Մասնակից:Սահակյան Անահիտ/Ավազարկղ
Սթենդափ կատակերգություն (անգլ.՝ stand-up comedy), կատակերգական արվեստ, որտեղ կատակերգու դերասանը ելույթ է ունենում կենդանի լսարանի առջև, սովորաբար խոսում անմիջապես հանդիսատեսի հետ: Հաճախ սթենդափի համար կազմակերպվում են հատուկ կատակերգական ակումբներ (անգլ.՝ comedy club)։ Ելույթ ունեցողին անվանում են սթենդափ-կոմիկ, կոմիկ և սթենդափեր։
Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սթենդափ-կոմիկի խաղացանկի մեջ, որպես կանոն, ընդգրկված են հեղինակային մենախոսություններ, կարճ կատակներ, պատմություններ և իմպրովիզացիաներ դահլիճի հետ։ Սթենդափ կատակերգություններում կոմիկները կարող են օգտագործել երաժշտական գործիքներ, իլյուզիոնիզմ և այլն: Սթենդափ կատակերգությունը հիմնականում անցկացվում է կատակերգական ակումբներում, բարերում, պանդոկներում, ակումբներում, թատրոններում և հանդիսատեսի առջև ելույթ ունենալու համար նախատեսված այլ վայրերում:
Կենդանի ելույթներից բացի սթենդափը տարածվում է CD-ների, DVD-ների, հեռուստատեսության և համացանցի միջոցով։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հունական արմատներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հռետորական արվեստը առաջացել է հունական Պարեզիայից[1] (մ․թ․ա․ 400)։ Հռետորական արվեստը կիրառել են Կինիզմի և Էպիկուրականության հետնորդները, առանց ցենզուրայի իրականության մասին պատմելու նպատակով։
Եվրոպական արմատներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զվարճանքի հիմնարկները, որոնցում սկսեցին ցուցադրվել զվարճանքի «փոքր» ձևեր, հայտնվեցին Եվրոպայում 18-րդ դարի սկզբին: 1720 թվականին Փարիզում բացվեց «Բազմազան շոու» թատրոնը, որտեղ ցուցադրվում էին տարբեր երաժշտական տեսարաններ: «Բազմազան շոու» անվանումը դարձել է կենցաղային անուն, և զվարճանքի այս ձևը, որոշ փոփոխություններով տարածվեց Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում. Անգլիայում բազմազան շոուներ ցուցադրվեցին երաժշտական սրահում, Ֆրանսիայում - սրճարան - շանթներում, ԱՄՆ-ում՝ վուդիվելում և բուրլեսկում: Կատակերգությունը զվարճանքի ձերից մեկն էր՝ զանազան շոուներով( Այնտեղ բացի կատակերգուներից, ելույթ էին ունենում երգիչներ, պարողներ և նկարիչներ):
Միացյալ Թագավորություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
18-19-րդ դարերում Միացյալ Թագավորությունում կատակերգության «փոքր» ձևը ցուցադրվեց մյուզիք-հոլլ երաժշտական սրահում: Կատակերգուների ներկայացումները ենթակա էին նախնական գրաքննության՝ Անգլիայի մեծ պալատի տիրոջ գրասենյակի կողմից, բայց 1968 թվականին թատրոնի ակտը ամբողջությամբ վերացրեց թատրոնի գրաքննությունը: Հետպատերազմյան շրջանում մյուզիք-հոլլները անկում ապրեցին հեռուստատեսության և ռադիոյի զարգացման ֆոնի վրա:
