Պլազմային արագացուցիչ

Պլազմային արագացուցիչ, 10-103 կմ/վրկ և ավելի արագությամբ պլազմային հոսքեր ստանալու սարք։ Պլազմայի իոնների կինետիկ էներգիան այդպիսի արագությունների դեպքում հասնում է 10–106 Էվ-ի։

Էներգիայի ստորին սահմանում պլազմային արագացուցիչը նմանվում է պլազմալորոների, իսկ վերին սահմանում՝ լիցքավորված մասնիկների կոլեկտիվ արագացուցիչների։

Ստացման եղանակներ

Պլազմային արագացուցիչները, որպես կանոն, լրիվ իոնացած պլազմայի արագացուցիչներ են, ուստի դրանցում գրգռման, իոնացման և ջերմային պրոցեսները, ի տարբերություն պլազմային գեներատորների, օժանդակ դեր են կատարում։ Մեծ արագության պլազմային հոսքեր կարելի է ստանալ տարբեր եղանակներով, օրինակ, պինդ մարմնի վրա լազերային ճառագայթի ազդեցությամբ։

Պլազմային արագացուցիչները հիմնականում այն սարքերն են, որոնցում պլազմայի արագացումն ու միաժամանակյա ստացումն իրականացվում են էլեկտրական էներգիայի հաշվին մեկ կամ մի քանի հատուկ էլեկտրական պարպումների օգնությամբ։ Ի տարբերություն լիցքավորված մասնիկների արագացուցիչների, պլազմային արագացուցիչի անցուղում միաժամանակ գտնվում են երկու նշանի մասնիկներ՝ դրական իոններ և էլեկտրոններ, այսինքն՝ քվազիլ չեզոքության խախտում տեղի չի ունենում։ Դա վերացնում է ծավալային (տարածական) լիցքի հետ կապված սահմանափակումները։

Պլազմային արագացուցիչում արագացվող իոնների կինետիկ էներգիան կարող է 10 էվ-հց հասնել մինչև 1 Մէվ-ի։ Պլազմային արագացուցիչից իոններն ու էլեկտրոնները դուրս են գալիս գործնականում հավասար ուղղորդված արագություններով, այնպես որ հոսքի հիմնական էներգիան բաժին է ընկնում իոններին (դրանց մեծ զանգվածի պատճառով)։ Այսպիսով, պլազմային արագացուցիչ էլեկտրական այնպիսի համակարգ է, որն արագացնում է իոնները դրանց ծավալային լիցքը համակշռող էլեկտրոնների ներկայությամբ։

Պլազմային արագացուցիչում պլազման կարելի է դիտարկել և՝ որպես հոծ միջավայր, և՝ որպես մասնիկների (իոնների և էլեկտրոնների) համախումբ։ Առաջին մոտեցման դեպքում պլազմայի արագացումը պայմանավորված է լրիվ ճնշման (էլեկտրոնային և իոնային) անկումով և պլազմայով անցնող հոսանքների ու մագնիսական դաշտի փոխազդեցության հետևանքով առաջացող Ամպերի ուժի ազդեցությամբ։ Երկրորդ մոտեցման դեպքում իոնների արագացումը կարող է տեղի ունենալ․

1. պլազմային ծավալում գոյություն ունեցող էլեկտրական դաշտի ազդեցությամբ,
2. էլեկտրոնների ուղղորդված հոսքի և իոնների բախումների հետևանքով,
3. իոնների փոխադարձ բախումների հետևանքով (իոնների ջերմային կամ գազադինամիկական արագացում)։

Պլազմային աարագացուցիչների համար առավել կարևոր նշանակություն ունի իոնների էլեկտրական արագացումը։ Եթե արագացման պրոցեսում գերակշռում է լրիվ ճնշման անկումը, պլազմային արագացուցիչ կոչվում է ջերմային, իսկ եթե գերակշռում է Ամպերի ուժը էլեկտրամագնիսական։ Պլազային արագացուցիչները, որոնք երևան են եկել 1950-ական թվականների կեսերին, կիրառվում են էլեկտրառեակտիվ շարժիչներում, մակերևույթների մաքրման (կաթոդային փոշիացման մեթոդով), թաղանթապատման (մետաղով) տեխնոլոգիայում, իոնոլորտային աերոդինամիկայի, փորձարարական աստղաֆիզիկայի (տիեզերական երևույթների մոդելավորում) և ջերմամիջուկային հետազոտություններում, պլազմաքիմիայում և այլն։

Կառուցվածքի կատարելագործման և նոր պարամետրերի մշակման շնորհիվ պլազային արագացուցիչների կիրառության ոլորտն անընդհատ մեծանում է։

Տես նաև

• Ամպերի օրենք

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 313)։