Կվարս Ներքին

Գյուղ
Կվարս Ներքին
Վարչական տարածք	Արևմտյան Հայաստան
Վիլայեթ	Բիթլիսի վիլայեթԲիթլիսի վիլայեթ
Գավառակ	Գենջի գավառակ
Առաջին հիշատակում	VII դար
Այլ անվանումներ	Գիվարս, Գիվերս, Գիվազ Ներքին, Գվարս, Գուվարս, Կվաորս
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	1200 մարդ (1880)
Ազգային կազմ	Հայեր (մինչև Մեծ եղեռնը)
Կրոնական կազմ	Քրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը)
Տեղաբնականուն	կվարսեցի
Ժամային գոտի	UTC+3

Կվարս Ներքին, գյուղ, ավան Արևմտյան Հայաստանում, Բիթլիսի վիլայեթի Գենջի գավառակում։ Գտնվում է Մուշի դաշտի հյուսիսարևմտյան սահմանը եզերող Ինսակնյան (Մերգեմեր) լեռներից հյուսիս-արևմուտք՝ Քարքե լեռան փեշերին, Մուշի ս. Կարապետ վանքից 6-7 կմ արևմուտք։ Կվարս Վերին գյուղից գտնվում է 3,5 կմ հյուսիս-արևելք։

Գյուղի մասին առաջին հիշատակությունները վերաբերվում են VII դարին։ Այն Մեծ Հայքի Տուրուբերան աշխարհում եղել է Կվառս անունով մեծ ավան՝ Պալունիք գավառի կենտրոնը։

Անվանումներ

Գյուղն ունեցել է հետևյալ անվանումները. Գիվարս, Գիվերս, Գիրվազ Ներքին, Գվարս, Գվարս Ներքին, Գուվարս, Կվարս, Կրվարս, Կիվարս, Կվառաց ավան, Կվարս Ներքին։

Պատմություն

Ավանդության համաձայն հնդիկ իշխան Դեմետրե և Գիսանե եղբայրները իրենց թագավորից հալածվելով գալիս են Հայաստան` Վաղարշակ Ա թագավորի մոտ։ Վաղարշակը նրանց տալիս է Տարոնի իշխանությունը։ Իշխանների սպանվելուց հետո իշխանությունն անցնում է վերջիններիս 3 որդիներին, որոնք իրենց անուններով` Կվառս (Կուարս), Մեղտի և Հոռյան, շինում են երեք ավան։

Բնակչություն

Ըստ Հոհվ. Մամիկոնյանի Կվարսը եղել է բազմամարդ ավան և ունեցել է 3012 ծուխ, 3700 հեծյալ և 150 հեծյալ զինվոր։

1880 թվականին ունեցել է 120 տուն՝ 1200 հայ բնակչով և 80 տուն քուրդ բնակիչ։ XX դարի սկզբին ուներ 100 տուն հայ և քուրդ բնակիչ։ Գյուղի բնակչությունը բռնագաղթի է ենթարկվել 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ։

Տնտեսություն

Բնակչության հիմնական զբաղմունքը անասնապահությունն ու հողագործությունն էր։

Պատմամշակութային կառույցներ

Կվարսն ուներ եկեղեցի և վարժարան։

Տես նաև

• Բիթլիսի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր

Աղբյուրներ

• «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
• Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։