Աշխատողների համար նախատեսված ակումբները դարձան կոմեդիայի նոր վայր, որտեղ բացի կատակերգուներից, ելույթ էին ունենում երգիչներ և այլ արտիստներ: Ակումբներից ամենատարածված կատակերգուները ելույթ ունեցան հեռուստատեսությամբ՝ բազմազան շոուվ, որոնք նկարահանել էին հենց ակումբներում: 70-ականներից սկսած Միացյալ Թագավորությունում սկսում է գերակշռել ամերիկյան Սթենդափ ոճը (1979 թվականին Լոնդոնում բացվեց Comedy Store կատակերգական ակումբը, որը անվանվեց ամերիկյան ակումբ):
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԱՄՆ-ում «փոքր» ձևը ցուցադրվել է Վոդևիլում: Շատերը Մարկ Տվենին անվանում էին կայուն կատակերգու, չնայած այդ ժամանակ Սթենդափ ոճ, որպես այդպիսին գոյություն չուներ, և միայն Վուդիվելի կատակերգությունը կար: Տվենը մրցաշարի առաջատարն էր (Նրա հրապարակային ներկայացումները նման էին ժամանակակից ստենդ կատակերգուների ներկայացումներին):
Հիմնարկները կամ փակվել են կամ վերածվել կինոթատրոնների: Վոդևիլի նկարիչները գնում էին կինո: Սթենդափի նախածանցը նշանակում է, որ դա «ստուգված», «ճշմարիտ» կամ «հուսալի» բան է: Հետագայում անունը կորցրեց իր սկզբնական իմաստը և սկսեց կոչվել բեմում կատակերգու: Կատակերգության «փոքր» ձևը սկսում է առանձնանալ որպես արվեստի առանձին ճյուղ:
Հետպատերազմյան շրջանում սթենդափ կատակերգության «պայթյուն» եղավ: Ամբողջ Ամերիկայում կառուցվում էին նոր կատակերգական ակումբներ: Մինչև 1970 թվականը, սթենդափ կատակերգությունը հանդիսանում էր հումորային ներկայացման հիմնական ձև:
Ամերիկյան սթենդափ ակումբներում կան այնպիսի մարդիկ, ինչպիսիք են՝ Լեննի Բրյուսը, Ռիչարդ Պրայորը, Ջորջ Քարլինը, Բիլլ Կոսբին, Վուդի Ալլենը: Լինելով ժամանակակից ստանդարտի «ռահվիրաներ», նրանք բազմաթիվ դժվարություններ են տեսել: Մասնավորապես, Լեննի Բրյուսը բազմիցս ձերբակալվել է՝ իր ելույթներում տեղի ունեցած անպարկեշտության համար: Ջորջ Կարլինը իր՝ «Յոթ անիծյալը» կատակերգության համար, հայտնվեց ԱՄՆ Գերագույն դատարանում: Հետագայում հայտնվեցին կատակերգուների նոր սերունդ՝ Էդի Մերֆին, Ռոբին ՈՒիլյամսը, Ռոդին Դենջերֆիլդը, Վուպի Գոլդբերգը և ուրիշներ:
ՈՒթսունական թվականները դարձան սթենդափ կատակերգության «բումի» տասնամյակը: Սթենդափ կատակերգությունը ամենուր էր. Յուրաքանչյուր ալիք ուներ իր սթենդ շոուն:
Կատակերգության որակը սկսեց ընկնել, ինչը հանգեցրեց ակումբների անկմանը և որոշ հաստատությունների դուրս գալը բիզնեսից:
Ռուսաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսաստանում սթենդափ կատակերգությունը սկիզբ է առել 2000 թվականից: Սթենդափի նկատմամբ հետաքրքրությունը ձևավորվեց արևմտյան կատակերգուների ներկայացման ժամանակ: Առաջին սթենդափ կատակերգությունը թողարկվեց 2012 թվականի վերջին՝ ռուսական ՍՏՍ (հեռուստաընկերությամբ): 2013 թվականին ՏՆՏ (հեռուստաընկերությամբ) թողարկվեց սթենդափ կատակերգությունը: 2014-ին ՍՏՍ-ում մեկնարկեց «Լենինգրադի Սթենդափ ակումբ»-ի նախագիծը:
Որոշ շրջաններում ձևավորվել էին տեղական Սթենդափ ակումբներ: Նշանակալից են Սանկտ Պետերբուրգում, Եկատերինբուրգում, Սամարայում, Վորոնեժում և Կազանում գտնվող Սթենդափ ակումբները: