Դրամայնացում
Դրամայնացում, ինչ-որ բան փողի վերածելու գործընթաց։ Այս տերմինն ունի օգտագործման լայն շրջանակ։ Բանկային ոլորտում տերմինը վերաբերում է ինչ-որ բան գումարի վերածելու գործընթացին։ Չնայած այն սովորաբար վերաբերում է մետաղադրամների արժույթի թողարկմանը կամ թղթադրամների տպագրությանը, այն կարող է նաև ունենալ պարզ արժույթի ձև։ «Դրամայնացում» տերմինը կարող է օգտագործվել նաև գույքի փոխանակումը կանխիկի կամ դրա համարժեքների հետ։
«Դրամայնացում» տերմինի մեկ այլ իմաստ նշանակում է մի գործընթաց, որի միջոցով ԱՄՆ Գանձապետարանը հաշվի է առնում շրջանառության մեջ գտնվող մետաղադրամների անվանական արժեքը։ Այս ընթացակարգը կարող է տարածվել նույնիսկ իր տեսակի մեջ եզակի իրավիճակների վրա, ինչպիսիք են, երբ ֆինանսների նախարարությունը վաճառեց Double Eagle-ի 1933 թվականի չափազանց հազվագյուտ օրինակը։ 20 դոլար արժողությամբ մետաղադրամի անվանական արժեքը ավելացվել էր վաճառքի վերջնական գնին ՝ արտացոլելով այն փաստը, որ մետաղադրամը համարվում էր շրջանառության մեջ դրված գործարքի արդյունք։
Պարզ արժույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ապրանքները, ինչպիսիք են ոսկին, ադամանդները և զմրուխտը, սովորաբար դիտվում են մարդկային բնակչության կողմից որպես այդ բնակչության ներսում ներքին արժեք, որը հիմնված է դրանց հազվադեպության կամ որակի վրա, և այդպիսով ապահովում են հավելավճար, որը կապված չէ արժույթի հետ, եթե այդ արժույթը «պարզ» չէ։ Այսինքն ՝ արժույթը խոստանում է մատուցել որոշակի քանակությամբ ճանաչված ապրանք համընդհանուր (գլոբալ) համաձայնեցված հազվադեպության արժեքի՝ արժույթին ապահովելով օրինականության կամ արժեքի հիմք։ Թեև դա հազվադեպ է պատահում թղթե փողի հետ, նույնիսկ համեմատաբար անարժեք իրերը կամ ապրանքները կարող են վերածվել փողի, եթե դժվար է պատրաստել կամ ձեռք բերել։ Այնուամենայնիվ, դա կարող է լինել շատ ավելի դժվար, քան թղթի փողը։
Պարտքի դրամայնացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարտքի դրամայնացումը պետական ծախսերի ֆինանսավորումն է կենտրոնական բանկի կողմից[1]։ Եթե երկրի ծախսերը գերազանցում են նրա եկամուտները, դա հանգեցնում է պետական դեֆիցիտի, որը կարող է ֆինանսավորվել կամ՝
- կառավարության գանձապետարանի միջոցով
- այն գումարները, որոնք նա արդեն տիրապետում է (օրինակ՝ եկամուտներ կամ լուծարումներ ազգային հարստության հիմնադրամից), կամ
- նոր պետական պարտատոմսերի թողարկում, կամ
- կենտրոնական բանկի կողմից, իր ստեղծած փողի միջոցով։
Վերջին դեպքում կենտրոնական բանկը կարող է ձեռք բերել պետական պարտատոմսեր բաց շուկայական գնումներ կատարելու միջոցով, այսինքն՝ դրամական բազայի ավելացման միջոցով՝ ստեղծելով փող։ Եթե պետական պարտատոմսերը, որոնց մարման ժամկետը լրացել է, գտնվում են կենտրոնական բանկի տիրապետության տակ, ապա կենտրոնական բանկը նրան վճարված բոլոր միջոցները հետ կվերադարձնի գանձապետարան։ Այսպիսով, գանձապետարանը կարող է փոխառել գումարը՝ առանց այն վերադարձնելու անհրաժեշտության։ Պետական ծախսերի ֆինանսավորման այս գործընթացը կոչվում է «պարտքի դրամայնացում»[1]։
Բարձր եկամուտ ունեցող երկրների մեծ մասում կառավարությունը փոխանցում է բացառիկ իրավունք կենտրոնական բանկին՝ թողարկելու իր ազգային արժույթը, բայց կենտրոնական բանկերին կարող է օրենքով արգելվել ուղղակիորեն պարտքային պարտավորություններ ձեռք բերել կառավարության հետ։ Օրինակ, Եվրամիության գործունեության պայմանագիրը (հոդված 123) արգելում է ԵՄ կենտրոնական բանկերին ուղղակիորեն գնել ԵՄ պետական մարմինների պարտքային պարտավորությունները, ինչպիսիք են ազգային կառավարությունները։
