire and stabilization of the demarcation line), մարմին, որը ստեղծվել է Ուկրաինայի արևելքում իրավիճակի խաղաղ կարգավորման կոնտակտային խմբի նախաձեռնությամբ ուկրաինացի և ռուս զինվորականներից՝ Մինսկի արձանագրությունն իրականացնելու և հրադադարի ռեժիմը պահպանելու համար։ ՀԿԿ-ն իր գործունեությունը սկսել է 2014 թվականին և փաստացի դադարեցրել է գործունեությունը 2017 թվականին՝ ռուս ներկայացուցիչների հեռանալու պատճառով։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուկրաինացի զինվորականը ՀՎՀԿ-ում ֆիքսում է գնդակոծության հետևանքները, 2019 թվական

2014 թվականի սեպտեմբերի 5-ին Մինսկում եռակողմ կոնտակտային խմբի խորհրդակցությունների արդյունքներով արձանագրության ստորագրումից հետո ստեղծվել է հրադադարի և կողմերի սահմանազատման գծի կայունացման հարցերի վերահսկման և համակարգման համատեղ կենտրոնը։ Կենտրոնի շտաբը տեղակայվել Է Դոնեցկի մարզի Սոլեդար քաղաքում և 2014 թվականի սեպտեմբերի 26-ին սկսել է իր գործունեությունը։ Կենտրոնական կոմիտեի կազմում ընդգրկված էին Ուկրաինայի և Ռուսաստանի Զինված ուժերի ներկայացուցիչներ, ինչպես նաև ԵԱՀԿ հատուկ դիտորդական առաքելության ներկայացուցիչներ։ Ուկրաինան երաշխավորել է ռուսական կողմի ներկայացուցիչների անվտանգությունն ու սպասարկումը[1]։

Կենտրոնի աշխատանքը պետք է ավարտվեր 2014 թվականի սեպտեմբերի 19-ի հուշագրի հիմնական դրույթների իրականացմամբ կամ Ուկրաինայում ԵԱՀԿ ՍՄՄ-ի գործունեության ավարտով[2]։ Ուկրաինայի տարածքում բացվել է 5 շրջիկ և 9 դիտորդական խումբ, որոնք տեղակայել են 21 դիտակետ[1]։ Այնուամենայնիվ, ռազմական փորձագետ Վիկտոր Մուրախովսկու խոսքով, ՀԿԿ-ն չուներ հրադադարի պահպանման և ծանր սպառազինությունների հետքաշման լիազորություններ, այլ ուներ միայն դիտորդական գործառույթներ[3]։

Ուկրաինայի ներկայացուցիչը ՀՎՀԿ-ում

Արդեն 2015 թվականի ապրիլին Ուկրաինայի և Ռուսաստանի ներկայացուցիչները սկսել են հրադադարի խախտման դեպքերի առանձին մատյաններ վարել[2]։

2016 թվականի փետրվարին Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունը մեղադրեց Ռուսաստանի ներկայացուցիչներին ՀՎՀԿ-ում դիվերսիոն գործունեության մեջ։ Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության ղեկավար Վասիլի Գրիցակը հայտարարել է, որ ուկրաինական հատուկ ծառայությունը ռուս սպաների մոտ հայտնաբերել է դասընթացներ մարտական տանկային ստորաբաժանումների օգտագործման վերաբերյալ, կամուրջների պայթեցման սարքեր, ուսումնական ձեռնարկներ՝ համազարկային կրակի համակարգերի օգտագործման մասնագետներ պատրաստելու համար։ Մեկուկես տարի անց՝ 2017 թվականի հունիսի 22-ին, Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունը հինգ տարի ժամկետով մուտքի արգելքով երկրից վտարեց ՀՎՀԿ-ում Ռուսաստանի ներկայացուցչության շտաբի պետ՝ գնդապետ Վլադիմիր Չեբանին՝ «Մինսկի համաձայնագրերին հակասող գործողություններիհետ կապված լինելու համար»։ Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարությունում այդ գործողությունները սադրանք են անվանել[3]։

