Անդրոնիկով վանք
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | վանք և ճարտարապետական հուշարձան |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Տեղագրություն | Տագանսկի շրջան |
| Հիմնադրված է | 14-րդ դար |
| Հիմնադիր | Q4066005? |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Ռուսաստանի դաշնային մշակութային ժառանգության օբյեկտ[1] |
 | |
 | |
Անդրոնիկով վանք, շենքերի համալիր է, որտեղ նախկինում տեղակայված էր Ռուս Ուղղափառ եկեղեցու վանքը, որը գտնվում էր Յաուզա գետի ձախ ափին՝ Պոկլոննի բլուրներից մեկի մոտ։ Հիմնադրվել է 1357 թվականին Մետրոպոլիտ Ալեքսիի կողմից որպես մետրոպոլիտեն վանք, որը կոչվում է առաջին հումանիստ Ռադոնեժցի Սերգիուսի աշակերտի՝ Անդրոնիկի անունով։ Ներկայումս վանքը գտնվում է Մոսկվայի սահմաններում՝ Անդրոնիևսկայա հրապարակի հարևանությամբ։ Վանքի Փրկիչ տաճարը պահպանված մոսկովյան ամենահին տաճարն է (Մոսկվայի Կրեմլում Աստվածածնի ծննդյան տաճարը գոյատևել է միայն երգչախմբի մակարդակով)։
Վանքը միջնադարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ հիգիոգրաֆիկ տեղեկությունների՝ 1354 թվականին Կիևի և համայն Ռուսաստանի միտրոպոլիտ Ալեքսին Կոստանդնուպոլիս գնալու ճանապարհին ընկնում է փոթորկի մեջ։ Սուրբը խոստանում է Մոսկվայում տաճար կառուցել ի պատիվ այդ սրբի կամ տոնի, որ օրը որ ապահով կերպով կհասնի Ոսկե եղջյուրի ծոց։ Այդ օրը համընկնում է Փրկչի ձեռքով արված տոնակատարության օրվան։
Ըստ Օլեգ Ուլյանովի՝ 1356 թվականին Ալեքսին, բազմիցս գտնվելով Կոստանդնուպոլսում, Մոսկվա է բերում ձեռքով արված Փրկչի պատկերի պատկերակը (XIV դարի առաջին կես), որը գտնվում էր վանքում (օգոստոսի 16-ին, 1357 թվական, Փրկչի տաճարի օծման ժամանակ)։ Այն դարձել է Անդրոնիկովի վանքի առանձնակի հարգարժան սրբավայրը
Յաուզայի վտակներից մեկը կոչվում է Ոսկե եղջյուր` ի հիշատակ Կոստանդնուպոլսի ծովախորշի, որտեղ միտրոպոլիտը հանդիպել է փորձության։ Ավելի ուշ մերձմոսկովյան փողոցներից մեկը հայտնի է դարձել որպես Золоторожский Вал:
Վանահոր կողմից սիրված աշակերտներից մեկը՝ Անդրոնիկը (1373, նշվում է հունիսի 13-ին), դառնում է վանքի սիրված աշակերտներից մեկը։ Վանքում երկար ժամանակ պահպանվել է ջրհորը, որը համարվել է սուրբ։ Անդրոնիկովի վանքը Մոսկվայի տարածքում եղել է ամենահներից մեկը </ref> и Олега Ульянова[2], 1368 թվականի հրդեհից հետո, որի ընթացքում այրվում է Անդրոնիկովի վանքի փայտե տաճարը, սպիտակ քարից կառուցվում է Փրկչի տաճարը։ Կան ծաղկային կոմպոզիցիաների բեկորներ՝ հնագույն ոճով և կատարմամբ։ 1420-1427 թվականներին Փրկչի տաճարը կրկին վերակառուցվել է, այդ ժամանակվա սպիտակ քարե եկեղեցին գոյատևում է մինչ օրս [3]: Սերգեյ Զագրաևսկին ավելացնում է, որ պահպանված տաճարը, որը գիտնականը թվագրել է 1425—1427 թվականով, եղել է վանքի առաջին քարե տաճարը[4] նա հետևում է Վորոնինի տեսակետին և ապացուցում է, որ չի եղել ենթադրական պլլինտական տաճար։ որմնանկարների բեկորները, որոնք արվել են Անդրեյ Ռուբլևի կողմից պահպանվել են Փրկչի տաճարի ներսում։ Կա վարկած, որ Անդրեյ Ռուբլևը մահացել է հոկտեմբերի 17-ին (ներկայիս հոկտեմբերի 30-ին) 1428 թվականին՝ ժանտախտի ժամանակ և թաղվել է վանքում (գերեզմանի ճշգրիտ գտնվելու վայրը հայտնի չէ)։