Ձեռնարկատիրական գործունեությունից ստացված եկամուտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կայքը և բջջային հավելվածը, որոնք եկամուտ են բերում, հաճախ դրամայնացվում են առցանց գովազդի, բաժանորդային վճարի կամ ներծրագրային գնումների միջոցով։ Երաժշտական արդյունաբերությունում դրամայնացումը ձեռք է բերվում գովազդից առաջ, հետո կամ բովանդակության մեջտեղում տեղադրելով այն աջակցող հարթակում կամ երաժշտություն տեղադրելով ըստ պահանջի ծրագրերում, ինչպիսիք են Spotify-ը[2], Apple Music-ը։ Ըստ պահանջի՝ բովանդակության կայքերը, ինչպիսիք են Spotify-ը և Apple Music-ը, կատարողին վճարում են ամսական բաժանորդային վճարի տոկոսը, որը նրանք ստանում են իրենց օգտվողներից։ Թողարկման երաժշտությունը հոսքային ծրագրերում տեղադրելու համար, ինչպիսիք են Spotify-ը և Apple Music-ը, պետք է դիմել դիստրիբյուտորի, ինչպիսին է TuneCore-ը[3] կամ Distrokid-ը[4]։ Դրանք երաժշտությունը հասանելի են դարձնում հոսքային կայքերում։ Սովորաբար դա արվում է ստացված եկամտի որոշակի տոկոսի համար։ Յուրաքանչյուր հրապարակային դիտման համար գովազդից ստացված եկամուտը բաշխվում է կատարողի կամ տեսաբովանդակության իրավունք ունեցող այլ անձանց միջև[5]։
Բիզնեսները դրամայնացնում են իրենց արժեքային առաջարկները՝ բիզնես մոդելի կամ եկամուտ ստեղծելու մոդելի միջոցով՝ անհրաժեշտ ռեսուրսներ ստեղծելու համար։ Վեբ կայքերը դրամայնացնելու անկարողությունը եկամուտների արտադրության ոչ ադեկվատ մոդելի պատճառով խնդիր էր, որը հանգեցրեց բազմաթիվ ընկերությունների փլուզմանը։
Դեյվիդ Սենդսը, Citibank Equity Research-ի CTO-ն, հաստատեց, որ հետազոտական վերլուծաբանների մոդելների դրամայնացմանը հասնելու անկարողությունը պատճառ դարձավ, որ Equity Research-ի բաժանումը երբեք տեղի չունեցավ։
Մյուս կողմից, ագրեսիվ դրամայնացումը վերաբերում է այն բանին, թե ինչպես է ընկերությունը կամ բիզնեսը չափազանց մեծ ուշադրություն դարձնում օգտագործողի բարեկեցության գնով գումար վաստակելու գործընթացին։ Ավելորդ շեշտը առաջացնում է հավասար դիմադրություն օգտագործողների կողմից ընկալվող անարդարության և հոգեբանական դիմադրության պատճառով[6]։
Ոչ դրամական նպաստների դրամայնացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դրամայնացումը օգտագործվում է նաև անկանխիկ ձևով ստացված որոշ օգուտը (օրինակ ՝ կաթ) կանխիկ վճարման վերածելու գործընթացին։ Այս տերմինն օգտագործվում է սոցիալական ապահովության բարեփոխման մեջ՝ բնեղենով վճարումները (օրինակ ՝ սննդի նկիքները կամ այլ անվճար նպաստներ) ինչ-որ «համարժեք» կանխիկ վճարման վերածելու ժամանակ։ Տնտեսագիտության և արդյունավետության տեսանկյունից, ընդհանուր առմամբ, համարվում է, որ ավելի լավ է ինչ-որ մեկին ինչ-որ օգուտի դրամական համարժեք տրամադրել, քան օգուտը (ասենք, մեկ լիտր կաթ) բնական ձևով։
- «Անարդյունավետություն». վերջին իրավիճակում այն մարդիկ, ովքեր կարող են կաթի կարիք չունենալ, չեն կարող ստանալ համարժեք արժեք ունեցող ինչ-որ բան (առանց կաթի հետագա առևտրի)։
- «Սև շուկայի աճը». մարդիկ, ովքեր կաթից բացի այլ բանի կարիք ունեն, կարող են այն վաճառել։ Շատ հանգամանքներում այս գործողությունը կարող է անօրինական լինել և համարվել խարդախ։ Օրինակ, մոսկովյան թոշակառուները (ավելի մանրամասն տես ստորև) հաճախ իրենց անձնական քարտերը, որոնք թույլ են տալիս անվճար օգտվել տեղական տրանսպորտից, տալիս են իրենց հարազատներին, ովքեր ավելի հաճախ են օգտվում հասարակական տրանսպորտից։
