Բերգեն-Բելզեն
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներ և Համակենտրոնացման ճամբար |
| Երկիր |  Գերմանիա |
| Տեղագրություն | Ցելլե |
| Վայր | Bergen? և Ստորին Սաքսոնիա |
| Ղեկավար կազմակերպություն | ՍՍ |
| Սպասարկող | «Մեռած գլուխ» ջոկատներ |
| Տնօրեն | Յոզեֆ Կրամեր |
 | |
 | |
| Պաշտոնական կայք | |
Բերգեն-Բելզեն (գերմ.՝ Bergen-Belsen), նացիստական համակենտրոնական ճամբար, որը գտնվել է Հաննովեր երկրամասում (այսօր Ստորին Սաքսոնիայի տարածքում), Բելզեն գյուղի և Բերգեն քաղաքի միջև։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համակենտրոնացման ճամբարը ստեղծվել է 1940 թվականի մայիսին՝ Շտալագ 311[1][2] (գերմ.՝ Stalag XI-C) անունով՝ Բելգիայի և Ֆրանսիայի ռազմագերիների համար։ Սկզբից կալանավորների թիվը եղել է 600։
1941 թվականի հուլիսին այստեղ է բերվում 20 հազար ռազմագերի ԽՍՀՄ-ից․ 1942 թվականի գարնանը նրանցից 18 հազարը մահանում է սովից, ցրտից և հիվանդություններևից (ողջ են մնացել ընդամենը 2 097 մարդ)[3][4]։
1943 թվականի ապրիլին ճամբարը փակվել է ռազմագերիների համար և փոխակերպվել է համակենտրոնացման ճամբարի, որտեղ պահվել են կալանավորներ, որոնք ունեին արտասահմանյան անձնագրեր , որոնց կարելի էր փախանակել գերմանացի ռազմագերիների հետ։ Համակենտրոնացման ճամբարի կարգավիճակ Բերգեն-Բելզենը ստանում է 1944 թվականի դեկտեմբերի 2-ին։ Հիվանդ կալանավորների, որոնք ի վիճակի չէին այլևս աշխատել, բաժանմունքը ստեղծվել է 1944 թվականի մարտին։
1944-45 թվականներին այստեղ են բերել հարուստ հրեաներին։
Այն բանից հետո, երբ դեպի Գերմանիային էին մոտենում Արևելյան և Արևմտյան ֆրոնտները, Բերգեն-Բելզեն սկսեցին բերել կալանավորներ նաև այլ համակենտրոնացման ճամբարներից՝ չնայած ճամբարը նախատեսված չէր այդքան շատ կալանավորների համար։ Դրա պատճառով նորեկ կալանավորներին տեղավորեցին վրանային թաղամասերում, ինչը, ի վերջո, հանգեցրեց հակասանիտարական իրավիճակի, որի հետևանքով 1944 թվականի ավարտին Բերգեն-Բելզենում բռնկվեց տիֆի զանգվածային համաճարակ։ Դեկտեմբերին մահանում է 350 մարդ, հունվարին՝ 800-1 000, փետրվարին՝ 6 000-7 000, մարտին՝ 18 168, ապրիլին՝ 18 355։ Մահացողների թվում էին չեխ նկարիչ և գրող Ժոզեֆ Չապեկը (Կարել Չափեկի եղբայրը), Աննա Ֆրանկը ւ նրա քույր Մարգո Ֆրանկը։ Մարտի 1-ին ճամբարի պարետ Յոզեֆ Կրամերը ՍՍ գրուպենֆյուրեր Ռիխարդ Գլյուկսին խնդրագիր-նամակ է գրում՝ օգնության ակնկալիքով։
Արդյունքում, 1943-45 թվականներին, այս ճամբարում մահանում է մոտավորապես 50 հազար կալանավոր, որից 35 հազարը տիֆից։ Չնայած այն բանին, որ Բերգեն-Բելզենը մահացության բարձր ցուցանիշ ուներ, այն եզակի ճամբարներից էր, որոնք չունեին գազախցիկ (մյուս ճամբարներում հենց գազախցիկներն էին մահվան ամենամեծ պատճառը)։
1945 թվականի ապրիլի 15-ին ճամբարը ինքնակամ հանձնվել է դաշնակիցներին՝ Բրիտանական զինված ուժերի 11-րդ դիվիզիային[5]։ Ազատագրումից հետո առաջին երկու շաբաթվա ընթացքում ճամբարում մահանում է 9 000 մարդ, իսկ մայիսի վերջին ևս 4 000։
Արդյունքում ճամբարն այրում են, որ համաճարակը չտարածվի[6]։
Ճամբարի կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բերգեն Բելզեն ճամբարը բաղկացած էր ութ առանձին ճամբարից, որից յուրաքանչյուրը առանձնացված էր փշալարով՝ ամբողջովին առանձնացնելով ճամբարները մեկը մյուսից[7]։
Ճամբար կալանավորների համար (Häftlingslager)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1943 թվականի ապրիլին, երբ Բերգեն-Բելզենը դառնում է ժամանակավոր կալանավորվածների պահման վայր, բաղկացած էր բարաքներից, որոնք նախկինում զբաղեցրել էին ռազմագերիները։ Հենց սկզբից Häftlingslager ճամբարը նախատեսված էր 500 տղամարդ-կալանավորի համար, որոնք զբաղված էին արտասահմանցի կալանավորների ճամբարը ստեղծելու գործով։ Häftlingslager ճամբարի առաջին բնակիչները բերվել են այստեղ Բուխենվալդից 1943 թվականի ապրիլի 30-ին։ Նույն թվականի մայիսի 18-ին Նացվեյլեր-Շտրուտհոֆ ճամբարից այստեղ են բերվել ֆրանսիացի կալանավորներ։ 1944 թվականի մարտ ամսից սկսած ճամբարում ստեղծվել է հիվանդների և անաշխատունակների բաժանմունք, որը կոչվում էր վերականգնողական բաժանմունք (Erholungslager)։ 1945 թվականին Գերմանիայի ճամբարների բոլոր հիվանդ կալանավորներին բերում են այստեղ, որտեղ մնում են առանց նորմալ բժշկական օգնության, ինչի հետևանքով սկսում են զանգվածային մահանալ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Stalag XI C. www.relikte.com.