1439 թվականին վանքում հաստատվել է վարդապետություն։ 14-րդ դարի երկրորդ կեսին վանքի պարիսպներից դուրս ստեղծվել է վանական թաղամաս, որտեղ 1475 թվականին զբաղվել են աղյուս պատրաստելով (Կրեմլի կառուցման հետ կապված)։
Վանահայր Միտրոֆանի օրոք Անդրոնիկովի վանքում կառուցվել է մեկ հենասյունով սեղանատուն, հետո՝ երրորդը)։
1439 թվականին վանքում ստեղծվել է վարդապետություն։ Վանքի պատերից դուրս 14-րդ դարի երկրորդ կեսին ստեղծվել է վանական ավան, որտեղ 1475 թվականին հիմնադրվել է աղյուսագործարան (Կրեմլի կառուցման հետ կապված)։
Իվան III-ի խոստովանահայր վանահայր Միտրոֆանի օրոք, Անդրոնիկովի վանքում կառուցվել է մեկ հենասյունով սեղանատուն։
XIV-XVII դարերում Անդրոնիկովի վանքը գրքերի կենտրոններից մեկն էր. վանքի ձեռագրերի հավաքածուն ընդգրկել է հույն հույն Մաքսիմի աշխատանքների զգալի մասը։
Միջնադարում վանքը բազմիցս ավերվել է (1571, 1611)։
Վանքը XVIII - XX դարերի սկզբին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1747-1756 թվականներին վանքի պատերը վերակառուցվել են քարերի մեջ։ Ճարտարապետ Ռոդիոն Կազակովի նախագծի համաձայն՝ հին զանգակատան տեղում՝ Սուրբ դարպասների վերևում, կանգնեցվել է նորը՝ 73 մ բարձրությամբ (բարձրությամբ այն զիջում էր միայն Իվան Մեծի զանգակատանը) Ստորին աստիճանում, վաճառական Ս.Պ.Վասիլիևի հաշվին, կառուցվել Է եկեղեցի` Սուրբ Սիմեոնի անունով։
1748 թվականին բռնկված հրդեհի ժամանակ վանքի գրադարանն ու արխիվները մեծ վնաս են կրել։
18-րդ դարում Փրկչի տաճարի որմնանկարները գրեթե ամբողջությամբ ջնջվել էին։ 1763-1779 թվականների վերականգնման ժամանակ տաճարին ավելացվել է ծածկապատ շքամուտք։ 1812 թվականին վանքը ավերել են ֆրանսիացիները։ Հրդեհը ոչնչացրել է վանքի արխիվները։ 1846-1850 թվականներին տաճարը զգալիորեն փոխվել է Պետր Գերասիմովի նախագծով; Հարավից տաճարին ավելացվել է Աստվածածնի Վերափոխման կողային մատուռը։
19-րդ դարում Անդրոնիկովի վանքում գործում էր աստվածաբանական դպրոց և գրադարան։ 1917 թվականին վանքում կար 17 վանական։
Վանքը XX դարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վանքը փակվել է խորհրդային իշխանությունների կողմից 1918 թվականին[5]։ Վանքը փակվել է խորհրդային իշխանությունների կողմից 1918 թվականին։ 1928 թվականին տարածքը փոխանցվել է բանվորական կոլեկտիվի ղեկավարմանը (Մուրճի և մանգաղի գործարանին), իսկ վանքի շենքերում, ներառյալ տաճարները, կազմակերպվել է բանվորների համար նախատեսված 200 սենյակ։ 1930–40-ական թվականներին այնտեղ էր գտնվում նաև Պաշտպանության ժողովրդական կոմիսարիատը։ 1929-1932 թվականներին ավերվել է վանքի զանգակատունը, որը Իվան Մեծ զանգակատնից հետո բարձրությամբ երկրորդն էր Մոսկվայում։ Անդրոնիկովի վանքում թաղված էին Անդրեյ Ռուբլևը, Հյուսիսային պատերազմում զոհված զինվորները, Ռուսական թատրոնի հիմնադիր Ֆեդոր Վոլկովը, բարերար Պավել Դեմիդովը, բազմաթիվ ազնվական ընտանիքների ներկայացուցիչներ. Լոպուխիններ, Բարյատինսկիներ, Վոլկոնսկիներ, Ալադիններ, Շչերբատովներ [6]