2017 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Ռուսաստանի ներկայացուցիչները դադարեցրել են իրենց գործունեությունը ՀՎՀԿ-ում։ Պաշտոնապես դա պատճառաբանվել է ռուսական կողմի գործունեության խոչընդոտմամբ, բարոյահոգեբանական իրավիճակով և ՌԴ քաղաքացիների կողմից Ուկրաինայի սահմանը հատելու կարգի մասին օրենքում (որն ուժի մեջ է մտել 2018 թվականի հունվարի 1-ից) կատարված փոփոխություններով, ըստ որի ռուսները պետք է նախապես իրենց տվյալները տրամադրեն ուկրաինական կողմին[1]։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն Ռուսաստանի նման քայլը գնահատել է որպես Մինսկի պայմանավորվածությունների խափանում և այն անվանել «հերթական սադրանք»[3]։ Ուկրաինայի նախագահ Պետրո Պորոշենկոն դրանից հետո առաջարկել է ՀԿԿ-ում ռուսաստանցիներին փոխարինել Գերմանիայի և Ֆրանսիայի ներկայացուցիչներով[4]։

ՌԴ-ի դուրս գալու արդյունքում ՀՎՀԿ-ն դադարեցրել է իր գործունեությունը Ուկրաինայի չվերահսկվող Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների տարածքներում։ Չնայած դրան, ԵԱՀԿ հատուկ դիտորդական առաքելության ներկայացուցիչները անջատման գծում նկատել են «ՀՎՀԿ» թևկապներով մարդկանց[1]։ Այսպես, 2017 թվականի դեկտեմբերի 19-ին միակողմանիորեն ստեղծվել է ԼԺՀ-ի ներկայացուցչությունը ՀՎՀԿ-ին կից[5], իսկ 2017 թվականի ապրիլի 18-ին՝ նույն գերատեսչությունը ԴԺՀ-ում[6]։

2021 թվականի հոկտեմբերի 13-ին ուկրաինացի զինվորականները ձերբակալել են Անդրեյ Կոսյակին՝ «ԼԺՀ-ի ներկայացուցչության աշխատակից ՀՎՀԿ-ում»։ Այս կապակցությամբ ԼԺՀ-ն հայտարարել է, որ դադարեցնում է Կիևի հետ ցանկացած հարցի քննարկումը ՀԿԿ-ի շրջանակներում մինչև Կոսյակի ազատ արձակումը[7]։

2021 թվականի դեկտեմբերին Ուկրաինան առաջարկել էր ՀԿԿ-ի կազմում ընդգրկել Գերմանիայի և Ֆրանսիայի ներկայացուցիչներին, ինչը Ռուսաստանի ներկայացուցիչները մերժել էին[8][9]։

Ուկրաինայում լայնամասշտաբ պատերազմի ընթացքում ռուսական կողմը շարունակում է օգտագործել ՀՎՀԿ-ի խորհրդանիշներն ու անվանումը՝ գնդակոծությունների հետևանքները լուսաբանելիս, որոնք վերագրում է ուկրաինական կողմին՝ չնայած 2017 թվականին կազմակերպության գործունեության փաստացի ավարտին, ինչպես նաև պատերազմի սկսվելուց հետո որևէ «համատեղ» կոմպոնենտի բացակայությանը։ Որոշ աղբյուրներում կա անվան նոր վերծանում՝ որպես «Ուկրաինայի ռազմական հանցագործություններին վերաբերող հարցերի վերահսկման և համակարգման համատեղ կենտրոն»[10]։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնը ստեղծվել է Դոնբասի մարտական գործողությունների գոտում կրակի դադարեցման գործողությունների համատեղ համակարգման համար։ Բացի այդ, ՀԿԿ-ի պարտականությունների մեջ էր մտնում բոլոր տեսակի սպառազինությունների կիրառման դադարեցումը, ռազմագերիների փոխանակումը, կողմերի շփման գծից ծանր սպառազինության դուրսբերումը, տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, ձեռնարկություններին, կազմակերպություններին և խաղաղ բնակիչներին օգնելը, տարածաշրջանի ենթակառուցվածքների վերականգնման աշխատանքների ժամանակ անվտանգության ապահովումը[2]։

Կազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուկրաինայի ներկայացուցիչների պատկերանշանը ՀՎՀԿ-ում

Սկզբնական փուլում, բացի Ուկրաինայի, Ռուսաստանի և ԵԱՀԿ ներկայացուցիչներից, կենտրոնական կոմիտեի կազմում էին ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի ներկայացուցիչները։ Այնուամենայնիվ, 2014 թվականի վերջից ՀՎՀԿ-ի աշխատանքներին մասնակցել են բացառապես ուկրաինացի և ռուս սպաներ[2]։

ՀՎՀԿ-ում զինվորականների թիվը բազմիցս փոխվել է։ Ռուսական կողմը երեք ամիսը մեկ ռոտացիա է անցկացրել, քանի որ ՌԴ քաղաքացիները չեն կարող այդ ժամկետից ավելի երկար գտնվել Ուկրաինայում[2]։

Գեներալ-մայոր Ալեքսանդր Ռոզմազնինի տվյալներով՝ ՀՎՀԿ-ի գործունեության սկզբում նրա կազմում ընդգրկված էին 27 ուկրաինացի և 18 ռուս զինվորականներ (ընդհանուր՝ 45)։ 2015 թվականին զինվորականների թիվը հասել է 128-ի[11]։ ՌԴ ԱԳՆ-ի տվյալներով՝ կենտրոնի կազմում եղել են Ուկրաինայի և Ռուսաստանի 75-ական ներկայացուցիչներ[2]։ 2017 թվականի դեկտեմբերին Կենտրոնական կոմիտեից Ռուս զինվորականների հեռանալու պահին ԴԺՀ-ի և ԼԺՀ-ի տարածքում, ըստ գեներալ-մայոր Յուրի Օստախի հայտարարության, աշխատել են 6 ուկրաինացի և 36 ռուս զինվորականներ[12]։

Ուկրաինական կողմը, ընտրելով ՀԿԿ-ի ներկայացուցիչներին, ուշադրություն է դարձրել նրանց առողջական վիճակին, ֆիզիկական պատրաստվածությանը, բարդ պայմաններում պարտականություններ կատարելու ունակությանը և համապատերազմական պատրաստության մակարդակին[1]։

Ղեկավարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի զինված ուժեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ալեքսանդր Լենցով, գեներալ-լեյտենանտ (2014 թվականի սեպտեմբեր-դեկտեմբեր)[13]
  • Ալեքսանդր Վյազնիկով, գեներալ-մայոր (2014 թվականի դեկտեմբերից)[14]
  • Ալեքսանդր Լենցով, գեներալ-գնդապետ (2015 թվականի փետրվարից)[15]
  • Ալեքսանդր Ռոմանչուկ, գեներալ-լեյտենանտ (2015 թվականի հուլիսից 2017 թվականի դեկտեմբեր)[16][17]
  • Կոստարև Սերգեյ Վալերիևիչ, գեներալ-լեյտենանտ (2017)[2]

