Դյութ
Դյութ (անգլ.՝ Warlock), կախարդությամբ զբաղվող տղամարդ[1]։
Ստուգաբանություն և տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անգլերեն «Warlock» բառից է, ընդունված ամենատարածված ստուգաբանությամբ բառը գալիս է հին անգլերեն wǣrloga բառից, որը նշանակում էր «երդումներ դրժող» կամ «խաբեբա, մոլորեցնող»[2]։ Հատուկ գործածման է դրվել 1000-ական թվականներին՝ հրեշին նկարագրելու համար[3]։ Վաղ ժամանակակից շոտլանդերենում բառը սկսվել էր օգտագործվել որպես «Վհուկ» բառի արական համարժեք («վհուկ»-ը կարող է լինել և՛ արական, և՛ իգական սեռի մարդ, սակայն պատմության ընթացքում այն հիմնականում օգտագործվել է կին կախարդներին նկարագրելու համար)[4][5][6]։ Հնարավոր է, որ եզրույթը Շոտլանդիայում ասոցացվել է տղամարդ վհուկների հետ այն պատճառով, որ նրանք ուխտագրեր են կնքել Auld Hornie-ի (հրեշ) հետ և այդպիսով դավաճանել են քրիստոնեական հավատքին և խախտել իրենց մկրտության խուսումները կամ երդումները[7]։ Այս գործածությունից բառն անցավ ռոմանտիկ գրականություն և աստիճանաբար 20-րդ դարի ժողովրդական մշակույթ։ Առաջարկվել է նաև բառի հին սկանդինավյան varð-lokkur-ից ծագումը, որը թարգմանաբար նշանակում է «ոգիների կանչող»[8][9][10], սակայն Օքսֆորդի անգլերեն բառարանը դա համարում է անհավանական՝ սկանդինավյան բառի ծայրահեղ հազվադեպության պատճառով։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած վաղ ժամանակակից Շոտլանդիայում վհուկների դատավարությունների զոհերի մեծ մասը կանայք էին, որոշ տղամարդիկ նույնպես մահապատժի են ենթարկվել՝ կասկածվելով վհկության մեջ[11][12][13]։
Իր ժամանակներում մաթեմատիկոս Ջոն Նեփյերը հաճախ ընկալվել էր որպես կախարդ կամ դյութ՝ առեղծվածների և գուշակությունների նկատմամբ իր հետաքրքրության համար, թեև հասարակության մեջ նրա հաստատված դիրքը, ամենայն հավանականությամբ, թույլ չէր տալիս նրան հետապնդման առարկա դառնալ[14][15]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Definition of warlock». English Oxford Living Dictionaries. Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Warlock». Oxford English Dictionary (2nd ed.). Oxford University Press. 1989. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
- ↑ Harper, Douglas. «warlock». Online Etymology Dictionary. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- ↑ McNeill, F. Marian (1957). The Silver Bough: A Four Volume Study of the National and Local Festivals of Scotland. Vol. 1. Glasgow: William Maclellan.
- ↑ Chambers, Robert (1861). Domestic Annals of Scotland. Edinburgh.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Sinclair, George (1871). Satan's Invisible World Discovered. Edinburgh.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Howard, Michael (2013). «7». Scottish Witches and Warlocks (անգլերեն) (1st ed.). Three Hands Press. էջ 91. «It is possible that it became associated with wizards and male witches in Scotland in the sense that someone who made a pact with Auld Hornie had betrayed the Christian faith and broken their baptismal vows. In that respect they were considered to be an 'oath breaker', a traitor and an enemy of the Church.»
- ↑ Cleasby, R.; Vigfusson, G. (1874). An Icelandic-English Dictionary. London: Macmillan.
- ↑ Olsen, M. (1916). Maal Og Minne. Oslo: Bymalslaget.
- ↑ Loewe, M.; Blacker, C. (1981). Oracles and Divination. London: George Allen & Unwin. էջ 130. «'Vardlokkur'...is related to the Scots dialect word 'warlock', wizard, and the meaning is thought to relate to the power to shut in or enclose"»
- ↑ Thomas Thomson, A History of the Scottish People from the Earliest Times (1896), page 286: "Where one man suffered as a warlock, ten women at least were executed as witches."
- ↑ Robert Chambers, Domestic Annals of Scotland: From the Reformation to the Revolution (1874), page 244
- ↑ Journal of Jurisprudence and Scottish Law Magazine (1891), Execution of the Judgment of Death, page 397: "We read (Law's Memor. Pref. lix.) that 'one John Brugh, a notorious warlock (wizard) in the parochin of Fossoquhy, by the space of thirty-six years, was worried at a stake and burned, 1643.'"
- ↑ Roger A. Mason, Scots and Britons: Scottish Political Thought and the Union of 1603 (2006, 0521026202), page 199
- ↑ Julian Havil, John Napier: Life, Logarithms, and Legacy (2014, 1400852188), page 19