- ↑ Արխիվացված (Date missing) ak-regionalgeschichte.de (Error: unknown archive URL).
- ↑ Siehe auch die Grundlagenwerke zum Thema Kriegsgefangene von Rolf Keller u. a.: Արխիվացված (Date missing) bergen-belsen.stiftung-ng.de (Error: unknown archive URL)
- ↑ Keller, Rolf (2011-11-18). «Sowjetische Kriegsgefangene im Deutschen Reich 1941/42». Wallstein Verlag.
- ↑ Արխիվացված (Date missing) bergen-belsen.stiftung-ng.de (Error: unknown archive URL)
- ↑ Արխիվացված (Date missing) bergen-belsen.stiftung-ng.de (Error: unknown archive URL)
- ↑ Eberhard Kolb: Bergen-Belsen 1943–1945. Dokument S. 131.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Bergen-Belsen. Historischer Ort und Gedenkstätte. Hrsg.: Stiftung niedersächsische Gedenkstätten / Gedenkstätte Bergen-Belsen, Celle 2009, ISBN 978-3-9811617-8-6.
- Bergen-Belsen: Kriegsgefangenenlager 1940–1945, Konzentrationslager 1943–1945, Displaced Persons Camp 1945–1950. Katalog der Dauerausstellung. Stiftung Niedersächsische Gedenkstätten, Wallstein-Verlag, Göttingen 2009, ISBN 978-3-8353-0612-7.
- Die Topografie des Lagers Bergen-Belsen: sechs Karten. Stiftung Niedersächsische Gedenkstätten, Gedenkstätte Bergen-Belsen, 2008, ISBN 978-3-9811617-5-5.
- Gedenkbuch: Häftlinge des Konzentrationslagers Bergen-Belsen. Stiftung Niedersächsische Gedenkstätten, Gedenkstätte Bergen-Belsen 2005.
- Konzentrationslager Bergen-Belsen. Berichte und Dokumente. Ausgewählt und kommentiert von Rolf Keller, Wolfgang Marienfeld, Herbert Obenaus, Thomas Rahe, Hans-Dieter Schmid, Wilhelm Sommer, Wilfried Wiedemann. Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen 1995, ISBN 3-525-35488-6.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Bergen Belsen and Beyond Holocaust Diary(անգլ.)
- The United States' Holocaust Memorial website on Belsen(անգլ.)
- «A Personal Account» by Leonard Berney, Lt-Col R.A. T.D.(Rtd)(անգլ.)
- Verzeichnis der Konzentrationslager und ihrer Außenkommandos gemäß § 42 Abs. 2 BEG
- Hitchcocks nie gezeigte KZ-Doku – Night Will Fall Eine Holocaust Dokumentation von Alfred Hitchcock, mit Aufnahmen der britischen Armee, die hauptsächlich kurz nach der Befreiung des KZ Bergen-Belsen gemacht wurden (74 Minuten) auf Youtube
- Als die Briten in Bergen-Belsen einrückten. In Watson über den „vergessenen“ Sydney-Bernstein-Film German Concentration Camps Factual Survey, Februar 2014. (Britische Kameraleute am 15. April 1945 ff. mehr… (englisch, 72 Minuten))
- Literatur über das Konzentrationslager Bergen-Belsen in der Niedersächsischen Bibliographie
- Stichwort Bergen-Belsen in 70 Tage Gewalt, Mord, Befreiung. Das Kriegsende in Niedersachsen, eine Dokumentation der Stiftung niedersächsische Gedenkstätten
- Das KZ Bergen-Belsen: Rekonstruiert in 3-D im Zustand von 1945
- Interview mit KZ-Aufseherin Hilde M.
- KZ Bergen-Belsen 1945: „Nichts als Leichen, Leichen, Leichen“ bei ndr.de vom 15. April 2024