Էնկիդու
Էնկիդու (𒂗𒆠𒆕 EN.KI.DU3, «Էնկիի ստեղծած»), «Գիլգամեշ» շումերա-բաբելոնական հերոսական էպոսի գլխավոր հերոսներից մեկը։ Աստվածների խնդրանքով Էնկիդուն ստեղծվել է Արուրու աստվածուհու կողմից կավից ու թքից, որպեսզի դիմակայի Գիլգամեշի ամբարտավանություններին։ Ըստ առասպելի՝ նա եղել է վայրի մարդ, որ մեծացել է կենդանիների մոտ և չի շփվել մարդկանց հետ նախքան Շամխաթի կողմից գայթակղվելը։ Դրանից հետո նա սկսում է համագործակցել մարդկանց հետ և ծանոթանում քաղաքակրթությանը, որի գագաթնակետն է դառնում Ուրուկի թագավոր Գիլգամեշի դեմ պայքարը։ Էնկիդուն մարմնավորում է վայրի կամ բնական աշխարհը։ Չնայած Էնկիդուն իր ուժով ու դիմացկունությամբ հավասար է Գիլգամեշին, սակայն Էնկիդուն որոշ չափով հանդես է գալիս որպես հակադրություն քաղաքակիրթ, մարդկանց շրջանում մեծացած ռազմիկ թագավորին։ Էնկիդուն դառնում է թագավորի մշտական ուղեկիցն ու սիրելի ընկերը, որ մշտապես ուղեկցում է նրան իր արկածների ընթացքում։ Սակայն Էնկիդուի հիվանդությունն ու մահը ողբերգական կորուստ է դառնում Գիլգամեշի համար՝ նրան ստիպելով որոնել մահվանից փրկվելու և աստվածային անմահություն ձեռք բերելու ուղի[1]։
Հնագույն աղբյուրներում երբեմն հիշատակվում է որպես Էաբանի կամ Էնկիտա։ Էնկիդուն նրա անվան ժամանակակից տարբերակն է։
Էնկիդուի կյանքը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուրուկ քաղաքի բնակչությունը աստվածներին բողոքում է, որ իրենց հզոր թագավոր Գիլգամեշը չափազանց դաժան է։ Արուրու աստվածուհին ջրից ու կավից ստեղծում է Էնկիդուին՝ որպես Գիլգամեշի հակառակորդ ու նրան դիմակայող ուժ։ Էնկիդուն ապրում է վայրի բնության մեջ, թափառում էր կենդանիների խմբերի հետ ու սնվում բույսերով։ Մ․ Հ․ Հենզեն դրանում ընդգծում է հին Միջագետքում եղած ավանդությունը վայրի մարդու մասին, որ ապրում էր մենակ ու թափառում էր մարդկանց բնակավայրերից հեռու, սնվում էր բույսերով և ջուրը խմում կենդանիների նման[2]։ Որսորդը, տեսնելով նրան, հասկանում է, որ Էնկիդուն է, որ կենդանիներին ազատում է իր դրած թակարդներից։ Նա այդ մասին հայտնում է Գիլգամեշին, և վերջինս տաճարի մարմնավաճառ Շամխաթին ուղարկում է նրան գայթակղելու[3]։
Էնկիդուն վեց օր ու յոթ գիշեր է անցկացնում Շամխաթի հետ։ Դրանից հետո կենդանիները, Էնկիդուի վրայից առնելով կնոջ հոտը, հեռանում են նրանից, և Էնկիդուն հասկանում է, որ այլևս չի կարող վերադառնալ իր նախկին կյանքին[4]։ Էնկիդուն վերադառնում է Շամխաթի մոտ, որը նրան ծանոթացնում է քաղաքակրթությանը։ Այժմ նա հոտը պաշտպանում է գազաններից՝ հանդես գալով իր նախկին ընկերների դեմ։ Մորիս Ջաստրոն ու Ալբերտ Քլեյն այն կարծքին են հայտնել, թե նախապես գոյություն է ունեցել առանձին առասպել Էնկիդուի մասին, որում ներկայացվում է մի մարդու կյանքն ու ճակատագիրը, որ կնոջ հետ հարաբերությունների շնորհիվ գիտակցում է մարդկային արժանապատվությունը[5]։
Շամխաթն Էնկիդուին պատմում է Ուրուկ քաղաքի ու նրա թագավոր Գիլգամեշի մասին։ Էնկիդուն գնում է Ուրուկ և կռվի բռնվում Գիլգամեշի հետ, որպեսզի չափեն իրենց ուժը։ Գիլգամեշը հաղթում է, և նրանք դառնում են ընկերներ։