- «Շուկայի փոփոխություններ». կաթի մատակարարումը շուկա կրճատվում է արտոնյալ խմբին բաշխված քանակով, ուստի կաթի գինը և մատչելիությունը կարող են փոխվել։
- «Կոռուպցիա». ընկերությունները, որոնք պետք է տրամադրեն այս արտոնությունը, առավելություն ունեն, քանի որ նրանք ունեն երաշխավորված սպառողներ, և մատակարարվող ապրանքների որակը վերահսկվում է միայն վարչականորեն, այլ ոչ թե շուկայական մրցակցության միջոցով։ Այսպիսով, կարող են տեղի ունենալ կաշառք այն մարմիններին, որոնք ընտրում են այդպիսի ֆիրմաներ և (կամ) պահպանում են վերահսկողությունը։
Սոցիալական ապահովության դրամայնացումը Ռուսաստանում 2005 թվականին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2005 թվականին Ռուսաստանն իր նպաստների մեծ մասը բնեղենով վերածել է դրամական փոխհատուցման։ Մինչև այս բարեփոխումը գոյություն ուներ արտոնությունների մեծ համակարգ՝ անվճար, արտոնյալ ուղեվարձ տեղական տրանսպորտով, դեղորայքի անվճար մատակարարում, անվճար առողջարանային բուժում և այլն, հասարակության տարբեր կատեգորիաների համար՝ զինծառայողներ, հաշմանդամներ և առանձին հաշմանդամներ․ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հետևանքով, Չեռնոբիլի աղետի հետևանքով, Լենինգրադ շրջափակման ժամանակվա բնակիչներ, նախկին քաղբանտարկյալներ և բոլոր թոշակառուների համար (այսինքն ՝ կանայք 55+, տղամարդիկ 60+)։ Այս համակարգը Խորհրդային Միության ժառանգություն էր, բայց այն մեծապես ընդլայնվեց 1990-ականներին կենտրոնական և տարածաշրջանային իշխանությունների կողմից ընդունված պոպուլիստական օրենքներով։
2004 թվականի օգոստոսի 22-ի 122-ФЗ օրենքով այս համակարգը տարբեր եղանակներով վերածվել է կանխիկ վճարումների։
- նպաստների վերացում, որոնք փոխհատուցվում են աշխատավարձի բարձրացմամբ (օրինակ ՝ զինծառայողների համար տեղական տրանսպորտի ԱՆՎՃԱՐ օգտագործումը) կամ կենսաթոշակները (օրինակ՝ Չեռնոբիլի վթարի լուծարողների համար տարբեր նախապատվություններ)
- երեք ամենակարևոր նախապատվությունների համար (ԱՆՎՃԱՐ տեղական Տրանսպորտ, ծայրամասային երկաթուղային տրանսպորտ 50% զեղչով, դեղորայքի անվճար մատակարարում). ընտրություն նախապատվության և որոշ լրացուցիչ գումարի միջև։
Բարեփոխումների ընթացքում շփման հիմնական պատճառները հետևյալն էին․
- տեխնիկական և բյուրոկրատական խնդիրներ (օրինակ ՝ ծայրամասային երկաթուղային տրանսպորտի 50% զեղչ օգտագործելու համար անձը պետք է փաստաթուղթ ներկայացնի պետական կենսաթոշակային ֆոնդի տեղական մասնաճյուղից, որը ցույց է տալիս, որ ինքը չի ընտրում դրամական փոխհատուցում);
- նախապատվությունների բոլոր ստացողների բաժանումը դաշնային և տարածաշրջանային՝ ըստ նախապատվության տրամադրումը թույլատրող մարմնի։ Ամենամեծ խումբը՝ թոշակառուները, տարածաշրջանային էր, և դա առաջացրեց խնդիրների մեծ մասը։
- Աղքատ շրջաններում ֆինանսական ճնշումը ստիպել է տեղական իշխանություններին չեղարկել այդ արտոնությունները՝ նախկին ստացողներին քիչ փոխհատուցմամբ կամ առանց դրա։
- Նույնիսկ եթե նախապատվությունները պահպանվեին, դրանք կտարածվեին միայն համապատասխան շրջանի կենսաթոշակառուների վրա։ Այսպես, Մոսկվայի վարչական շրջանի թոշակառուները, օրինակ, չէին կարող ազատորեն օգտվել մետրոյից և ավտոբուսներից Մոսկվայումում, քանի որ դրանք տեղական ինքնակառավարման երկու տարբեր մարմիններ են։ Հետագայում այդ խնդիրների մեծ մասը կլուծվեր հարևան տարածաշրջանների միջև մի շարք երկկողմ համաձայնագրերի միջոցով։
