Մասնակից:Լուսինե Ժամկոցյան/Ավազարկղ

Խնայողություն (տնտեսում, խնայողականություն), գործողությունների համակարգ, որը բերում է որոշակի ռեսուրսների չափավոր ծախսի:

Ընդհանուր ռազմավարություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խնայողության հիմնական ռազմավարություններից են թափոնների վերամշակումը, թանկարժեք սովորություններից հրաժարվելը, ինքնազսպման միջոցով երկրորդական կարիքների ակնթարթային բավարարման ազդակների ճնշումը, արդյունավետ միջոցների որոնումը փողի միջոցով, սոցիալական նորմերի վատնումն անտեսելը, մանիպուլյատիվ գովազդի հայտնաբերումը և անտեսումը, առավել էժան այլընտրանքների օգտագործումը, բարտերը (ռուս.՝ бартер), տեղական ապրանքի և ծառայությունների շուկայի ուսումնասիրությունը:

Խնայողությունը կարող է դրական անդրադառնալ մարդու առողջության վրա՝ մղելով նրան խուսափել թանկարժեք և առողջության համար վնասակար մթերքներից՝ դրանց չափից ավելի օգտագործման դեպքում^[1]։ Խնայողականությունը հիմնականում կիրառում են նրանք, ովքեր ձգտում են կրճատել ծախսերը, ավելի շատ փող ունենալ և դրանցից առավելագույնը քաղել^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին ժամանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին Հնդկական գրականության մեջ մ․թ․ա․ 2-րդ դարի վերջին և 1-ին դարի սկզբներին խնայողությունները դիտվում էին ոչ թե նպատակ, այլ որպես զոհաբերությունների միջոց: Բերքի մի մասը մարդիկ զոհաբերում էին աստվածներին, իսկ մյուս մասը ցանում էին: Կոնֆուցիուսը (մոտ. 551-479 մինչև մեր թվարկություն) «Զրույցներ և մտքեր» ժողովածուում ասում էր, որ ազնվական մարդը համեստ, զուսպ և արդարամիտ է, գիտի, թե ինչ է պարտքը, իսկ փոքրոգի մարդը գիտի միայն շահը: Ընդ որում, Կոնֆուցիուսը չէր մեղադրում նրանց, ովքեր ձգտում էին հարստության, բայց համարում էր, որ դա չպետք է հակասի բարոյական սկզբունքներին^[3]։

Սյուն-Ցզին համարում էր, որ մարդը ծնվում է շահույթ ստանալու ցանկությամբ, և եթե այդ ցանկությունը հեշտությամբ բավարարենք, ապա նրա մոտ կառաջանա թալանելու ցանկություն, իսկ զիջելու ցանկությունը կկորչի: Նա չէր քննադատում աղքատ մարդկանց, որոնք ձգտում էին փող հավաքել, տնտեսել, թեև նրանք դա անում էին օրինական կերպով: Եթե դրանով մարդը հարստանում էր, ապա նա դա համարում էր առաքինության նշան: Սյուն- Ցզին կարծում էր, որ հասարակության յուրաքանչյուր շերտ պետք է սպառի հենց այնքան, որքան նախատեսված է իր աստիճանի համար: Այդ դեպքում կմնան ավելցուկներ, որոնք պետք է կուտակել և պահել^[3]։

Դեմոկտիտեսը պաշտպանում էր մասնավոր սեփականությունը, բայց քննադատում էր դրա չափազանց շատ լինելը: Նա դեմ էր փողի անսահմանափակ տնտեսմանը, կարծում էր, որ արժանապատիվ աղքատությունը առողջ մտածելակերպի նշան է: Դեմոկրիտեսը համարում էր, որ հարուստները պիտի չափավոր լինեն իրենց ցանկությունների մեջ, իսկ աղքատները չպետք է նախանձեն հարուստներին և պետք է բավարարվեն քչով: Սոկրատեսը կարծում էր, որ հարստությունը հարաբերական է, և մարդը պետք է իմանա օգտվել հարստությունից, ապրել նաև առանց դրա^[3]։

Արիստոտելը խնայողականությունը չէր դիտարկում որպես առաքինություն. նա սպարտական խնայողականությունը ծայրահեղություն էր համարում։Նա ավելի շատ գնահատում էր ժուժկալության և վատնողականության մեղքերի միջև գտնվող առատաձեռնությունը։ Аристотель называл хрематистикой деятельность, которая сосредоточена на накоплении богатства и извлечении прибыли. Аристотель был первым, кто стал рассматривать сбережения как излишки денег, которые остаются после оплаты расходов на потребление^[3].

Римляне добавили бережливость (լատին․՝ frugalitas) в список своих добродетелей, характеризуя её как экономию и внешнюю простоту, без скупости.