Արկածներ Գիլգամեշի հետ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Էնկիդուն օգնում է Գիլգամեշին կռվել Մայրիների անտառի պահապան Խումբաբայի դեմ և սպանել նրան։ Էնկիդուն ընտրում է բարձր ծառերից մեկը, որ նրանից նոր դուռ պատրաստի Էնլիլի տաճարի համար, որ գտնվում էր Ուրուկում։ Հետագայում նա Գիլգամեշին օգնում է սպանել Գուգալանային՝ երկնային ցլին, որին աստվածներն ուղարկել էին սպանելու Գիլգամեշին որպես վրեժ Իշտար աստվածուհու սերը մերժելու համար։ Իշտարը պահանջում է, որ երկու ընկերներն էլ պատժվեն ցլին սպանելու համար։ Շամաը դիմում է մյուս աստվածներին՝ խնդրելով չսպանել նրանց, սակայն փրկվում է միայն Գիլգամեշը։ Էնկիդուն մահանում է հիվանդությունից։ Նա մարմնավորում է այն հերոսին, որ արժանանում է փառքի, սակայն վաղ է մահանում[6]։ Գիլգամեշը, վշտացած ընկերոջ կորստից, գնում է որոնելու Ուտնապիշտիմին, որպեսզի ձեռք բերի հավերժական կյանք։
Գոյություն ունի առասպելի մեկ այլ տարբերակ, որում ներկայացվում է Էնկիդուի ճանապարհորդությունն անդրաշխարհում, սակայն շատ գիտնականներ կարծում են, որ դա էպոսի շարունակությունն է կամ հավելումը, քանի որ այն մի քանի անգամ վերափոխվել է։ Ջրհեղեղի մասին բաժինը նույնպես համարվում է հավելում[7]։
Գոյություն ունի տարածվող կարծիք, թե Գիլգամեշի ու Էնկիդուի հարաբերությունները կրել են էրոտիկ բնույթ[8][9]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Jastrow, 1911, էջեր 788–789
- ↑ Henze, M.H., The Madness of King Nebuchadnezzar, Brill, 1999 9789004114210
- ↑ "The Coming of Enkidu", The Epic of Gilgamesh, Assyrian International News Agency
- ↑ Westenholz, Aage and Koch-Westenholz, Ula. "Enkidu - the Noble Savage?", Wisdom, Gods and Literature: Studies in Assyriology in Honour of W.G. Lambert, (Wilfred G. Lambert, A. R. George, and Irving L. Finkel, eds.), Eisenbrauns, 2000 9781575060040
- ↑ Jastrow, Jr., Morris and Clay, ALbert T., An Old Babylonian Version of the Gilgamesh Epic, p.20, Yale University Press, New Haven, Connecticut, 1920
- ↑ Wolff, H. N. "Gilgamesh, Enkidu, and the Heroic Life", Journal of the American Oriental Society, Vol. 89, No. 2 (Apr. - Jun., 1969), pp. 392-398, American Oriental Society
- ↑ Moran, William L. (1991). Epic of Gilgamesh: A Document of Ancient Humanism. The Canadian Society for Mesopotamian Studies Bulletin. էջ 20. ISSN 0844-3416. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 27-ին.
- ↑ Ackerman, Susan (2005). When Heroes Love. Columbia University Press. ISBN 9780231507257. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 27-ին.
- ↑ Sadownick, Douglas; Walker, Mitch (2012 թ․ ապրիլի 7). «The Romance of Gilgamesh». YouTube. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 27-ին.
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Jastrow, Morris (1911). . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 8 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 788–789.
{{cite encyclopedia}}: Invalid|ref=harv(օգնություն) - The Epic of Gilgamesh, Foster, Benjamin R. Foster trans. & edit. New York: W.W. Norton & Company, 2001. 0-393-97516-9
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Enkidu sitting astride Gugalanna, the Bull of Heaven
- Bertman, Stephen. Handbook to Life in Ancient Mesopotamia, Oxford University Press, Jul 14, 2005
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էնկիդու» հոդվածին։ |
|