_10.jpg)
Բարանովսկու և Մաքսիմովի ուսումնասիրությունները հաստատում են, որ բազմաթիվ փոփոխություններից հետո պահպանվել է 15-րդ դարի Անդրոնիկովի վանքի սպիտակ քարե Սպասկի տաճարը։
Վանքի վերակառուցումը սկսվել է Հայրենական մեծ պատերազմ-ից հետո, երբ պարզվում է, որ վանքի տաճարը Մոսկվայում պահպանված ամենահին շինությունն է (Աստվածածնի ծննդյան տաճար), այն Կրեմլում գոյատևել է միայն երգչախմբի մակարդակով։ 1947 թվականին (Մոսկվայի 800-ամյակի տարի) նախաձեռնող խումբը ակադեմիկոս Իգոր Էմանուիլիչի գլխավորությամբ կառավարությանը խնդրում է վանքի տարածքում ստեղծել Հին ռուսական նկարչության թանգարան։ 1947 թվականի դեկտեմբերի 10-ին ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի նախագահ Ստալինը ստորագրում է թիվ 3974 բանաձևը Անդրեյ Ռուբլովի անվան պատմաճարտարապետական արգելոցը Անդրոնիկովի վանքում ստեղծելու մասին։ Բայց Խրուշչովի ձնհալում թանգարան-արգելոցի ստեղծման աշխատանքները սառեցված էին։ Բարանովսկու և Մաքսիմովի հետազոտությունն առաջինն է հաստատել, որ բազմաթիվ փոփոխություններից հետո պահպանվել է 15-րդ դարի Անդրոնիկովի վանքի սպիտակաքար Սպասկի տաճարը։
1959-1960 թվականներին վերականգնվում են Սպասկի տաճարի նախնական ձևերը [7].
.jpg)
1989 թվականին Փրկչի տաճարի օծումով, ծառայությունները վերսկսվում են։ Ավելի ուշ քանդված զանգակատան փոխարեն վերացված վանքի տարածքում կառուցվում է մի փոքրիկ փայտե զանգակատուն։
1993-ին Փրկիչ տաճարի գահի տակ հայտնաբերվում է անհայտ գերեզման[8][9]. Ըստ Սերգեյ Նիկիտինի՝ նրանցից երկուսը մեծ հավանականությամբ պատկանում են Սրբազանին, Անդրեյ Ռուբլևին և Դանիիլ Չեռնիին։
Համույթը XXI դարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2013 թվականի փետրվարին ՌԴ գլխավոր դատախազությունը մշակույթի նախարարություն ներկայացրեց հետևյալը[10]։
Աշտարակները, նախկին կրոնական դպրոցի շենքը, Սպասկի տաճարը, եղբայրական շենքը, սեղանատունը, Միքայել հրեշտակապետի եկեղեցին և Լոպուխինի բոյարների դամբարանը։ Այս բոլոր շինությունները նախկինում պատկանում էին Անդրոնիկովի վանքին։ 2019-ի հունվարին Ռուս Ուղղափառ եկեղեցին դիմեց Ռոսիմուշչեստվոյին՝ խնդրելով Անդրոնիևսկայա հրապարակում գտնվող ունեցվածքը փոխանցել Ռուսաստանի Ուղղափառ եկեղեցուն [11][12]:
Հին ռուսական մշակույթի թանգարանի տնօրենը դեմ է ամբողջ վանական համալիրը Ռուսաստանի Ուղղափառ եկեղեցի տեղափոխելուն, քանի որ այս դեպքում թանգարանը կլիներ առանց տարածքների[12].
Վանքի ժամանակակից տեսքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անդրոնիկովի վանքի ճարտարապետական համույթը պահպանել է.
- Սպիտակ քարե Ամենափրկիչ տաճարը, Մոսկվայի ամենահին շենքերից մեկը (վերականգնվել է նախնականին մոտիկ ձևերով 1959-1960 թվականներին)։
- Սեղանատուն (1504-1506)
- Քարե պատեր և աշտարակներ (XVII-XVIII դդ.)
