Կաղապար:Օրվա հոդված/Ապրիլի 29, 2014 թ.
Մշո ինքնապաշտպանություն, Մշո գավառի հայ խաղաղ բնակչության ինքնապաշտպանությունը թուրք ջարդարարների դեմ։ Հայկական ջարդերն ու կոտորածները Հայոց Ցեղասպանության մաս էին կազմում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի հենց սկզբից թուրք կառավարողները ձեռնամուխ եղան հայ բնակչության ոչնչացմանը՝ գլխավոր հարվածն ուղղելով Մուշի և Սասունի դեմ, որոնք հռչակված էին որպես հայ ազգ-ազատագրական շարժման կարևոր կենտրոններ։ Կատարելով թուրք, կառավարության հրահանգները՝ տեղական իշխանությունները զինվորական հրամանատարության հետ մշակեցին և գործողության մեջ դրին գավառի ամբողջ հայության բնաջնջման հրեշավոր ծրագիրը:
1915 թվականի գարնանը թուրքական կանոնավոր զորամասերը քրդական աշիրեթների հետ հարձակվեցին գավառի հայ բնակչության վրա։ Հայերը պատրաստ չէին ինքնապաշտպանության, մանավանդ որ գավառի հայ ղեկավար գործիչներն էլ միակարծիք չէին դիմադրություն կազմակերպելու վերաբերյալ։ Գազանաբար սպանվեցին Ցրոնք, Գոմս, Հերկերտ գյուղերի բնակիչները։ Մուշի հայերին լրիվ բնաջնջումից փրկեց հայ կամավորների ու ռուսական բանակի մոտեցումը, որոնք, հետապնդելով նահանջող հակառակորդին, մայիսի սկզբին հասան Բուլանըխ, ընդհուպ մոտեցան Մուշին։ Թուրքերն ընկան խիստ ծանր կացության մեջ։
Այս պայմաններում առավել վճռականորեն տրամադրված Մուշի հայոց առաջնորդները հնարավոր համարեցին կազմակերպել Մուշի հայոց զինված դիմադրությունը։ Սակայն առաջացած տարաձայնությունների պատճառով պահը բաց թողնվեց շարունակել...