Ջերի Ֆոդոր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջերի Ֆոդոր
Ծնվել էապրիլի 22, 1935(1935-04-22)[1] Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել էնոյեմբերի 29, 2017(2017-11-29)[2][3][1] (82 տարեկան) Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Դավանանքաթեիզմ
Մասնագիտությունփիլիսոփա, ակադեմիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Ռատգերսի համալսարան, Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ և Նյու Յորքի քաղաքային համալսարան
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն
ԱնդամակցությունԱրվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատերՓրինսթոնի համալսարան, Կոլումբիայի համալսարան և Օքսֆորդի համալսարան (1961)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[5][6]
Գիտական ղեկավարՀիլարի Ուայթհոլ Փաթնամ[7]
Եղել է գիտական ղեկավարEdward Stabler?[7] և David Caplan?[8]
Պարգևներ

Ջերի Ալան Ֆոդոր (անգլ.՝ Jerry A. Fodor, ապրիլի 22, 1935(1935-04-22)[1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ - նոյեմբերի 29, 2017(2017-11-29)[2][3][1], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]), ամերիկացի փիլիսոփա և շատ կարևոր աշխատությունների հեղինակ մտքի փիլիսոփայության և ճանաչողական գիտության ոլորտներում[11]։ Այս ոլորտներում նրա ստեղծագործությունները հիմք դրեցին մտքի մոդուլյարության և մտքի լեզվի վարկածների համար, և նա համարվում է, որ «հսկայական ազդեցություն է ունեցել մտքի փիլիսոփայության գրականության գրեթե բոլոր հատվածների վրա 1960 թվականից ի վեր»[12]։ 2017 թվականին իր մահվան ժամանակ նա զբաղեցրել է Նյու Ջերսի նահանգի փիլիսոփայության պրոֆեսորի, պատվավոր պրոֆեսորի պաշտոնը Ռաթգերսի համալսարանում և նախկինում դասավանդել է Նյու Յորքի համալսարանի շրջանավարտների կենտրոնում և MIT-ում։

Վաղ տարիք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջերի Ֆոդորը ծնվել է Նյու Յորքում 1935 թվականի ապրիլի 22-ին և ծագումով հրեա էր[13]։ Նա ստացել է իր A.B. degree (summa cum laude) 1956թ.-ին Կոլումբիայի համալսարանի դիպլոմը, որտեղ նա թեզ է գրել Սորեն Կիրկեգորի մասին և սովորել Սիդնի Մորգենբեսերի մոտ, իսկ փիլիսոփայության դոկտորի կոչում ստացել է Փրինսթոնի համալսարանից 1960 թվականին՝ Հիլարի Փութնամի ղեկավարությամբ[14]։

Ակադեմիական կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1959-1986 թվականներին Ֆոդորը եղել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի Քեմբրիջում, Մասաչուսեթս։ 1986-1988 թվականներին եղել է Նյու Յորքի քաղաքային համալսարանի (CUNY) լրիվ պրոֆեսոր։ 1988 թվականից մինչև 2016 թվականը թոշակի անցնելը նա Նյու Ջերսիի Ռութգերս համալսարանի փիլիսոփայության և ճանաչողական գիտության պրոֆեսոր էր, որտեղ նա վաստակավոր էր [15][16]: Բացի փիլիսոփայության հանդեպ իր հետաքրքրությունից, Ֆոդորը կրքոտ հետևում էր օպերային և պարբերաբար գրում էր հայտնի սյունակներ London Review of Books-ի համար այդ և այլ թեմաներով[17]։

Փիլիսոփայական աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆոդորը պնդում էր, որ հոգեկան վիճակները, ինչպիսիք են համոզմունքներն ու ցանկությունները, փոխհարաբերություններ են անհատների և մտավոր ներկայացուցչությունների միջև։ Նա պնդում էր, որ այս ներկայացումները կարող են ճիշտ բացատրվել միայն մտքի լեզվով (LOT): Ավելին, մտքի այս լեզուն ինքնին իրականում գոյություն ունեցող բան է, որը կոդավորված է ուղեղում և ոչ միայն օգտակար բացատրական գործիք։ Ֆոդորը հավատարիմ էր ֆունկցիոնալիզմի մի տեսակին՝ պնդելով, որ մտածողությունը և այլ մտավոր գործընթացները հիմնականում բաղկացած են հաշվարկներից, որոնք գործում են մտքի լեզուն կազմող ներկայացումների շարահյուսության վրա։

Ֆոդորի համար մտքի զգալի մասերը, ինչպիսիք են ընկալման և լեզվական գործընթացները, կառուցված են մոդուլների կամ «օրգանների» առումով, որոնք նա սահմանում է իրենց պատճառահետևանքային և ֆունկցիոնալ դերերով։ Այս մոդուլները համեմատաբար անկախ են միմյանցից և մտքի «կենտրոնական մշակման» մասից, որն ունի ավելի գլոբալ և ավելի քիչ «տիրույթի հատուկ» բնույթ։ Ֆոդորը ենթադրում է, որ այս մոդուլների բնույթը թույլ է տալիս արտաքին օբյեկտների հետ պատճառահետևանքային կապերի հնարավորությունը։ Սա, իր հերթին, հնարավորություն է տալիս հոգեկան վիճակներին ունենալ բովանդակություն, որը վերաբերում է աշխարհի բաներին։ Կենտրոնական մշակման մասը, մյուս կողմից, հոգ է տանում տարբեր բովանդակության և մուտքերի ու ելքերի միջև տրամաբանական հարաբերությունների մասին[18]։ 

Թեև Ֆոդորն ի սկզբանե մերժում էր այն միտքը, որ հոգեկան վիճակները պետք է ունենան պատճառահետևանքային, արտաքինից որոշված ասպեկտ, վերջին տարիներին նա իր գրելու և ուսումնասիրության մեծ մասը նվիրեց լեզվի փիլիսոփայությանը, մտավոր բովանդակության իմաստի և հղման խնդրի պատճառով։ Նրա ներդրումն այս ոլորտում ներառում է, այսպես կոչված, ասիմետրիկ պատճառահետևանքային տեսությունը և իմաստային ամբողջականության դեմ նրա բազմաթիվ փաստարկները։ Ֆոդորը կտրականապես դեմ էր մտքի ռեդուկտիվ հաշիվներին։ Նա պնդում էր, որ հոգեկան վիճակները բազմաթիվ իրագործելի են, և որ գիտության մեջ կա բացատրական մակարդակների հիերարխիա, այնպիսին, որ հոգեբանության կամ լեզվաբանության ավելի բարձր մակարդակի տեսության ընդհանրացումներն ու օրենքները, օրինակ, չեն կարող ընկալվել ցածր մակարդակի բացատրություններով։ նեյրոնների և սինապսների վարքագիծը. Նա նաև հայտնվեց որպես բնական ընտրության վատ հիմնավորված դարվինյան և նեոդարվինյան տեսությունների ականավոր քննադատ։

Անձնական կյանք և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆոդորն ապրում էր Մանհեթենում իր կնոջ՝ լեզվաբան Ջանեթ Դին Ֆոդորի հետ և ուներ երկու երեխա։ Ֆոդորը մահացել է տանը 2017 թվականի նոյեմբերի 29-ին[19]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Սոլոմոն Գուգենհայմի թանգարան — 1937.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 In Memoriam: Jerry Fodor (1935-2017)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Jerry Fodor (1935-2017)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Jerry A. Fodor, Philosopher Who Plumbed the Mind’s Depths, Dies at 82 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2017. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  5. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. ↑ CONOR.Sl
  7. ↑ 7,0 7,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  8. ↑ http://library.mit.edu/item/000615317
  9. ↑ Guggenheim Fellows-ի տվյալների բազա
  10. ↑ http://www.institutnicod.org/seminaires-colloques/prix-jean-nicod/?lang=en
  11. ↑ Կաղապար:Cite IEP
  12. ↑ Կաղապար:Cite IEP
  13. ↑ Shook, John. R. (2005). Dictionary of Modern American Philosophers. A&C Black. էջ 817. ISBN 9781843710370 – via Google Books.
  14. ↑ "Remembering Jerry Fodor and his work"
  15. ↑ Norfleet, Phil. "Consciousness Concepts of Jerry Fodor". Academic Studies of Human Consciousness. Consciousness2007.tripod.com. Accessed 22 March 2010.
  16. ↑ "LRB: Jerry Fodor". London Review of Books. Lrb.co.uk. Accessed 22 March 2010.
  17. ↑ «Emeritus Faculty». www.philosophy.rutgers.edu.
  18. ↑ Mercier, H., &, The Enigma of Reason (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2017), pp. 73–75.
  19. ↑ Fox, Margalit (2017 թ․ նոյեմբերի 30). «Jerry A. Fodor, Philosopher Who Plumbed the Mind's Depths, Dies at 82». The New York Times – via NYTimes.com.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջերի_Ֆոդոր&oldid=9717172» էջից