- Միքայել հրեշտակապետի աստիճանաշատ եկեղեցին, որը կառուցվել է մոսկովյան բարոկկոյի ձևերով (1694-1739, վերականգնվել է 1960 թվականին)
- Լոպուխինների նախնիների դամբարան
- Եղբայրական կորպուս (18-րդ դարի սկիզբ)
- Կրոնական դպրոցի շենքը (1810-1814)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Постановление Совета Министров РСФСР № 1327 от 30.08.1960
- ↑ Ульянов О. Г. Цикл миниатюр… — С. 183—184.
- ↑ Воронин Н. Н. Зодчество Северо-Восточной Руси XII—XV веков. — Т. 2. — М., 1962. — С. 325—337.
- ↑ Заграевский C. В. Некоторые вопросы архитектурной истории собора Спаса Нерукотворного Андроникова монастыря. — М., 2008. — С. 13—21.
- ↑ Иоанно-Предтеченский женский монастырь.
- ↑ Зинде Э. Уничтоженные посмертно // Московское наследие : журнал. — М.: Департамент культурного наследия города Москвы, 2011. — № 17. — С. 24—25. Архивировано из первоисточника 22 Մայիսի 2014.
- ↑ Заграевский C. В. Некоторые вопросы архитектурной истории. — С. 3—9.
- ↑ Ульянов О. Г. Цикл миниатюр лицевого «Жития Сергия Радонежского» о начале Андроникова монастыря. // Памятники культуры. Новые открытия. 1995. — М., 1996. — С. 183—184.
- ↑ Мокеев Г. Я. Кому нужен ажиотаж вокруг могилы преп. Андрея Рублёва.
- ↑ «Генпрокуратура внесла представление Минкультуры: в церкви XVII века проводят бизнес-встречи - Газета.Ru | Новости. Общество». Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 23-ին.
- ↑ «Патриарх попросил передать РПЦ Музей Рублева и старейший храм Москвы». РосБизнесКонсалтинг. 2019 թ․ մարտի 15. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 15-ին.
- ↑ 12,0 12,1 Солдатов А. Мощь патриарха(ռուս.) // Новая газета. — 2019. — № 29. — С. 6—7.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կաղապար:ПЭ
- Барановский П. Д. О времени и месте погребения Андрея Рублёва // Труды, воспоминания современников. / Сост. Ю. А. Бычков. — М., 1996.
- Вагнер Г. К., Куклес А. С., Тихомирова Г. К. Спасо-Андроников монастырь. — М.: Музей-заповедник имени Андрея Рублёва, 1972.
- Григорий, архим. Список настоятелей Московского Спасо-Андроникова второклассного монастыря и судьбы их. — М., 1891.
- Заграевский C. В. Некоторые вопросы архитектурной истории собора Спаса Нерукотворного Андроникова монастыря. — М., 2008.
- Иванчин-Писарев Н. Спасо-Андроников (монастырь). — М., 1842.
- Красовский И. С. Архитектура Спасо-Андроникова монастыря XVIII века // Хоругвь. — № 4. — 1998.
- Красовский И. С. Архитектурный ансамбль Спасо-Андроникова монастыря. — М., 2005.
- Максимов П. Н. Собор Спасо-Андроникова монастыря в Москве // Архитектурные памятники Москвы XV—XVII века. Новые исследования. — М., 1947. — С. 8—32.
- Сергий (Спасский). Историческое описание московского Спасо-Андроникова монастыря. — М.: В унив. тип. (Катков), 1865.
- Ульянов О. Г. Цикл миниатюр лицевого «Жития Сергия Радонежского» о начале Андроникова монастыря // Памятники культуры. Новые открытия 1995 г. — М., 1996. — С. 181—192.
- Ульянов О. Г. Древнейшая история некрополя Спасо-Андроникова монастыря // Московский некрополь: история, археология, искусство, охрана. — М., 1996. — C. 24—27.
- Ульянов О. Г. Погребение преп. Андрея Рублёва в свете новейших исследований(չաշխատող հղում) // Макарьевские чтения: Монастыри России. Материалы VII Рос. науч. конф., посвященной памяти святителя Макария. — Вып. 7. — Можайск, 2000.(չաշխատող հղում)