Խանական մեծ մզկիթ

Խանական մեծ մզկիթ; Ղրիմի թաթարերեն՝ Büyük Han Cami
Տեսակ	մզկիթ
Երկիր	Ուկրաինա և Ռուսաստան
Վարչատարածք	Բախչիսարայ
Մասն է	Բախչիսարայի պալատ
Հիմնվել է	1532
Ճարտարապետություն

Խանական մեծ մզկիթ (Ղրիմի թաթարերեն՝ Büyük Han Cami) կամ Պալատական մեծ մզկիթ, մզկիթ Խանի պալատում, Բախչիսարայում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խանական մեծ մզկիթը գտնվում է հյուսիսային դարպասներից դեպի հարավ` պալատական հրապարակում։ Սա Ղրիմի ամենամեծ մզկիթներից մեկն է և խանական պալատի առաջին շինությունը^[1]։ Մզկիթը կառուցվել է 1532 թվականին, Սահիբ Առաջին Գերայի կողմից, 17-րդ դարում մզկիթը կրել է նրա անունը^[1]։ Մզկիթի շենքը զանգվածային է, աղեղային կամաշարքով^[2] ներքևից և մայոլիկե майоликовыми ագուցներով^[3] պատերին։ Մզկիթի տանիքը չորս շերտ ունի է և ծածկված է կարմիր կղմինդրով։ Ի սկզբանե տանիքը ծածկված էր գմբեթներով^[1]։ Մզկիթի գլխավոր մուտքը Չուրուկ Սու գետի կողմից է։ Այս կողմի ճակատային մասը նախկինում մշակված էր մարմարով։ Մզկիթի արևելյան պատի մոտ է գտնվում աբդեստխանան (ծիսական արարողության`ադբեստ, անելու վայրը)` շատրվանով։ Պատերին պատկերված են մի քանի գեղագրական գրություններ արաբերենով (մեջբերումներ Ղուրանից), որոնք հայտնվել էն 18-րդ դարում։ Գրությունները սև գույնով են, կանաչ զարդատախտակների վրա։ Գեղագրությունների հետ պատերին հիշատակվում է նաև Քիրիմ Գերայի անունը, ով վերանորոգել ու զարդարել է մզկիթը։ Մզկիթն ունի երկու բազմակողմ մինարեթ` սրածայր տանիքներով։ Մինարեթների բարձրությունը 28 մետր է։ Քարե աստիճանները տանում են դեպի մինարեթների ներսը։ Մինարեթների աշտարակները կառուցված են քարե սալիկներից, որոնք իրար են միացված կապարե ագուցներով^[3]։ 1736 թվականին մզկիթը վնասվել է հրդեհից։ Այն վերականգնել է վարպետ Օմերը` Սելյամետ 2-րդ Գերայ խանի ժամանակ։ 1750-ական թվականներին Արսլան Գերայը մզկիթի բակում հիմնադրել է մեդրեսե, որը չի պահպանվել մինչև մեր օրերը։ Խորհրդային տարիներին մզկիթը փակվել է։ Դրա վերին մասում տեղակայված է եղել հնագիտության թանգարանի ցուցաբաժին, իսկ ներքևի մասում` լապիդարիա (ճարտարապետական իրերի, գրություններով ու նկարներով քարերի պահեստ^[4]։ Այսօր մզկիթը բաց է հավատացյալների համար։