Դիարան
Դիարան (ֆր.՝ morgue), հատուկ զետեղարան հիվանդանոցում, հաստատություն դատաբժշկական փորձաքննության պահպանության համար, դիակի հերձում և հանձնում գերեզմանատանը։ Դիարանի ախտաբանական անատոմիայի ստորաբաժանումի և (հիվանդության ժամանակ մահացած դիակների ուսումնասիրության համար) և դատաբժշկական (հետաքննության և փորձաքննության համար` բռնի մահվան դեպքում, կասկածանքով, հիվանդի մահվան դեպքում, որի ինքնությունը չի հաստատվում կամ ներկայում կատարվող բուժման մասին հարազատների բողոքների առկայության դեպքում)[1]։ Ժամանակակից պրակտիկայում «մորգ» անունը պահպանվում է միայն խոսակցականում, հիվանդանոցներում դիահերձումը անցկացվում է ախտաբանական (մահագիտության) բաժանմունքում[2]։ Դատաբժշկական հաստատություներում-դիակի դատաբժշկական փորձաքննության առանձին բաժիններում։ ԱՀՊ երկրներում դիարանները շարունակում են գոյություն ունենալ որպես առանձին շենքեր[3]։ Դիարանները բաղկացած են դիակների ուսումնասիրության համար դահլիճից (բժշկ. դիահերձարան) և օժանդակ սենյակներից[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անվանումը ծագել է լանգենտինյան morga կամ ստարոֆրանսերեն morgue-«դեմք», այստեղից` «դեմքերի ցուցահանդեսի տեղ»[5]։ Սկզբում դիարանը բանտում գտնվող բաժանմունք էր, որտեղ բանտապանները սկսեցին ուշադրությամբ զննել ժամանող կալանավորներին, որպեսզի նրանց դեմքերը հիշողության մեջ դրոշմեին, հետագայում այս բաժանմունքում սկսեցին անհայտ անձանց դիակները դնել, որպեսզի անցորդները կարողանային ուսումնասիրել և ճանաչել դրանք։ Փարիզի առաջին դիարանի հիմնադիրը Գրանդ Շատլե-ում դիակների ցուցադրություն է, կոչվում է Basse-Geôle և հիշատակվում է 1604 թվականից ի վեր, այստեղ դիակները լվանում էին հատուկ ջրհորից, հետո դնում նկուղում, նրանց նայում էին վերևի պատուհանից[6]։ Նախքան այս սենյակի կազմակերպումը փողոցներում հայտնաբերված հոտած դիակների խնամքով զբաղվում էին Սուրբ Եկատերինա հիվանդանոցում (այսպես կոչված catherinettes), համաձայն իրենց ուխտի նրանք հետո էլ շարունակեցին իրենց աշխատանքը։ Մինչև 1804 թվականը Basse-Geôle շարունակել է ծառայել դիարանում, անհայտ դիակները այստեղ օրեր են մնացել, միմյանց վրա դարսված, կորածներին որոնելու հարազատներն էին իջնում այստեղ լապտերներով որպեսզի ուսումնասիրեն դիակները[7]։ Հետագայում նա տեղափոխվեց նոր զետեղարան, իսկ դիարանի շինությունը ավելի կանոնավորվեց։
Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
15-17 դարերում Ռուսաստանի տարածքի կլիման հետագա զարգացման համար բնութագրվում էր փոքր սառցադաշտային ժամանակաշրջան։ Գիլս Ֆլետչենի խոսքերով.«Ձմեռային ժամանակներում, երբ ամեն ինչ ծածկված է լինում ձյունով և երկիրը այնքան է սառեցնում, որ չենք կարող գործել ոչ մի բահով ոչ լինգով, նրանք չեն թաղում մահածացներին, այլ դնում են նրանց տանը (որքան էլ մեռնեն ձմռան ընթացքում), կառուցվելով արվարձանում կամ քաղաքից դուրս, որը կոչվում է Աստվածատուն կամ Աստծո տուն։ Այստեղ դիակները միմյանց վրա են դարսվում, ինչպես անտառի վառելափայտը և դառնում է սառը, ինչպես քարը, գարնանը, երբ սառույցը հալչում է, յուրաքանչյուրը տանում է իր մահածացին և հանձնում է նրա մարմինը հողին»։ Հետևելով Գիլս Ֆլետչենին երեք տասնամյակ հետո Կոնրադ Բուսովը իր գրառումներով հիշատակում է Աստվածատունը «Մեռելներին հանձնարարված էր հատկապես կարգել այս մարդկանց խնամքով լվացված, սպիտակ պաստառով փաթաթված, կարմիր կոշիկների հագած և հուղարկավորության համար «Աստծո տուն» (Boschtumb), այն վայրը, որտեղ մահացածները թաղված են առանց ապաշխարության»։ ԽՍՀՄ-ում մորգե շենքերի կառուցումն ու գործունեությունը կարգավորվում է ԽՍՀՄ առողջապահության նախարարության կողմից սահմանված 1964 թ. կանոններով[8]։
Դիարանների աշխատանքի կազմակերպում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիահերձարանում իրականացվում է դիակներ պահելու սառնարանային խցերում +2 ջերմաստիճան պայմաններում։ Նման ջերմաստիճանը խոչընդոտում է փտող գործընթացների արագ զարգացմանը։ Դիակի հետ միասին ստացված հագուստները և այլ տարրեր պահպանվում են մինչև քննության մեկնարկը այն վիճակում, որտեղ նրանք հանձնել են դիահերձարան։ Հագուստ ուղարկվում է ուտիլիզացիայի կամ պահպանվում է հանգուցյալի հարազատներին փոխանցելու համար։ Պաթոլոգոանատոմը կատարում է դիահերձման ընթացակարգ և հաստատում է մահվան պատճառը, որից հետո մարմինը տրվում է հարազատներին գերեզմանի կամ դիակիզման համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Морг, место опознания». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Л. И. Петрова, И. Ю. Анкудинов, Н. Д. Фирсова О культурном слое Новгорода второй половины 15-16 веков // Новгород и Новгородская Земля. История и археология Новгорода. — Вып.14. — 2000.
- ↑ Флетчер, Д. О государстве русском, или образ правления русского царя (обыкновенно называемого царем московским), с описанием нравов и обычаев жителей этой страны. / Пер. М. А. Оболенского — М.: Захаров, 2002. — 169 с.
- ↑ Конрад Буссов. Московская хроника. 1584—1613. — М-Л.: АН СССР, 1961
- ↑ Правила № 468-64 от 20.03.1964 Правила по устройству и эксплуатации помещений патологоанатомических отделений и моргов (патогистологических и судебно-гистологических лабораторий) лечебно-профилактических и судебно-медицинских учреждений, институтов и учебных заведений
- ↑ Приказ Министерства здравоохранения и социального развития Российской Федерации (Минздравсоцразвития России) от 12 мая 2010 г. N 346н г. Москва «Об утверждении Порядка организации и производства судебно-медицинских экспертиз в государственных судебно-экспертных учреждениях Российской Федерации»
- ↑ BBC documentary - Fry's Planet Word: Episode 3: "Uses and Abuses" 9 Oct 2011
- ↑ Saved by the bell at Phrases.org
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սլավոնական հնագիտության 6-րդ միջազգային կոնգրեսի նյութեր։ Հատոր 4. — Մ.: Էդիտորիալ УРСС, 1998
- Ժյուլ Գաբրիել Վերն «Փարիզը 100 տարի անց»։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Դիարան, ճանաչման վայր». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)