Ксенофонт Афинский (ок. 430—355 до н. э.) в трактате «Домострой» ратовал за бережливость и советовал как вести домашнее хозяйство. Он акцентировал внимание на том, что сами по себе деньги ничего не значат, если человек не умеет ими распоряжаться. Он говорил о том, что если человек не умеет распоряжаться деньгами, то лучше отложить их подальше, а человек, который умеет экономить при небольших доходах, может экономить еще больше, при небольших усилиях, если у него будет больше средств. Ксенофонт Афинский уверял, что хороший хозяин должен не только хорошо управлять хозяйством, но еще и часть средств направлять на развитие. В своем сочинении «Лакедемонское государство» он одобрял запреты, которые относились к обогащению. Поддерживал введение монеты крупного размера, которую бы без ведома членов семьи нельзя было внести в дом. Ксенофонт писал о том, что в Спарте, если у кого-то обнаруживают золото и серебро, то людей штрафуют. И отмечал, что не стоит стремится к обогащению. В еще одном труде «Воспитание Кира» он осуждал того, у кого богатства было больше, чем того требовалось, кто прятал лишнее, вместо того, чтобы помогать другим. Он отмечал, что никто из людей не имеет столько денег, сколько бы ему хотелось, но если они у кого-то есть в достаточном количестве, то человек, который их прячет, получает не меньше удовольствия от этого, чем если бы он ими пользовался^[3].

Платон (427—347 до н. э.) отрицательно относился к накоплению денег. Считал, что в государстве не должно быть золота или серебра^[3].

В Новое время[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Бережливость уверенно вошла в список буржуазных добродетелей в слегка изменённом значении, как должное планирование расходования денег. Джон Локк, например, сказал, что джентльмену следует изучить бухгалтерию.

Адам Смит, подражая Аристотелю, объявил бережливость серединой между скупостью и расточительностью, объявив первую недостатком, а вторую избытком интереса к вещам («объектам собственного внимания»).[[Файл:Gillray Temperance 051126.jpg|мини|200x200пкс|Сатрическое изображение «Сама Умеренность наслаждается скромным обедом», автор ― Джеймс Гилрей. Король Великобритании Георг III ест простое яйцо, используя скатерть в качестве салфетки.]]Адам Смит называл бережливость как важнейшие качества «экономического человека», считал, что именно они — непосредственные факторы возрастания капиталов. Он называл расточительность противоположностью бережливости и трудолюбию и говорил, что расточительность не характерна для «экономического человека», она плохо влияет на общество. Он заявлял, что бережливый человек — общественный благодетель. Философ говорил, что у большинства людей на протяжении жизни преобладает стремление к бережливости, но сама бережливость не должна быть основана на желании сэкономить какую-нибудь мелочь, а на желании заработать немного больше^[4].

Бережливость — один из столпов пуританской морали.

Новое значение бережливости — которое не противоречило погоне за материальными благами, а упорядочивало её с целью долгосрочной максимизации наслаждения — нашло своё выражение в афоризмах Бенджамина Франклина, «сбережённая копейка — заработанная копейка» (անգլ.՝ a penny saved is a penny earned) и «не разбрасывай — не пожалеешь» (անգլ.՝ waste not, want not).

В Германии при Фридрихе Вильгельме I бережливость попала в список прусских добродетелей. Сам король так активно практиковал эту добродетель, что образовалось выражение «ради Прусского короля», ֆր.՝ pour le Roi de Prusse, то есть «даром»^[5].

Томас Ман считал, что человек должен соизмерять свои расходы с доходами, тогда он может ежедневно делать сбережения для своего потомства. Меркантилисты полагали, что бережливость — залог богатства^[3].

Философ Т. Гоббс называл бережливость одной из составляющих, которые содействуют человеку на пути к богатству. Поэтому, правители должны заботиться о бережливости, труде, доходе с земли и воды, чтобы граждане обогащались. Английский философ Дэвид Юм считал трудолюбие и умеренную бережливость залогом жизненного успеха человека. Он полагал, что если отсутствует разумная бережливость, это может привести к краху и потере надежд на успех^[4].

XX век[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Экономист Иван Иванович Янжул во время исследований социального сознания разных народов, называл бережливость очень важным экономическим фактором, который является залогом обеспечения прогресса и развития. Янжул считал вопрос бережливости очень важным в процессе социальной и индивидуальной жизнедеятельности. Он считал, что бережливость необходима ради собственного и общественного благополучия. Он полагал, что бережливость — стремление не потреблять весь капитал, приобретенный человеком, а откладывать его часть на будущее производство или на время, когда возможен недостаток средств. Считал бережливость и рост богатств тесно связанными. Он говорил, что в разных странах, в том числе в США, человека учат общаться с деньгами еще во время учебы в школе, и тогда формируется привычка рационально тратить деньги^[6].