Այմարա լեզուներ
| Այմարա | |
|---|---|
| Տարածված՝ | Կենտրոնական Հարավային Ամերիկա, Անդեր |
| Դասակարգում՝ | Կեչումարան ? Այմարա |
| Կազմ՝ |
Այմարա լեզու
Խաքարու լեզու
|
.png)
Մուգ գույնով նշված է ներկայումս այմարա լեզուների տարածվածությունը, բաց գույնով՝ նախկին տարածվածությունը։ | |
Այմարա լեզուներ (Aymar aru), Հարավային Ամերիկայի հնդկացիական լեզուների խումբ՝ Էկվադորում և Բոլիվիայում[1]։ Այն կեչուայի հետ կենտրոնական Անդերի երկու հիմնական լեզվական խմբերից մեկն է։ 1978 թվականին Հարդմանն առաջարկել է այս լեզուն անվանել խաքի, Ալֆրեդո Տորերոն՝ արու՝ «խոսել», իսկ Ռոդոլֆո Կեռոն Պալոմինոն՝ այմարա՝ երկու ճյուղերով՝ հարավային (անտիպլանո) այմարան և կենտրոնական այմարան (խաքարու և կաուկի)։
Կեչուա լեզուները, հատկապես հարավայինները, այմարա լեզվի հետ ունեն շատ ընդհանուր բառեր, որի պատճառով հաճախ ընդհանրացվում են մեկ խմբի մեջ։ Այս առաջարկը սակայն հակասական է։
Տարածվածություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այմարա լեզվով Բոլիվիայում կան համարյա երկու միլիոն խոսողներ, կես միլիոն՝ Պերուում և ենթադրաբար՝ մի քանի հազար խոսողներ Չիլիում[2]։ 16-րդ դարում իսպանական գաղութարարների ժամանումից առաջ, այմարան շատ ավելի մեծ աշխարհագրական տարածք էր զբաղեցնում՝ ներառելով Պերուի լեռնաշխարհի հարավային հատվածը։ Դարերի ընթացքում այմարան իր տեղը զիջում է իսպաներենին և կեչուային։ Շատ պերուացի և բոլիվիացի համայնքներ, որոնք ժամանակին խոսում էին այմարայով, այժմ խոսում են կեչուայով[3]։ Խաքարուն ունի մոտ 725 խոսողներ Պերուում, Լաեքին 2005 թվականի դրությամբ ուներ ընդամենը 9 կենդանի խոսողներ։
Դասակարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այմարան լեզուները ներառում են երկու լեզու՝
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Հ. Զ. Պետրոսյան, Ս. Ա. Գալստյան, Թ. Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան (խմբ. Էդ. Բ. Աղայան), Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի հրատարակչություն», 1975, էջ 10։
- ↑ Ethnologue: 1.785 million in Bolivia in 1987; 442 thousand of the central dialect in Peru in 2000, plus an unknown number of speakers of the southern dialect in Peru; 900 in Chile in 1994 out of a much larger ethnic population.
- ↑ Xavier Albó, "Andean People in the Twentieth Century," in The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas. Vol. III: South America, ed. Frank Salomon and Stuart B. Schwartz (New York: Cambridge University Press, 1999), 765-871.
|
