Գենդերային չեզոքություն
Գենդերային չեզոքությունը ենթադրում է, որ խոսքում, հանրային քաղաքականության մեջ և սոցիալական տարբեր ինստիտուտները չպետք է նախապատվություն տան այս կամ այն սեռին և սոցիալական որոշակի դեր կատարող սեռին՝ գենդերային խտրականությունից խուսափելու և թյուր տպավորություն չստեղծելու համար, որ ոչ մի սեռ առավելություն չունենա մյուսի նկատմամբ։
Գենդերա-չեզոք սոցիալական քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գենդերային չեզոք սոցիալական քաղաքականությունը ներառում է հասարակության մեջ գենդերային չեզոք միջավայրի ստեղծումը, օրինակ, գենդերային չեզոք հանրային զուգարանների ստեղծման միջոցով, տղամարդկանց տրամադրելով լրացուցիչ ժամեր երեխաների հետ շփվելու համար[1], անձը հաստատող փաստաթղթերում գենդերային ինքնորոշման նոր տարբերակների ներդրում[2], ամուսնալուծության դեպքում երեխային պահելու հավասար հնարավորություններ երկու ծնողների համար և այլն։
Առանձին խնդիր է սեռափոխությունը և դրա իրավական հաստատումը։ Կան մի շարք երկրներ, որոնք պահանջում են ստերիլիզացում՝ սեռափոխությունը պաշտոնապես հաստատելու համար[3]։ Որոշ երկրներում այս իրավական սահմանափակումները եվգենիկայի կառավարական ծրագրերի մնացորդներ են, օրինակ Շվեդիայում, որտեղ 1934-1976 թվականներին գոյություն ուներ օրենք,որը ստիպում էր «ոչ լիարժեք» մարդկանց ստերիլիզացնել[4]։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը, նախքան հիվանդությունների միջազգային դասակարգման 11-րդ վերանայման հաստատումը, «տրանսսեքսուալիզմը» դիտարկում էր «որպես հակառակ սեռի անձ ընկալվելու և ուրիշների կողմից ցանկալի լինելու ցանկությունը» համարում էր հոգեկան և վարքային խանգարում[5]։ Նման օրենսդրությունն ու վերաբերմունքը առաջացնում է ոչ միայն ԼԳԲՏ համայնքի, այլև ՄԱԿ-ի վրդովմունքը։ Ներկայումս հիվանդությունների և հարակից առողջական խնդիրների միջազգային վիճակագրական թարմացված դասակարգման մեջ (ICD-11) տրանսգենդերիզմը (գենդերային դիսֆորիա) ներառված է «սեռական առողջության հետ կապված պայմանների» բլոկում, իսկ ախտորոշումը կոչվում է «գենդերային անհամապատասխանություն» և այլևս չի հանդիսանում հոգեկան առողջության խնդիրներ[6]։ ICD-11-ն ուժի մեջ կմտնի 2022 թվականի հունվարի 1-ից։ Այժմ ակտիվ քայլեր են ձեռնարկվում նմանատիպ այլ խտրական սահմանափակումները վերացնելու ուղղությամբ, սակայն շատ ժամանակ է պահանջվում օրենսդրությունը վերանայելու համար։
Գենդերային չեզոքությունը նորաձևության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական գաղափարն այն է, որ տղամարդը (ինչպես նաև կինը) ունի բոլոր իրավունքներն իր նախընտրած տեսքը ունենալ և միևնույն ժամանակ չկորցնել իր արական (իգական) կենսունակությունը։ Որոշ նորաձևության դիզայներներ և հագուստի ընկերություններ սկսել են ստեղծել գենդերային չեզոք հագուստ[7]։ Այնպիսի կազմակերպություններ, ինչպիսիք են Let Toys Be Toys, Let Books Be Books և Pinkstinks-ը, աշխատում են մանկական արտադրանքներում գենդերային չեզոքության ուղղությամբ։ Ջոն Լյուիս մանրածախ առևտրի ցանցը դադարեցրել է «տղաներ» և «աղջիկներ» պիտակների օգտագործումը մանկական հագուստի շարքերում[8]։
Գենդերային չեզոքությունը լեզվում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գենդերային չեզոք լեզուն (չշփոթել գենդերային չկողմնորոշված լեզուների հետ) փորձում է վերացնել գենդերային հղումները մարդկանց նկարագրելիս։ Օրինակ՝ անգլերենում մասնագիտությունների սեռային անունների փոխարեն, ինչպիսիք են ոստիկան/ոստիկանուհի , նրանք կարող են օգտագործել ընդհանուր չեզոք ոստիկան և հրշեջ։ Ֆրանսերենում արական սեռի գոյականի ձևը քերականական առավելություն է ստանում իգական սեռի գոյականի նկատմամբ։ Եթե ընկերության տնօրենների խորհրդում կան միայն կանայք, ապա նրանք կկոչվեն տնօրեններ (տնօրեն բառի իգական սեռի հոգնակի թիվը)։ Եթե տնօրենների խորհրդում լինի գոնե մեկ տղամարդ, ապա նրանք կկոչվեն տնօրեններ (տնօրեն բառի արական հոգնակի ձևը)։ Սեռային առումով չեզոք ուղղագրությունն այսպիսի տեսք ունի՝ directeur•trice•s:
Միևնույն ժամանակ, լեզվի գենդերային չեզոք փոխակերպումները հաճախ առաջացնում են դասական լեզվի պահպանման կողմնակիցների քննադատությունը։ Օրինակ՝ Ֆրանսիայում Ֆրանսիական ակադեմիան ծայրահեղ բացասական մոտեցում է ցուցաբերել ֆրանսերենում գենդերային չեզոք արտահայտությունների օգտագործմանը՝ դրանք անվանելով «շեղումներ», որոնք «մահացու վտանգ են ներկայացնում» ֆրանսերենի համար[9]։ Ակադեմիայի «անմահ» 40 անդամները միաձայն որոշեցին, որ գենդերային չեզոք արտահայտություններ պարունակող ֆրանսիական նոր դասագրքերի ստեղծումն արդարացված չէ։ Գենդերային չեզոք ֆրանսերենը Ակադեմիայի կողմից համարվում է չափազանց բարդ գրելու և արտասանելու համար և դժվար է սովորել և սովորեցնել։
