Ադրբեջանի ազգային խորհուրդ
| Ադրբեջանի ազգային խորհուրդ ադրբ.՝ آذربایجان میلی شوراسی | |
|---|---|
| Տեսակ | հիմնադիր ժողով |
| Երկիր |  Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն |
| Ստեղծման թվական | մայիսի 27, 1918 |
| Լուծարման թվական | դեկտեմբերի 7, 1918 |
Ադրբեջանի ազգային խորհուրդ[1] (ադրբ.՝ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası, آذربایجان میللی شوراسی), հայտնի է նաև որպես Անդրկովկասի մուսուլմանների ժամանակավոր Ազգային խորհուրդ[2] կամ Ադրբեջանի ազգային խորհուրդ[3], Անդրկովկասյան սեյմի նախկին մուսուլման անդամների արտակարգ նիստում ստեղծված քաղաքական միջկուսակցական մարմինը, որը տեղի է ունեցել 1918 թվականի մայիսի 27-ին[2]։ Ադրբեջանի ազգային խորհրդում առաջատար դեր է խաղացել Մուսավաթ կուսակցությունը։ Հաջորդ օրը՝ մայիսի 28-ին, Ազգային խորհուրդը հռչակեց Ադրբեջանի անկախությունը՝ ընդունելով համապատասխան հռչակագիր։
Խորհրդի ստեղծում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1918 թվականի մայիսի 27-ին Թիֆլիսում տեղի ունեցավ Անդրկովկասյան սեյմի նախկին մուսուլման անդամների արտակարգ նիստը։ Նախագահում էր 4-րդ Պետական դումայի նախկին անդամ և Անդրկովկասյան սեյմի նախկին անդամ Մամեդ Յուսուֆ Ջաֆարովը, Սեյմի նախկին անդամ Ռագիմ-Բեկե Վեկիլովի քարտուղարին կից[2]։
Ներկա էին Անդրկովկասյան Սեյմի նախկին անդամներ թուրքական Մուսավաթ ֆեդերալիստների դեմոկրատական կուսակցությունից և անկուսակցական Ժողովրդավարական խմբից՝ Խալիլ-Բեկ Խասմամեդովը, Ֆաթալի-խան Խոյսկին, Մեհտի-Բեկ Հաջինսկին, Մեհտի-Բեկ Հաջիբաբեկովը, Խոսրով-բեկ Սուլթանովը, Նարիման-բեկ Նարիմանբեկովը, Ջավադ-բեկ Մելիք-Եգանովը, Միր-Հիդայաթ Սեիդովը, Համիդ-բեկ Շահթախտինսկին, Շաֆի-բեկ Ռուստամբեկովը, Շաֆի-բեկ Ռուստամբեկովը, Գ․ Ախունդզադեն, Մուստաֆա Մահմուդովը, Ալի Ասկեր-բեկ Մահմուդբեկովը, Խուդադաթ-բեկ Մելիք-Ասլանովը, Մուսուլմանական Սոցիալիստական բլոկի կուսակցությունից՝ Բ. Ռիզաև, Ջամո-Բեկ Հաջինսկին և Մագոմեդ Մագերամովը, Միր Յաղուբ Մեհթիևը, Սուլթան Մեջիդ Գանիևը, Էյբատ Գուլի Մամեդբեկովը, Մուսուլմանական Սոցիալ-դեմոկրատական մենշևիկների Հումմեթ կուսակցությունից՝ Ակպեր Աղա Շեյխուլիսլամովը, Ս. Ա. Աղամալովը[2]։
Նիստը բացվել է Անդրկովկասյան Կենտրոնական մուսուլմանական խորհրդի պատվիրակության զեկույցով, որը վերադարձել է Բաթումից։ Պատվիրակության անդամ Նասիբ Յուսիֆբեյլին թուրքական խաղաղ պատվիրակության անունից փոխանցել է «Անդրկովկասի ինքնուրույնությունը պահպանելու Թուրքիայի հաստատակամ որոշումը և իր պատրաստակամությունը՝ աջակցելու երիտասարդ պետության ամրապնդման, հզորացման և բարգավաճման գործում»[2]։
Զեկույցի լսումից հետո ժողովն անցավ Անդրկովկասյան սեյմի ինքնալուծարման հետ կապված ստեղծված քաղաքական իրավիճակի նկատմամբ վերաբերմունքի հարցին, որը տեղի ունեցավ 1918 թվականի մայիսի 26-ին։ Այս հարցի շարունակական քննարկումից հետո ժողովը, հաշվի առնելով այն մարմնի անհրաժեշտությունը, որը կարող էր հանդես գալ իսլամի անունից այն ամենի բաժանման ժամանակ, ինչը կազմում էր նոր փլուզված Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետության սեփականությունը, միաձայն որոշեց ստանձնել Արևելյան Անդրկովկասի կառավարումը՝ իրեն հռչակելով Անդրկովկասի մուսուլմանների ժամանակավոր Ազգային խորհուրդ՝ կոոպերացիայի իրավունքով։ Կոոպերացիայի իրավունքի օգտին արտահայտվել է 14 մարդ՝ 10 ձայնի դիմաց։
Հետո սկսվեցին Ազգային խորհրդի նախագահության ընտրությունները։ «Մուսավաթ» կուսակցությունը նախագահ է առաջադրել Մամեդ Էմին Ռասուլզադեին։ Նրա թեկնածությունը հաստատվել է բոլոր կուսակցությունների կողմից, բացառությամբ Ռուսաստանում Իթթիհադ կուսակցության։ Փակ քվեարկումով ձայների մեծամասնությամբ (22) Ազգային խորհրդի նախագահ է ընտրվել Ռասուլզադեն։ 1-ին՝ Հասան-Բեկ Աղաև և 2-րդ՝ Գիդայաթ Սեիդով, քարտուղարներ՝ 1-ին՝ Մուստաֆա Մահմուդովը և 2-րդ՝ Ռահիմ-Բեկ Վեկիլովը։ Գործադիր կոմիտեի նախագահ է ընտրվել անկուսակցական Ֆաթալի խան Խոյսկին[2]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Протоколы, 2006, էջ 62
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Протоколы, 2006, էջ 58
- ↑ Ադրբեջանի Հանրապետության նախարարների խորհրդի նախագահ Ֆ.Խ. Խոյսկու 1918 թվականի մայիսի 30-ի ռադիոգրից. «…ադրբեջանական ազգային խորհուրդն ընթացիկ ամսվա 28-ին հայտարարել է Արևելյան և Հարավային Անդրկովկասից բաղկացած Ադրբեջանի անկախությունը և հռչակել է Ադրբեջանի Հանրապետությունը։ (Տես Ֆաթալի խան Խոյսկի։ Կյանքը և գործունեությունը (փաստաթղթեր և նյութեր)/ Ադրբեջանի Հանրապետության նախարարների կաբինետին կից արխիվային գլխավոր վարչություն։ «Ադրբեջան» հրատարակչություն, 1998 152. - 27 էջ:)
Литература[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Р.А.Векилов. История возникновения Азербайджанской республики
- Протоколы заседаний мусульманских фракций Закавказского сейма и Азербайджанского национального совета 1918 г. / Под ред. А. А. Пашаева. — Б.: Adiloğlu, 2006. — 216 с.