Բողոքի ալիք բարձրացավ Ռուսաստանի տարբեր մասերում 2005 թվականի սկզբին, երբ այս օրենքը սկսեց ուժի մեջ մտնել։ Կառավարությունն արձագանքեց այն միջոցներով, որոնք ի վերջո լուծեցին ցուցարարների ամենահրատապ խնդիրները (փոխհատուցումների ավելացում, բյուրոկրատական մեխանիզմների կարգավորում և այլն)։
Դրամայնացման բարեփոխումների երկարաժամկետ հետևանքները տարբեր խմբերի համար տարբեր էին։ Որոշ մարդիկ փոխհատուցում են ստացել ավելի բարձր, քան նախկինում ստացած ծառայությունները (Օրինակ ՝ գյուղական վայրերում, որտեղ տեղական տրանսպորտ չկա, անվճար տրանսպորտային արտոնությունը մեծ արժեք չուներ), իսկ մյուսները փոխհատուցումը համարել են անբավարար՝ նախկինում կախված արտոնությունների ծախսերը հոգալու համար։ Տրանսպորտային ընկերություններն ու երկաթուղիները շահեցին դրամայնացումից, քանի որ այժմ նրանք ավելի մեծ եկամուտ են ստանում թոշակառուների կողմից իրենց ծառայություններից օգտվելուց, ովքեր նախկինում ճանապարհորդում էին պետության հաշվին։ Բժշկական համակարգի վրա ազդեցությունը հակասական է։ Բժիշկներն ու բուժքույրերը ստիպված են լրացնել բազմաթիվ ձևաթղթեր՝ կենսաթոշակառուներին մատուցվող ծառայությունների համար կառավարությունից փոխհատուցում ստանալու համար, ինչը նվազեցնում է առողջապահական ծառայություններ մատուցելու համար նրանց ծախսած ժամանակը։
Միացյալ Նահանգների գյուղատնտեսական քաղաքականությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միացյալ Նահանգների գյուղատնտեսական քաղաքականության մեջ ԱՄՆ սննդի օգնության դրամայնացումը, որն առաջին անգամ ներառված է 1985 թ.սննդի անվտանգության մասին ակտում (P. L. 99-198), թույլ է տալիս մասնավոր կամավորական կազմակերպություններին և կոոպերատիվներին վաճառել P. L. 480 նվիրաբերված ապրանքների որոշակի մասնաբաժին ստացող երկրում կամ նույն տարածաշրջանի երկրներում։ Բաժին 203-ի համաձայն, մասնավոր կամավոր կազմակերպություններին կամ կոոպերատիվներին թույլատրվում է տեղական արժույթով կամ դոլարով վաճառել (Այսինքն ՝ դրամայնացնել) ապրանքների այնպիսի քանակ, որը հավասար է երկրի ցանկացած ֆինանսական տարվա ընթացքում բաշխված ընդհանուր ապրանքների առնվազն 15%-ին[7]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 The Economics of Money, Banking, and the Financial Markets 7ed, Frederic S. Mishkin
- ↑ Spotify. «How do artists get paid?». community.spotify.com.
- ↑ «TuneCore: Sell Your Music Online - Digital Music Distribution». United States (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մարտի 26-ին.
- ↑ «DistroKid is the easiest way for musicians to get their music into Spotify, iTunes, Apple Music, Amazon, Google Play, and more». DistroKid (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ մարտի 26-ին.
- ↑ Wixen, Randall W. (2005). The Plain & Simple Guide to Music Publishing. home: Hal Leonard Corporation. էջ 180. ISBN 978-1-4803-5462-3.
- ↑ Salehudin, Imam; Alpert, Frank (2022 թ․ օգոստոսի 29). «Perceived aggressive monetization: why some mobile gamers won't spend any money on in-app purchases». Electronic Commerce Research. doi:10.1007/s10660-022-09603-2. S2CID 251942705.
- ↑ CRS Report for Congress: Agriculture: A Glossary of Terms, Programs, and Laws, 2005 Edition - Order Code 97-905 Արխիվացված 10 Օգոստոս 2011 Wayback Machine