Jump to content

Ասիական շագանակագույն ամպ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հսկայական շագանակագույն ամպ Չինաստանի վրա (2001 թվականի ապրիլ, ՆԱՍԱյի նկարը).

Ասիական շագանակագույն ամպ, կամ Հսկայական շագանակագույն ամպ, աղտոտված մթնոլորտի շերտ, որը պարբերաբար ծածկում է Հարավային Ասիայի մի մասը՝ ներառյալ Հնկական օվկիանոսը, Հնդկաստանը և Պակիստանը՝ տարածվելով մինչև Չինաստան[1]։ Հարավային Ասիայի վրա մթնոլորտի աղտոտված հսկայական շագանակագույն շրջանը արբանյակներից արված նկարներից երևում է դեկտեմբեր-ապրիլ ամիսներին։ «Ասիական շագանակագույն ամպ» տերմինը առաջին անգամ հայտնվել է ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագրի զեկույցում 2002 թվականին՝ 1999 թվականի անցկացված «Փորձ Հնդկական օվկիանոսում» նախագծի շրջանակներում[2]։

Տիեզերքից դիտվող մշուշը իրենից ներկայացնում է փոքր չափերի հավասարակշռված մասնիկների խառնուրդ, որոնք կարող են մնալ օդում բավականին երկար ժամանակ։ Այն կազմված է մի քանի աղտոտիչներից, հիմնականում մրից, սուլֆատներից, նիտրատներից, օրգանական նյութերից, մոխրից և հանքային փոշուց, որն առաջանում է գյուղական շրջաններում վառելիքի և կենսազանգվածի այրման արդյունքում։ Քանի որ հունվար-մարտ ամիսներին այս շրջաններում չորային եղանակ է, օդի բնական մաքրում տեղի չի ունենում։

Հետազոտություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օդի հսկայածավալ ծխային աղտոտումը առաջին անգամ արձանագրվել է 1999 թվականին «Փորձեր Հնդկական օվկիանոսում» նախագծով անցկացված հետազոտության արդյունքում։ Այն գրանցվել է որպես աշխարհի մթնոլորտի ամենախոշոր աղտոտումը, որը հասնում է 2-3 կմ բարձրության և զբաղեցնում է ԱՄՆ-ի տարածքին հավասար մակերես։ ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագրի աջակցությամբ սկսել է իրագործվել ծրագիր, որն ստացել է «Ասիական շագանակագույն ամպ» անվանումը։ Նրա նպատակն էր հետազոտել ծխային աղտոտման ազդեցությունը մի շարք պարամետրերի վրա՝ ներառյալ մուսսոնային ռեժիմը, ջրային հաշվեկշիռը, գյուղատնտեսական արտադրությունը և առողջ բնակչության վիճակը։ ՆԱՍԱ-ն գրանցել է հսկայական շագանակագույն ամպ 2004[3] և 2007 թվականներին[4]։

Կլիմայի վրա ազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծխային աղտոտումը Հնդկական օվկիանոսի մակերեսի արևային լուսավորումը նվազեցնում է 10%-ով և առաջացնում է լուսավորության ավելի մեծ կրճատում մայրցամաքների նկատմամբ։ Ենթադրվում է, որ ծխային աղտոտումը կարող է ուժեղ ազդեցություն ունենալ մուսսոնային շրջանառության, տեղումների շրջանային բաշխման և մթնոլորտում ջերմաստիճանի ուղղահայաց բաշխման վրա։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Asian Brown Cloud – fact and fantasy
  2. Ramanathan, Veerabhadran et al. (2002) The Asian brown cloud climate and other environmental impacts: impact study Արխիվացված 2004-06-05 Wayback Machine Center for Clouds, Chemistry and Climate, United Nations Environment Programme, Nairobi Kenya, ISBN 92-807-2240-9, accessed 8 December 2008
  3. «NASA Eyes Effects of a Giant 'Brown Cloud' Worldwide (2004)». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 15-ին.
  4. Global Aerosol System 2000-2007 (NASA Earth Observatory)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]