Դայթ (ազգային պարկ)
 | |
| |
| Տեսակ | ազգային պարկ և բնության հատուկ պահպանվող տարածք |
| Մասն է | Skanderbeg Mountains? |
| Երկիր |  Ալբանիա[1] |
| Վարչատարածք | Tirana District? |
| Տեղագրություն | Տիրանայի գավառ |
| Հիմնվել է | 1966 |
| Մակերես | 292,169 կմ² և 24 723,1 հեկտար[1] |
  | |
Դայթ, (ալբ․՝ Parku Kombëtar "Mali i Dajtit"), ազգային պարկ, որը հիմնադրվել է 1966 թվականին Կենտրոնական Ալբանիայում՝ 2006 թվականից ի վեր ընդգրկելով 293,84 կմ2 (113,45 քառակուսի մղոն) տարածք։ Այգին գտնվում է Ադրիատիկ ծովից 40 կմ (25 մղոն) արևելք և Տիրանայից 26 կմ (16 մղոն) արևելք[2]։ Տարածքը գտնվում է Ալբանիայի Պահպանվող տարածքների գործակալության (AKZM) և Տիրանայի քաղաքապետարանի այգիների և հանգստի գործակալության (APR) ընդհանուր իրավասության ներքո։ Այն հյուսիս-արևմուտքում հարում է Շտամե լեռնանցքի բնության պուրակին, արևմուտքում՝ Կրաստե-Վերժոնի պահպանվող լանդշաֆտին, արևելքում՝ Մալի մե Գրոպա-Բիզե-Մարտանեշի պահպանվող լանդշաֆտին։ Այգին նշանավորվում է չափազանց մասնատված, խորդուբորդ տեղագրությամբ, որը բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում տարբեր տեսակի էկոհամակարգերի և կենսաբազմազանության համար։
Բնության պահպանության միջազգային միությունը (IUCN) պարկը ներառել է II կատեգորիայի մեջ։ Plantlife-ի կողմից ճանաչվել է որպես Միջազգային նշանակության Կարևոր Բուսական Տարածք[3]։
2019 թվականին բացվեց Դայթ ազգային պարկի նոր զբոսաշրջային տեղեկատվական կենտրոնը, որը գտնվում է Ֆուշե Դայթի SH47 ճանապարհի երկայնքով տեղակայված հեռուստատեսային և ռադիո աշտարակների մոտ[4]։
Տարածքը հայտնի է Dajti Ekspres[5] ճոպանուղով և արկածային զբոսայգով, նաև ավանդական ռեստորաններով, որոնք մատուցում են տեղական ուտեստներ՝ համաձայն ավանդական սննդի ավանդույթների։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դայթի լեռնաշղթան, որը բարձրանում է 1613 մ (5292 ոտնաչափ) բարձրության վրա, բացի Դայթից, ներառում է նաև հարավում՝ Պրիսկան, կենտրոնում՝ Թուջանին և հյուսիսում՝ Բրարին, [5][6]: Լեռը բարձրացողները կարող են տեսնել Տիրանա քաղաքը և տարածաշրջանի լեռները։ Համայնապատկերային տեսարանի շնորհիվ այս վայրը անվանվել է Տիրանայի պատշգամբ։ Տիրանայի հիմնական ջրի աղբյուրներից մեկը՝ Բովիլլա լիճը, գտնվում է Բրարից հյուսիս-արևելք՝ զառիթափ ժայռերով և ձորով։ Էրզեն գետի երկայնքով այգու մյուս ծայրին գտնվում է Սկորանա կիրճի Պելլումբաս քարանձավը։ Մեկ այլ բնական տեսարժան վայր է Շենջինի ջրվեժը, որը գտնվում է Շենջըրջ գյուղի մոտ։
Ֆլորա, ֆաունա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դայթի բազմազան երկրաբանությունը և տեղագրությունը հանգեցրել են բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանության։ Բազմաթիվ վայրի ծաղիկներով անտառներից և լեռնային լանդշաֆտներից բացի, տարածված են նաև տարատեսակ կաթնասուններ։ Այգում բնակվում են վայրի խոզը, եվրասիական գայլը, կարմիր աղվեսը, եվրոպական նապաստակը, գորշ արջը, սկյուռը և եվրոպական վայրի կատուն։
Լեռների ստորին հատվածում բուսածածկույթը կազմված է թփուտներից և ծառերից, հանդիպում է մրտենի և ֆրագարիա։ Կաղնին գերակշռում է շուրջ 600-1000 մ բարձրության վրա՝ ընդմիջված հաճարենու և թխկու անտառներով և 1000 մ բարձրության վրա գտնվող որոշ փշատերևներով։ Ժայռոտ գագաթը շատ քիչ բուսականություն ունի։
2010-ականներին անտառների պահպանումը դարձել է հիմնական խնդիր։ 2012 թվականի ամռանը և 2019 թվականի գարնանը[6] անտառային հրդեհները այրել են 10 հա անտառներ։ Մարդիկ պահանջում էին իշխանություններից հրդեհը մարել ուղղաթիռների օգնությամբ[7]։ Վնասը անհամեմատ մեծ է և պարզ երևում է Տիրանայից։ Անտառային հրդեհները տարեցտարի ավելի հաճախ են լինում։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- National Agency of Protected Areas Official Site
- Dajti National Park on AKZM.net National Parks Portal
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Nationally designated areas (CDDA)
- ↑ «Dajti National Park A Recreational Area for Citizens of Tirana, Albania» (PDF). mmv.boku.ac.at (անգլերեն). էջ 432.
- ↑ IUCN, World Wide Fund for Nature, Plantlife. «Important Plant Areas of the south and east Mediterranean region» (PDF). portals.iucn.org (անգլերեն). էջ 75.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «Inaugurohet qendra e re e vizitorëve në Parkun Kombëtar të Dajtit - ATSH -». 2019 թ․ մարտի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 25-ին.
- ↑ «Dajti Ekspres Official Website». Dajti Ekspres (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 28-ին.
- ↑ «Zjarr në Malin e Dajtit, Goxhaj: Ndërhyrja e vështirë për shkak të terrenit (VIDEO) - Shqiptarja».
- ↑ «Zjarret në Dajt | Gazeta Shqip». Gazeta Shqip (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.