Բովիլլա լիճ
 ալբ․՝ Ujëmbledhësi i Bovillës | ||
 | ||
| Կոորդինատներ | ||
| Տեղագրություն |  Ալբանիա Տիրանա
| |
| Ավազանի մակերեսը | 4,6 կմ² | |
| Ծավալը | 78,000,000 կմ³ | |
| Ամենամեծ խորությունը | 53 մ | |
| Միջին խորությունը | 45 մ | |
Բովիլլա լիճ (ալբ․՝ Ujëmbledhësi i Bovillës), 4,6 քառակուսի կիլոմետր (1,8 քառակուսի մղոն) մակերեսով ջրամբար Ալբանիայում, Տիրանայից մոտավորապես 9 մղոն (14 կմ) հյուսիս-արևելք և Կրուջայից հարավ-արևելք, Դաայթ լեռան ազգային պարկի սահմաններում[1]։ Այն ապահովում է Տիրանայի խմելու ջրի մեծ մասը[1]։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջրամբարը ձևավորվում է Իսհոմի վտակ Թերկուզե գետի ամբարտակից։ Թերկուզեն իր ակունքն ունի ափամերձ լեռնաշղթայի արևելքից՝ հոսելով խորը Շքալլա է Բովիլլես կիրճի միջով՝ Մայա է Գոմթիտիտ (1268 մ) և Մալի ի Բջեշիտ (1239 մ) լեռների միջև։ Պատնեշը կանգնած է այս կիրճի մուտքի մոտ և պատրաստված է տեղական կոնգլոմերատից, մանրախիճից և ավազից։ Այն ունի 91 մ բարձրություն և 130 մ երկարություն։
Շինարարական աշխատանքները սկզբնապես սկսվել են 1988 թվականին, սակայն դադարեցվել են կոմունիզմի փլուզմամբ։ 1993 թվականի հոկտեմբերին աշխատանքը վերսկսվեց իտալական պետության աջակցության շնորհիվ։ 1996 թվականին շինարարության ավարտից հետո լիճը լցվեց և սկսեց ծառայել իր նպատակին մինչև 1998 թվականը։
Ջրի մակարդակը տարվա ընթացքում տատանվում է 7–10 մետրով, իսկ ջրի նշագիծը բարձրանում է անձրևաշատ ձմռան ամիսներին։ 2006-2008 թվականների չափումները ցույց են տվել, որ ամենամեծ խորությունը եղել է մոտ 45 մետր։ Նախնական 53 մետր խորությունից այդպիսի տարբերությունը կարող է պայմանավորված լինել գետի վերին հոսանքի բերած նստվածքների կուտակմամբ։
Թերկուզեն տարեկան ապահովում է մոտ 105,000,000 խորանարդ մետր ջուր մոտավորապես 98 քառակուսի կմ (38 քառակուսի մղոն) ջրհավաք ավազանից։ Ջրի տարեկան սպառումը կազմում է մոտ 78,000,000 խորանարդ մ՝ մոտավորապես ջրամբարի չափը։ Ջրամբարից վայրկյանում մոտավորապես 1800 լիտր ջուր է մատակարարվում վերամշակման գործարան պողպատե խողովակով (տարեկան մոտավորապես 50-57 մլն խ․մ․)։ Տիրանայի խմելու ջրի մատակարարումը համալրվում է բնական ստորգետնյա ջրերով և արտեզյան հորերով՝ բավարարելու համար 2,8 խորանարդ մ վայրկյանում պահանջարկը (2009 թվականի գնահատում)։ Պողպատե խողովակաշարը, որը կապում է ջրամբարը Տիրանայից հյուսիս գտնվող Կոդրա Կուկեի վերամշակման գործարանին, ունի մոտ 90 սմ տրամագիծ։ Ջրամբարի ջրի մի մասը օգտագործվում է ոռոգման համար։
Բնապահպանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջրամբարը գտնվում է Դայթ լեռան ազգային պարկի սահմաններում՝ Շտամե լեռնանցքի ազգային պարկից մի փոքր հարավ։ Ժայռի լանջերը դեպի ձորը և պատնեշը բարձրանալու լավ հնարավորություններ են առաջարկում։ Ջրամբարում լողալն արգելված է։ Լճում կային ընդամենը մի քանի տեսակի ձկներ՝ առավել տարածված էին շնայդերը (Alburnoides bipunctatus) և բարբուս ծածանը։ Արծաթե ծածանը (Hypophthalmichthys molitrix) բազմիցս ներկայացվել է ջրի որակը բարելավելու նկատառումով։ Ավելի քան հինգ հազար բնակիչ ունեցող 9 հեռավոր գյուղեր ցրված են ջրամբարի շուրջը գտնվող բլուրների վրա։ Բնակիչներն իրենց ապրուստը հիմնականում ապահովում են գյուղատնտեսությամբ։ Ջրամբարը ստեղծելու համար մոտ 400 ընտանիք պետք է վերաբնակեցվեր։ Նրանք փոխհատուցում ստացան իրենց հողի համար, բայց այնուամենայնիվ կատաղի դիմադրություն եղավ[2]։
2001 թվականի սեպտեմբերին ջրամբարից ջրի մեջ առաջին անգամ նկատվել է վատ հոտ և համ։ Հետագայում մանրակրկիտ հետաքննությունը պարզեց, որ ջրի որակը հիմնականում լավ է։ Հոտի աղբյուրը ենթադրվում էր, որ թթվածնից կախված ակտինոբակտերիաներն ու streptomyces-ն են։ Փորձագետներն առաջարկել են ջրի պղտորությունը նվազեցնելու միջոցներ՝ էրոզիայի նվազեցման նպատակով անտառվերականգնում, ջրամբարի ափի երկայնքով պահպանվող տարածք և շրջակա տարածքի բնակավայրերի և գյուղացիական տնտեսությունների կեղտաջրերի վերամշակում։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Aleko Miho, Alqiviadh Çullaj, Reinhard Bachofen (Ed.), Bovilla (Albania) – Limnological Study / Studim Limnologjik. Julvin 2, Tirana 2009, 978-99956-14-29-4 (researchgate.net).
Aleko Miho; Lulëzim Shuka; Alqiviadh Çullaj; Reinhard Bachofen (2009). «Environmental Analyses of Bovilla Watershed (Albania) – An Overview». In Aleko Miho; Alqiviadh Çullaj; Reinhard Bachofen (eds.). Bovilla (Albania) – Limnological Study (PDF). Tirana: Julvin 2. ISBN 978-99956-14-29-4. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- Aleko Miho; Alqiviadh Çullaj; Reinhard Bachofen, eds. (2009). «Parathënie/Preface». Bovilla (Albania) – Limnological Study (PDF). Tirana: Julvin 2. ISBN 978-99956-14-29-4. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
- Spase Shumka (2009). «Considerations about Fishes of the Bovilla Lake – An Overview». In Aleko Miho; Alqiviadh Çullaj; Reinhard Bachofen (eds.). Bovilla (Albania) – Limnological Study (PDF). Tirana: Julvin 2. ISBN 978-99956-14-29-4. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- Migena Zagonjolli (2007). Dam Break Modelling, Risk Assessment and Uncertainty Analysis for Flood Mitigation (PDF). London: Taylor & Francis Group. ISBN 978-0-415-45594-7. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
- «Albanien Geoquest-Kletterführer» (PDF; 2,4 MB). Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 3-ին.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Heppner, Harald (1994). Hauptstädte in Südosteuropa: Geschichte, Funktion, nationale Symbolkraft. Böhlau Verlag Wien. էջ 146. ISBN 978-3-205-98255-5.
- ↑ Steve Iatrou (1995 թ․ օգոստոսի 4). «28 Albanians arrested in fight over dam». OMRI Daily Digest II, No. 151. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 22-ին.