Մատուտակ
| Մատուտակ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Glycyrrhiza lepidota. Ծաղկած բույսի ընդհանուր տեսքը | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Glycyrrhiza
L., 1753
|
||||||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||||||
| Այլ անվանումներ | ||||||||||||
Քաղցրարմատ, մարուխ, մանակ, | ||||||||||||
|
|
Մատուտակ (լատին․՝ Glycyrrhiza), քաղցրարմատ, մարուխ, մանակ, մատուտիկ, բիան, բակլազգիների թիթեռնածաղկավորների ընտանիքի բազմամյա կոճղարմատավոր խոտաբույսերի ցեղ։
Կենսաբանական նկարագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տերևները կենտ փետրավոր են, ծաղիկները հավաքված երկարավուն ողկույզներում, պսակը՝ բաց մանուշակագույն։ Պտուղը ունդ է՝ 1-8 սերմով։ Հայտնի է մատուտակի 18 տեսակ (ԽՍՀՄ-ում՝ 12, ՀԽՍՀ-ում՝ 2)։ Աճում է բոլոր մայրցամաքների բարեխառն ու մերձարևադարձային գոտիներում։
Քիմիական կազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մատուտակի արմատը և կոճղարմատը պարունակում են գլիցիոիզին, գլիցիրիզինաթթու, գլիկոզիդներ, ֆլավոնոիդներ, շաքարներ, օսլա, եթերայուղ, վիտամին С և այլն։
Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օգտագործվում է ծխախոտի, գարեջրի, սննդի արդյունաբերության և բժշկության մեջ։
Կիրառությունը բժշկության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բժշկական նպատակներով օգտագործում են Glycyrrhiza Glabra և Glycyrrhiza Uralensis։ Մատուտակի արմատից պատրաստում են օշարակ, որը դրսևորում է խորխաբեր ազդեցություն։ Մատուտակը մտնում է բազմազան դեղամիջոցների կազմի մեջ։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնի է մոտ 20 տեսակ[1], նրանցից մի քանիսը[2]։
- Glycyrrhiza acanthocarpa (Lindl.) J.M.Black
- Glycyrrhiza anthocarpa (Lindl.) J.M.Black
- Glycyrrhiza aspera Pall.
- Glycyrrhiza astragalina Hook. & Arn.
- Glycyrrhiza bucharica Regel
- Glycyrrhiza echinata L. [3]
- Glycyrrhiza eglandulosa X.Y.Li
- Glycyrrhiza eurycarpa P.C.Li
- Glycyrrhiza foetida Desf.
- Glycyrrhiza foetidissima Tausch
- Glycyrrhiza glabra L. — Лакрица
- Glycyrrhiza gontscharovii Maslenn.
- Glycyrrhiza iconica Hub.-Mor.
- Glycyrrhiza inflata Batalin
- Glycyrrhiza korshinskyi Grig.
- Glycyrrhiza lepidota Pursh
- Glycyrrhiza macedonica Boiss. & Orphanides
- Glycyrrhiza pallidiflora Maxim.
- Glycyrrhiza squamulosa Franch.
- Glycyrrhiza triphylla Fisch. & C.A.Mey.
- Glycyrrhiza uralensis Fisch. ex DC.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ TPL: Glycyrrhiza Արխիվացված 2013-08-24 Wayback Machine
- ↑ По данным сайта GRIN (см. раздел карточку растения).
- ↑ «Entry for Glycyrrhiza L.». NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0 (անգլերեն). Sept 24, 1997. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 22–ին-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- S. I. Ali։ Papilionaceae in der Flora of Pakistan։ Glycyrrhiza, S. 94։Online.
- Klaus-D. Kreische։ Lakritz - Traktat einer Reise in die Welt der schwarzen Süßigkeit', 'Oktober-Verlag 2012, ISBN 978-3-941895-31-7
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 294)։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մատուտակ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մատուտակ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
