Ամերիկայի թռչուններ

Ամերիկայի թռչուններ; անգլ.՝ The Birds of America; from original drawings by John James Audubon
Հեղինակ	Ջոն Ջեյմս Օդյուբոն
Տեսակ	գրավոր աշխատություն
Կազմված է	Q116942807?
Բնօրինակ լեզու	անգլերեն
Նկարազարդող	Ջոն Ջեյմս Օդյուբոն
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Հրատարակման տարեթիվ	1827
	The Birds of America Վիքիպահեստում

«Ամերիկայի թռչուններ» (անգլ.՝ The Birds of America), ալբոմ՝ ամերիկացի բնագետ Ջոն Ջեյմս Օդուբոնի հյուսիսամերիկյան թռչունների իրական չափերի նկարազարդումներով։ Տպագրվել է մասամբ Էդինբուրգում և Լոնդոնում 1827-1838 թվականներին։ Առաջին հրատարակությունը (մոտ 180-200 օրինակ) ճանաչվել է որպես գրքի արդյունաբերության գլուխգործոց և ամենամեծ մատենագիտական հազվադեպություն։ «Ամերիկայի թռչունները» երբևէ աճուրդում վաճառված ամենաթանկ տպագիր գիրքն է^[1]։

Առաջին հրատարակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արդեն 1807 թվականին Օդյուբոնը կատարելագործել է կենդանաբանական պատկերազարդման տեխնիկան՝ մետաղալարով և թելերով, սովորելով հանդարտ կեցվածք հաղորդել լցոնված թռչուններին, որոնք ծառայել են որպես նրա մոդելները։ 1820 թվականին նա ձեռնամուխ է եղել Հյուսիսային Ամերիկայում հայտնաբերված թռչունների յուրաքանչյուր տեսակի նկարազարդմանը։ Չկարողանալով ֆինանսավորում գտնել ԱՄՆ-ում՝ 40-ամյա բնագետը հավաքել է իր տրամադրության տակ գտնվող նկարազարդումները և 1826 թվականին նավարկել Մեծ Բրիտանիա, որտեղ նրան հաջողվել է հետաքրքրել ժամանակի մի քանի հայտնի փորագրողների նախագծերի։ Հրապարակման բաժանորդների շրջանակն ընդլայնելու համար Օդյուբոնը ուղևորվել է Փարիզ` դասախոսություններ կարդալու համար։ Արդյունքում, բարձր հասարակությունից շատ մարդիկ գրանցվել են «Ամերիկայի թռչուններին», այդ թվում՝ Կարլ X-ը և թագուհի Ադելաիդան։

9 տարվա ընթացքում յուրաքանչյուր մեկ-երկու ամիս բաժանորդները թիթեղյա տուփերում ստացել են 99 x 66 սմ ձևաչափի 5 նոր պատկերազարդ թերթ («կրկնակի փղի տերև»)։ Ընդհանուր առմամբ տպագրվել է 435 թերթ 175 գվինեա ընդհանուր արժեքով։ Հանրային գրադարաններին անվճար օրինակներ տրամադրելու մասին օրենքը շրջանցելու համար թերթերը տեքստով չեն տրամադրվել։ Գրքի տեքստային մասը հետագայում հրատարակվել է Էդինբուրգում ՝ 5 հատորով, «Օրնիտոլոգիական կենսագրություն» (1831-1839 թվականներ) խորագրի ներքո։ «Ամերիկայի թռչունները» 4 հատորանոց հավաքածուի (տեքստով և նկարազարդմամբ) գինը մոտենում էր $ 1000-ին։

Հրատարակության յուրահատկությունը բաղկացած էր նկարազարդումների չափազանց բարձր որակից, որի գունազարդման վրա աշխատել է հիսուն մարդ։ Կես մարդկային փորագրանկարները ձեռքով նկարվել են ջրաներկով։ Ինքը՝ Օդյուբոնը, նույնպես օգտագործել է պաստելներ և գուաշ։ Այն պայմաններում, երբ լուսանկարչությունը պարզապես կատարում էր իր առաջին քայլերը, կենդանիների կողմից փորագրված մանրամասն նկարազարդումները պահանջված էին, ուստի հրատարակության ոչ միայն գեղագիտական, այլև գիտական նշանակությունը մեծ էր։ Պատկերները բացարձակ ճշգրիտ են^[2], բացի դա, Օդյուբոնի կողմից գրավված թռչունների վեց տեսակ այժմ վերացել է։

Հետագա հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին հրատարակությունը բուռն արձագանքներ է ստացել Կյուվեի նման իշխանությունների կողմից և մեծ պահանջարկ ուներ։ 1840-ականների սկզբին ԱՄՆ-ում լույս է տեսել «Ամերիկայի թռչունների» երկրորդ հրատարակությունը ` օկտավայի 7 հատորով։ Հաջորդ դարի երրորդ կեսին «Ամերիկայի թռչունները» հինգ անգամ վերահրատարակվել են՝ որոշ լրացումներով։ Պատկերազարդ թերթերի քանակը հասել է կես հազարի։

Ռեկորդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականի վերջի դրությամբ պատմության մեջ ամենաթանկ տպագիր տասը գրքերի ցուցակի կեսը «Ամերիկայի թռչունների» առաջին հրատարակության պատճեներն են։ Ընդհանուր առմամբ գոյատևել է 119 օրինակ, որից միայն 11-ն են գտնվել անձնական ձեռքում։ Դրանցից մեկը 2000 թվականին Կրիստիսի աճուրդում վաճառվել է 8,8 միլիոն դոլարով^[3]։ 2010 թվականի դեկտեմբերին Սոտբիսը սահմանել է նոր ռեկորդ։ Լորդ Հեսքեթի հավաքածուի «Ամերիկայի թռչունների» կրկնօրինակը վաճառվել է 11.5 միլիոն դոլարով ` դարձնելով այն աշխարհի ամենաթանկ գիրքը, որը երբևէ վաճառվել է աճուրդում^[4]։ Ըստ փորձագետների՝ «Ամերիկայի թռչունները» թվով գերազանցել են Շեքսպիրի առաջին թերթիկներին։ Միայն Գուտենբերգի Աստվածաշունչը կարող է տեսականորեն ավելի թանկ լինել^[2]։

Ֆիլադելֆիայի Բնական գիտությունների ակադեմիայի աշխատակիցները յուրաքանչյուր ուրբաթ ժամը 3-ին թերթել են «Ամերիկայի թռչունների» հանրային ցուցադրման օրինակի էջը։ Յոթ ու կես տարի է պետք 4 հատորների բոլոր էջերը թերթելու համար։

Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հրատարակության գրքերից մեկը գողացվել է 1995 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի Ռուսաստանի ազգային գրադարանից։ Այնուհետև այն հայտնաբերվել է Christie’s-ի նախնական աճուրդում, որտեղ այն գնահատվել էր 2 միլիոն դոլար։ Գիրքը վերադարձվել է գրադարան։

«Ամերիկայի թռչունները» գրքի հրատարակությունները Ռուսաստանում առկա են Ռուսաստանի պետական գրադարանում, Դարվինի պետական թանգարանի գրադարանում և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի գրադարանում։

Ըստ Ռուսաստանի ազգային գրադարանի, որը պարունակել է ինչպես 1827-1838 հրատարակություն, այնպես էլ գրքի առաջին հրատարակությամբ միկրոֆիլմ, 2010 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ, գիրքը երբեք չի պահանջվել ընթերցողների կողմից^[4]։