Լեզվաբանության մեջ բոլոր սեռերը հավասարեցնելու նպատակով օգտագործվում է նաև գենդերային բաց արտահայտությունը` բառի հիմնական մասի և վերջավորության միջև ընդգծված նշան։ Գենդերային տարբերությունը լայն տարածում է գտել ժամանակակից գերմաներենում՝ հիմնականում Գերմանիայում և Ավստրիայում[10]։ Ռուսերենում գենդերային հատվածը օգտագործվում է որոշ ֆեմինիստ և քուիր ակտիվիստների կողմից։
Գենդերային կուրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գենդերային կուրությունը գենդերային դերերի և տարբերությունների ընկալման ձախողումն է։
Պանսեքսուալ մարդիկ «գենդերային կույր» են։ Նրանց համար սեռի և գենդերի, ինչպես իրենց, այնպես էլ զուգընկերոջը ընտրության հարցում դեր չեն խաղում[11]։
Գենդերային չեզոքության թեմայով դատական գործեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եյլի համալսարանը դատի է տվել Կոնեկտիկուտ նահանգին, քանի որ համալսարանը ցանկանում էր իր համալսարանում ստեղծել գենդերային չեզոք զուգարաններ, սակայն նահանգի օրենքը չի հաշվում այդպիսի զուգարանները որոշ շենքերի համար բավարար զուգարանների քանակը հաշվարկելիս։ Արդյունքում պետական պաշտոնյաներն ասացին, որ պատրաստվում են վերանայել օրենսդրությունը[12]։
Պահպանողական Alliance Defending Freedom-ը և Independence Law Center-ը Փենսիլվանիայում դատի են տվել Berks High School-ին՝ տրանսգենդեր աշակերտին թույլատրելու համար օգտվել հանդերձարաններից և զուգարաններից որ սեռին ինքն է իրեն համարում[13]։ Մինչ գործը գտնվում է դատարանում, ուսանողին թույլատրվել է շարունակել օգտվել զուգարաններից և հանդերձարաններից, որոնց սեռը ինքն է ներկայացնում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ ««Paternity leave: What are the options for dads?». BabyCenter». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ «California to add gender-neutral option on state driver's licenses». Las Vegas Review-Journal (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ «Почему в некоторых европейских странах трансгендеров стерилизуют». ИноСМИ.Ru (ռուսերեն). 2017 թ․ սեպտեմբերի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ Balz, Dan (1997 թ․ օգոստոսի 29). «Sweden sterilized thousands of 'useless' citizens for decades». Washington Post (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ Ensuring an inclusive global health agenda for transgender people(անգլ.) // World Health Organization. — Архивировано из первоисточника 25 Նոյեմբերի 2017.
- ↑ ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (2018): HA60 Gender incongruence of adolescence or adulthood Արխիվացված 1 Օգոստոսի 2018 թվականին.(անգլ.)
- ↑ «Is gender-neutral clothing the future of fashion?». The Independent (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ «John Lewis gender neutral clothing labels faces public backlash». The Independent (անգլերեն). 2017 թ․ սեպտեմբերի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ Willsher, Kim (2017 թ․ նոյեմբերի 3). «French language watchdogs say 'non' to gender-neutral style». The Guardian (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ Persson Perry Baumgartinger. Lieb[schtean] Les[schtean], [schtean] du das gerade liest… — Von Emanzipation und Pathologisierung, Ermächtigung und Sprachveränderungen : [нем.] : [арх. 3 Մարտի 2016] // Liminalis — Zeitschrift für geschlechtliche Emanzipation. — 2008. — № 2. — С. 24—39.
- ↑ «Не гей, не «би», не гетеро Пансексуалы — представители новой сексуальной ориентации». Lenta.RU (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Yale University sues Connecticut over gender-neutral bathrooms». Reuters. 2017 թ․ հունիսի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ «Conservative groups sue Berks school district over transgender student». Philly.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.