Էսքի Դյուրբե
 Ղրիմի թաթարերեն՝ Eski Dürbe | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Տեսակ | թյուրբե |
| Երկիր |  Ուկրաինա և  Ռուսաստան |
| Բնակավայր | Բախչիսարայ |
| Շինության ձև | դամբարան |
| Ներկա վիճակ | կանգուն |
 Eski Durbe Վիքիպահեստում | |
Էսքի Դյուրբե (Ղրիմի թաթարերեն՝ Eski Dürbe, բառացի՝ «հին դամբարան»), ճարտարապետական հուշարձան[1], Բախչիսարայի ամենահին դամբարանն է։ Ըստ որոշ տվյալների կառուցվել է 14-րդ դարում, ավելի շուտ քան Խանի պալատը։ Գտնվում է Չուրուք Սու գետի ձախ ափին, Խանի պալատից 180 մ դեպի հարավ-արևելք, Զոյա Կոսմոդեմյանսկայայի փողոցում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օ․ Ռաֆֆեի (1838)
Էսքի Դյուրբեն ճարտարապետական և պատմական նշանակության հուշարձան է, կառուցվել է Ոսկե Հորդայի ժամանակ։ Դամբարանը վատ է ուսումնասիրված, և անհայտ է, թե ով է այնտեղ թաղված։
Բախչիսարայի պատմամշակութային և հնագիտական թանգարան-արգելոցի գիտական գծով գլխավոր տնօրեն Էմիլ Սեյդալիևը գտնում է, որ
|
Միայն բանավոր լեգենդներ կան, որ այստեղ թաղված է ինչ-որ բեյ, որը մինչև Բախչիսարայի հիմնումը տիրել է հովտին։ Նրան այդպես էլ անվանում են՝ Դերե Բեյ - «հովտի իշխան»։ Բայց, թե ով է նա եղել և ինչու է իր վերջին հանգրվանը գտել այստեղ՝ ոչ-ոք չգիտի։ Ամեն դեպքում, ոչ մի ձեռագիր աղբյուրում այսպիսի մարդ չի հիշատակվում[2]։ | 
|
Есть лишь устные легенды о том, что здесь похоронили некоего бея, который владел долиной еще до основания Бахчисарая. Его так и называют — Дере-бей, «князь долины». Но кто он был такой и почему обрел последнее пристанище именно здесь, никто не знает. Во всяком случае, ни в одном письменном источнике человек с таким именем не упоминается.
Էսքի Դյուրբեն առաջ շրջապատված է եղել գերեզմանատնով։ 19-րդ դարի նկարներում և 20-րդ դարի լուսանկարներում գերեզմանաքարերը երևում են։ 1927 թվականին Էսքի Դյուրբեում վերականգնման աշխատանքներ են տարվել։ Վերականգնվել են գմբեթը, թյուրբեի և բակի կորսված մասերը։ Երկաթե դռներն են դրվել։ 1965 թվականին դամբարանը վերականգնվել է ևս մեկ անգամ, ցեմենտով պատվել է տանիքը, որը 1990-ական թվականների կեսին ծածկվել է թիթեղով[3]։ 2013 թվականին Էմիլ Սեյդալիևի ղեկավարությամբ կատարվել են ուսումնասիրություններ և հուշարձանը թվագրվել է մոտավորապես 17-րդ դարով[3]։
Ըստ արևելագետ ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելիի Էսքի Դյուրբեի ճարտարապետական ոճը վերցրել են հայկական ճարտարապետությունից, իսկ հետո խանի պալատի ճարտարապետությունը ազդվել է այս դամբարանից[4]։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Волкова Т. Крым. Персональный гид. — Симферополь, 2003. — 224 с. (ռուս.)
- Крикун Е. В. Памятники крымскотатарской архитектуры (XIII-XXвв.). — Симферополь: Крымучпедгиз, 1998. — 112 с. (ռուս.)
- Нагаевская Е. В. Бахчисарай — Симферополь. — Симферополь, 1979. — 144 с. (ռուս.)
- Фадеева Т. М. Бахчисарай и окрестности: путеводитель. — Симферополь: Бизнес — Информ, 2000. — 208 с. (ռուս.)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Про впорядкування справи обліку та охорони пам'ятників архітектури на території Української РСР Рада Міністрів УРСР; Постанова від 24.08.1963 № 970». zakon4.rada.gov.ua.
- ↑ «Археологические загадки Бахчисарая». 1k.com.ua. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 9-ին.
- ↑ 3,0 3,1 «Мавзолей «Эски-Дюрбе»». Бахчисарайский историко-культурный и археологический музей-заповедник. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 15-ին.
- ↑ Бабенко Г. А., Дюличев В. П. Шедевры мусульманской архитектуры Крыма. — Симферополь: ОАО "Симфероп. гор. тип.", 2008. — 320 с. (ռուս.)