Դույլ խանութ (ֆոնդային շուկա)
Դույլ խանութ (անգլ.՝ bucket shop), բիզնես կամ ֆոնդային բրոքերների չգրանցված ընկերություն, որը թույլ է տալիս ազարտային խաղեր խաղալ կամ սպեկուլյացիա է անում հաճախորդների միջոցների հետ՝ հիմնվելով բաժնետոմսերի կամ բորսայի ապրանքների փոփոխվող գների վրա: ԱՄՆ Գերագույն դատարանի 1906 թվականի վճիռը սահմանում է դույլ խանութը որպես «ֆոնդային բորսայի կամ նմանատիպ բնույթի բիզնեսի գործարքների համար հաստատություն է, բայց իրականում գրանցում է բաժնետոմսերի, հացահատիկի, նավթի և այլնի գների անկման խաղադրույքներ, առանց պաշարների կամ ապրանքների փոխանցման կամ առաքման՝ սովորաբար փոքր գումարներով[1]։
Դույլ խանութներ հայտնվել են ամերիկյան շատ խոշոր քաղաքներում 1800-ականների կեսերից, սակայն այդ պրակտիկան ի վերջո անօրինական է ճանաչվել և հիմնականում անհետացել 1920-ականներին:
Ընդհանուր ակնարկ
Սահմանում
1958 թվականին The New York Times-ը գրել է, որ դույլ խանութը «գրասենյակ է, որն ունի հարմարություններ՝ պատվերների կամ խաղադրույքներ կատարելու համար՝ հիմնված արժեթղթերի կամ ապրանքների ընթացիկ փոփոխվող գների վրա, բայց առանց գույքի իրական գնման կամ վաճառքի[2]»: Որպես արժեթղթերի խարդախության օրինակներ երբեմն նշվում են դույլային խանութները այսպես կոչված «կաթսայատների» հետ միասին, սակայն դրանք տարբեր տեսակներ են: Մինչ «կաթսայատան» օպերատորը ձգտում է բրոքեր իրականացնել անվտանգության իրական առևտուր, դույլ խանութի շեշտը դրված է բրոքերային գործունեության տեսքի ստեղծման վրա, որտեղ այդպիսիք չկա:
Տերմինի ծագում
Տերմինը ծագել է Անգլիայում 1820-ական թվականներին, երբ փողոցային երեխաները պանդոկներից դուրս նետված գարեջրի և ոգելից խմիչքի գավերը դատարկում էին և պարունակությունը վաճառում չարտոնագրված բարերին, որոնք այն խառնվում էր իրար և վաճառվում անզգույշ այցելուների: Այս բարերը հայտնի են դարձել որպես «դույլային խանութներ»: Գաղափարը փոխանցվել է անօրինական բրոքերներին, ովքեր ձգտում էին օգուտ քաղել լեգիտիմ բրոքերների համար չափազանց փոքր կամ վարկաբեկող առևտրային գործունեությունից[3][4]։
Օրինականություն
Դույլ խանութը սահմանված տերմին է ԱՄՆ բազմաթիվ նահանգներում, որտեղ քրեականացված է դույլ խանութի գործունեությունը[5]: Սովորաբար քրեական օրենսդրության սահմանումը վերաբերում է այն գործառնությանը, որի ժամանակ հաճախորդին վաճառվում է այն, ինչը ենթադրաբար արժեթղթի կամ ապրանքի ածանցյալ շահ, ֆյուչերսային գործարք, սակայն որևէ բորսայական գործարք չի կատարվում: Գործարքը մնում է «դույլի մեջ» և երբեք չի կատարվում: Քանի որ փաստացի արժեթղթերի առևտուր տեղի չի ունենում, հաճախորդը, ըստ էության, խաղադրույք է կատարում դույլ խանութի օպերատորի դեմ խաղի մեջ, որը հիմնված է վերացական արժեթղթերի գների վրա: Դույլային խանութում կողմերը պայմանավորվում են պատկերացնել, որ իրենք հետևում են իրական փոխանակման ընթացքում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Որպես այլընտրանք, դույլ խանութի օպերատորը «բառացիորեն «բանկ է խաղում», ինչպես խաղատանը, հաճախորդի դեմ»[6]:
Դույլ խանութի գործունեությունը խախտում է ԱՄՆ արժեթղթերի մասին օրենքի մի շարք դրույթներ[7]։ Այս արգելքները վերաբերում են օրինական բրոքերների, ինչպես նաև դույլ խանութների:
Դույլ խանութների պատմություն
Միացյալ Նահանգներ (մոտ 1870-1920)
Բաժնետոմսերի և ապրանքների ֆյուչերսների մեջ մասնագիտացած դույլ խանութներ են հայտնվել Միացյալ Նահանգներում 1870-ական թվականներին, ինչը համապատասխանում էր բաժնետոմսերի ցուցիչների նորարարությանը, որից նրանք կախված էին[8]: 1889 թվականին Նյու Յորքի ֆոնդային բորսան անդրադարձել է «թիքերային խնդիրներին» (անգլ.՝ ticker trouble` դույլային խանութներ, որոնք աշխատում էին oրվա ընթացքում բաժնետոմսերի գների փոփոխության վրա) և փորձել է ճնշել դույլ խանութները՝ անջատելով թիքերների հեռագրական կապը: Փոխարենը, այս էմբարգոն լուրջ խոչընդոտ է հանդիսացել բորսայի հարուստ տեղական հաճախորդների, ինչպես նաև երկրի այլ քաղաքների բորսաների բրոքերների համար: Այն նաև զարմանալի ազդեցություն է ունեցել՝ նպաստելով մրցակցային փոխանակումներին, և օրերի ընթացքում դադարեցվել է[9]։
Էդվին Լեֆևրը, ով ենթադրվում է, որ գրում էր Ջեսի Լաուրիսթոն Լիվերմորի անունից, մանրամասն նկարագրել է 1890-ականներին դույլ խանութների գործունեությունը[10]: Առևտրի պայմանները տարբեր են եղել դույլ խանութներում, բայց նրանք սովորաբար առաջարկել են մարժա առևտրի սխեմաներ հաճախորդներին՝ 100:1 հարաբերությամբ (կանխիկ $1 ավանդը հաճախորդին թույլ կտա «գնել» 100 դոլար պահեստում): Քանի որ գործարքները պատրանքային էին և իրական շուկայում չէին հաստատվում, խանութը նույնպես իրական մարժա վարկեր չէր տրամադրում, այլ հաճախորդից կանխիկ տոկոսներ էր հավաքում: Հաճախորդը հեշտությամբ կարող էր պատկերացնել, որ իրեն տրվել է մեծ գումար (իրականում պատրանք) փոքր կանխիկ ավանդի և տոկոսների դիմաց:
Հնարավոր արդյունքներն իրենց օգտին հետագայում թեքելու համար դույլ խանութներից շատերը նույնպես հրաժարվեցին մարժա զանգեր կատարել: Մարժային զանգերի վերացումը ներկայացվել է որպես օգուտ և հարմարավետություն հաճախորդի համար, որից լրացուցիչ չի պահանջվի կանխիկի առկայության հաստատում, և ներկայացվում էր որպես իրական բրոքերներին անհասանելի հնարավորություն: Սա իրականում հաճախորդին ավելի խոցելի էր դարձրնում կործանման մեծ ռիսկի նկատմամբ, քանի որ կորուստներն ամբողջությամբ հոսում էին դեպի դույլ խանութ: Այս իրավիճակում, եթե բաժնետոմսերի գինը նույնիսկ մի պահ իջնի մինչև հաճախորդի մարժայի սահմանը (շատ հավանական է անկայուն շուկաներում բարակ, բարձր լծակներով մարժաներով), հաճախորդը անմիջապես կորցնում է ամբողջ կանխիկ ներդրումը ի օգուտ դույլ խանութի:
Մարժային առևտուրը տեսականորեն սպեկուլյանտներին տալիս էր ուժեղացված շահույթ, բայց դույլ խանութում առևտուրը թրեյդերներին ենթարկում էր շուկայի փոքր մանիպուլյացիաների՝ խանութի գործակալության պատճառով: Դույլ խանութը իմանալով հաճախորդի խոցելի մարժան, կարող էր վաճառել բաժնետոմսերը իրական ֆոնդային բորսայում՝ առաջացնելով գին, որը իջնելով սպառում էր հաճախորդի մարժային սահմանները: Իր պատեհապաշտական գործողությունների շնորհիվ դույլ խանութը ստանում էր հաճախորդի ներդրումների 100%-ը[11]։