Ուկրաինայի զինված ուժեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Յուրի Դումանսկի, գեներալ-լեյտենանտ (2014 թվականի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր)[18]
  • Վլադիմիր Ասկարով, գեներալ-լեյտենանտ (2014 թվականի հոկտեմբեր-դեկտեմբեր)
  • Ալեքսանդր Ռոզմազնին, գեներալ-մայոր (2014 թվականի դեկտեմբերից)[19]
  • Անդրեյ Տարան, գեներալ-մայոր (2015 թվականի ապրիլ-օգոստոս)[20]
  • Բորիս Կրեմենեցկի, գեներալ-մայոր (2015 թվականի օգոստոսից)[21]
  • Ռոդիոն Տիմոշենկո, գեներալ-մայոր (2016)[22]
  • Անատոլի Պետրենկո, գեներալ-մայոր (2016-2017)[23]
  • Բոգդան Բոնդար, գեներալ-մայոր (2017)[24]
  • Յուրի Օստախ, գեներալ-մայոր (2017-2018)[2]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Сегеда С. П., Покотило О. І. Створення спільного центру з контролю та координації питань припинення вогню та стабілізації лінії розмежування сторін як засіб реалізації Мінських домовленостей(ուկր.) // Воєнно-історичний вісник. — 2019. — В. 4. — Т. 34. — С. 5–14. — ISSN 2707-1391. — doi:10.33099/2707-1383-2019-34-4-5-14 Архивировано из первоисточника 27 Դեկտեմբերի 2021.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 «Совместный центр по контролю и координации режима прекращения огня. Досье». ТАСС (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Сидоркова Инна, Атасунцев Александр (2017 թ․ դեկտեմբերի 18). ««Неуважительное отношение»: почему российские военные покидают Донбасс». РБК (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  4. ↑ «В Украине нашли, кем заменить россиян в СЦКК». Факты (ռուսերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 20. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  5. ↑ «В ЛНР создали представительство при СЦКК». Interfax.ru (ռուսերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  6. ↑ Волуйская Мария (2017 թ․ դեկտեմբերի 20). «Что такое СЦКК в Донбассе и остались ли там российские офицеры?». aif.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  7. ↑ «ЛНР заявила, что прекращает контакты с Киевом в СЦКК до возвращения похищенного офицера». ТАСС (ռուսերեն). 2021 թ․ հոկտեմբերի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  8. ↑ Швец Роман (2021 թ․ դեկտեմբերի 10). «Россия блокирует инициативы по присоединению Франции и Германии к работе СЦКК — Арестович». Зеркало недели (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  9. ↑ Гуськова Анастасия (2021 թ․ դեկտեմբերի 9). «Грызлов назвал абсурдным предложение Киева включить в СЦКК Францию и Германию». Известия (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  10. ↑ ИноСМИ (20230504T0847). «В Донецке заявили, что Широкую Балку в ДНР обстреляли из артиллерии». ИноСМИ (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 15-ին.
  11. ↑ Мусафирова Ольга (2015 թ․ հունվարի 31). ««В декабре мы отмечали до десяти обстрелов за сутки. Сейчас по 142 в день валит»». Новая газета (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  12. ↑ Станко Анастасія (2017 թ․ դեկտեմբերի 21). «В українській стороні СЦКК сподіваються на повернення російських офіцерів до роботи в Україні». hromadske.ua (ուկրաիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  13. ↑ «В Соледаре начала работу группа по контролю за соблюдением перемирия». Росбалт (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  14. ↑ «Стороны конфликта не смогли договориться о совместном патрулировании в Донбассе - ОБСЕ». nv.ua (ուկրաիներեն). 2014 թ․ դեկտեմբերի 25. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  15. ↑ «В СЦКК заметили отвод вооружения только на территориях ДНР и ЛНР». Interfax.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  16. ↑ «Украинская сторона выступила против участия ДНР в наблюдательной группе в Широкино». Interfax.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  17. ↑ «Косяк боевиков: почему задержанный на передовой – не член СЦКК, и выйдет ли Россия из Минска». Радіо Свобода (ուկրաիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  18. ↑ «На Донбасі розпочала діяльність робоча група Спільного центру між представниками української сторони, моніторингової групи ОБСЄ та представників РФ». Міністерство оборони України (ուկրաիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  19. ↑ «Latest from OSCE Special Monitoring Mission (SMM) to Ukraine based on information received as of 18:00 (Kyiv time), 15 December 2014». osce.org (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  20. ↑ «Таран Андрей». LIGA (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  21. ↑ «Прекращение огня будет контролировать новый генерал-майор». Украинская правда (ռուսերեն). 2015 թ․ օգոստոսի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  22. ↑ «Заступник начальника Генштабу Родіон Тимошенко: Переходимо на стандарти НАТО навіть у харчуванні». glavcom.ua (ուկրաիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  23. ↑ «Украинские военные заявили о соблюдении боевиками договоренностей о прекращении огня». nv.ua (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  24. ↑ «Перший заступник голови СММ ОБСЄ в Україні та керівництво СЦКК обговорили питання взаємодії та безпеки». Міністерство оборони України (ուկրաիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Համատեղ_վերահսկողության_և_համակարգման_կենտրոն&oldid=9438071» էջից