Հեռագրական կապ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հեռագրական կապ ընդունող սարքավորում

Հեռագրական կապ, էլեկտրական ազդանշաններով տառաթվային հաղորդագրությունների հաղորդումը հեռավորության վրա և դրանց գրանցումն ընդունման կետում։ Հեռագրական կապի կարևոր առանձնահատկությունը փաստաթղթայնությունն է. հաղորդումը հասցեատիրոջն է հանձնվում տպագիր, երբեմն՝ ձեռագիր տեքստով։ Այդ հանգամանքը, ինչպես նաև հեռագրերի հաղորդման արագությունը պայմանավորեցին հեռագրական կապի զարգացումը հատկապես կառավարման ոլորտում, գործնական և առևտրական կապի ասպարեզում։ Բացի հեռագրերի հաղորդումից, հեռագրական կապ օգտագործվում է նաև փաստաթղթային խոսակցությունների, թվային տեղեկությունների, ռադիոհեռուստատեսային նորությունների, պատկերների հաղորդման համար։ Հեռագրական կապի հնագույն տեսակը՝ էլեկտրական կապը, երևան է եկել դեռևս XIX դ. 30-ական թթ.: Մինչ այդ, սկսած վաղեմի ժամանակներից, ինֆորմացիայի հաղորդման համար փոստային կապի հետ մեկտեղ օգտվել են նաև լուսային և ձայնային ազդանշանման միջոցներից։ Ռուսաստանում հեռագրության հիմքը դրել է Պ. Լ. Շիլլինգը, որը 1832-ին ստեղծել է էլեկտրական կապի սարքավորումների առաջին համալիրը։ Նաև հաջող էր Մորզեի ստեղծած հեռագրակապը։ Մորզեի առաջին սարքերը օգտագործվել են 1844-ին Վաշինգտոնի և Բալթիմորի միջև հեռագրակապ իրականացնելու նպատակով։ Սակայն այս սարքը ուներ թերություններ. տառերի փոխարեն կետեր էր տպագրում, ինչը մորզեի այբուբենը չիմացողները չէին կարող օգտվել։

Հեռագրական կապի հետագա կատարելագործումը կապված է եղել արդյունաբերության զարգացման և երկաթուղային ցանցի ընդլայնման հետ։ Հետազոտությունները գլխավորապես տարվել են գծերի օգտագործման արդյունավետությունը բարձրացնելու ուղղությամբ, որովհետև հեռագրական կապի զարգացման ծախսերը կատարվում են հիմնականում հեռագրային նոր գծերի կառուցման համար։ Դեռևս 1869-ին ռուս գյուտարար Գ. Ի. Մորոզովը մշակել է կապի գծերի հաճախային խտացման սարքավորում։ Բազմահաճախային, բազմանցուղային կապի սարքերի օգտագործման շնորհիվ հնարավորություն ստեղծվեց միևնույն զույգ լարով իրականացնելու հեռագրերի, տվյալների, պատկերների 44 միաժամանակյա հաղորդում։ Հեռագրական գծերի օգտագործման արդյունավետությունն աճում է նաև ծակատիչի օգնությամբ հեռագրերի հաղորդման արագության բարձրացման միջոցով։

XX դ. 50–60-ական թթ. իբրև հեռագրական կապի միջոց օգտագործվել են հեռուստակոդային կապը և արբանյակները։ Ըստ հաղորդվող ինֆորմացիայի նշանակության և բնույթի տարբերում են հեռագրական կապի հետևյալ տեսակները, ընդհանուր օգտագործման կապ, բաժանորդային հեռագրություն, գերատեսչական հեռագրական կապ, լուսահեռագրային կապ (տես Ֆաքսիմիլային կապ)։ Ընդհանուր օգտագործման հեռագրական կապը ծառայում է հեռագրերի, դրամական փոխանցումների, հեռախոսային ծանուցումների հաղորդման համար։ Բաժանորդային հեռագրության օգնությամբ բաժանորդը կարող է վարել փաստաթղթային խոսակցություն կամ միակողմանի հաղորդում՝ օգտվելով հենց իր մոտ տեղադրված հեռագրական ապարատից։ Գերատեսչական հեռագրական կապը կազմակերպվում է ժողովրդական տնտեսության տարբեր բնագավառներում, որտեղ պահանջվում է մեծ քանակությամբ փաստագրական տեղեկությունների հաղորդում, ընդունում։ Լուսահեռագրային կապը ծառայում է որոշակի տարածության վրա անշարժ պատկերների, ձեռագրերի, գծագրերի հաղորդման համար։ Հայաստանում կենտրոնական թերթերի էջերը «Ռադուգա» արբանյակի օգնությամբ ստանալու համար օգտագործվում է «Օրբիտա–2» կայանը։ Ըստ հաղորդման կազմակերպման եղանակի տարբերում են միակողմանի (սիմպլեքս) և երկկողմանի (դուպլեք) հեռագրական կապ։ Միակողմանի կապի դեպքում երկու հեռագրակայանների (բաժանորդների) միջև հաղորդումը տարվում է հաջորդաբար, իսկ երկկողմանի կապի դեպքում՝ միաժամանակ։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հեռագրական կապ» հոդվածին։


Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 356