Միացյալ Նահանգներում ավանդական կեղծ-բրոքերային դույլ խանութները ենթարկվել են աճող օրինական հարձակման 1900-ականների սկզբին և փաստացի վերացել են մինչև 1920-ականները[12]։ 1922 թվականին Համախմբված ֆոնդային բորսայում բազմաթիվ բրոքերների ձախողումից անմիջապես հետո Նյու Յորքի ասամբլեան ընդունել է Մարտինի օրենքը, որն ըստ էության արգելում էր դույլ խանութները[13]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Gatewood v. North Carolina, 27 S.Ct 167, 168 (1906).
- ↑ «Peter J. M'Coy, 70, Former U.S. Aide». The New York Times. July 19, 1958. Արխիվացված օրիգինալից April 10, 2017-ին. Վերցված է April 10, 2017-ին.
- ↑ John Hill, Gold Bricks of Speculation 39 (Chicago Lincoln Book Concern, 1904).
- ↑ Ann Fabian (1999) Card Sharps and Bucket Shops, New York: Routledge, p.189.
- ↑ For example, see California's definition Արխիվացված 2009-02-08 Wayback Machine, Washington State's definition Արխիվացված 2011-05-22 Wayback Machine, Pennsylvania's definition Արխիվացված 2008-06-07 Wayback Machine, or Mississippi's definition Արխիվացված Սեպտեմբեր 27, 2007 Wayback Machine.
- ↑ "Bucket Shop Secrets" Արխիվացված 2018-06-16 Wayback Machine, The New York Times, July 9, 1922.
- ↑ United States Court of Appeals, Fourth Circuit. (22 January 2002). «00-1488: Commodity Trading Futures Commission v. Esfand Baragosh». Արխիվացված օրիգինալից 6 June 2008-ին. Վերցված է 30 March 2008-ին. «'Bucketing' is commonly done by a so-called 'bucket shop': a business that allows customers to speculate on movements in commodity prices by entering into contracts with the shop rather than by finding a trading partner on the floor of an exchange.»
- ↑ David Hochfelder | "Where the Common People Could Speculate": The Ticker, Bucket Shops, and the Origins of Popular Participation in Financial Markets, 1880–1920 | The Journal of American History, 93.2 | The History Cooperative Արխիվացված Օգոստոս 1, 2012 archive.today
- ↑ «The Statist». 3 April 1889 – via Google Books.
- ↑ Edwin Lefèvre (1923). Reminiscences of a Stock Operator.
- ↑ Edwin Lefèvre(1923) Reminiscences of a Stock Operator, reprinted 1968, New York: Simon & Schuster. (the book is regarded as a roman à clef of the life of actual stock operator Jesse Livermore).
- ↑ YALE M. BRAUNSTEIN, "The Role of Information Failures in the Financial Meltdown" Արխիվացված Դեկտեմբեր 22, 2009 Wayback Machine SCHOOL OF INFORMATION, UC BERKELEY, SUMMER 2009
- ↑ Sobel, Robert (2000). AMEX: A History of the American Stock Exchange. Beard Books. էջ 30. ISBN 9781893122482.
Արտաքին կապեր
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). . Encyclopædia Britannica (անգլերեն) (11th ed.). Cambridge University Press.