Եթովպիայի ազգային բանկ
| Բնագավառ | Ֆինանսներ | |
|---|---|---|
| Ստեղծում | 1906 | |
| Կազմակերպության ղեկավարի պաշտոն | Governor of the National Bank of Ethiopia | |
| Ղեկավար | Atnafu Teklewold | |
| Երկիր | Եթովպիա | |
| Կազմակերպչաիրավական ձև | Բաժնետիրական ընկերություն | |
| Գլխամասի վայր | Ադիս Աբեբա | |
| Պաշտոնական կայք | nbe.gov.et | |
Եթոփպիայի ազգային բանկ (NBE; ամհարերեն՝ የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ), Եթովպիայի կենտրոնական բանկը։ Այն գտնվում է մայրաքաղաք Ադիս Աբեբայում։ Բանկի ներկայիս կառավարիչն է Մամո Միհրեթուն[1]։
Բանկը ակտիվորեն խթանում է ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման քաղաքականությունը և հանդիսանում է ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման դաշինքի (AFI) անդամ[2]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եթովպիայում բանկային գործունեության սկիզբը դրվեց 1906 թվականի փետրվարի 15-ին, երբ կայսր Մենելիք II-ը հանդիսավորությամբ բացեց Աբիսինիայի առաջին բանկը։ Դա մասնավոր բանկ էր, որի բաժնետոմսերը վաճառվում էին Ադիս Աբեբայում, Նյու Յորքում, Փարիզում, Լոնդոնում և Վիեննայում։ Բանկը բազմաթիվ մասնաճյուղեր է բացել, այդ թվում ՝ Հարարում (1906), Դիրե Դաուայում (1908), Գորում (1912) և Դեսում (1920)։ Բանկի կողմից ֆինանսավորվող առաջին նախագծերից մեկը Ֆրանկո-Եթովպական երկաթուղին էր, որը հասավ Ադիս Աբեբա 1917 թվականին։ 1920 թվականին բանկը Ջիբութիում բացեց տարանցիկ գրասենյակ[3]։
1931 թվականին կայսր Հայլե Սելասին բարեփոխումներ է իրականացրել բանկային համակարգում։ Աբիսինիայի բանկը լուծարվել է Եթովպիայի նորաստեղծ բանկը, որն ամբողջությամբ պատկանում է կառավարությանը, ստանձնել է լուծարված բանկի կառավարումը։ Եթովպիայի բանկը տրամադրում էր Կենտրոնական և առևտրային բանկային ծառայություններ երկրում։ Այնուամենայնիվ, 1935 թվականին իտալական ներխուժումը հանգեցրեց Աֆրիկայում բանկային գործունեության առաջին նախաձեռնություններից մեկի փլուզմանը։ Իտալական օկուպացիայի ժամանակ Եթովպիայում ակտիվորեն աշխատում էին իտալական բանկերը[փա՞ստ]։
1943 թվականի ապրիլի 15-ին Եթովպիայի պետական բանկը դարձավ կենտրոնական բանկ և գործում էր մինչև 1963 թվականը։ 1963 թվականին իր գործունեության դադարեցման պահին Եթովպիայի պետական բանկը բացել է 19 ներքին մասնաճյուղ, մասնաճյուղ՝ Խարտումում և տարանցիկ մասնաճյուղ՝ Ջիբութիում[3]։
Եթովպիայի ազգային բանկը հիմնադրվել է 1963 թվականին, թիվ 206 հրամանագրի հիման վրա և իր գործունեությունը սկսել է 1964 թվականի հունվարին։ Նոր կազմակերպության ստեղծմանը նպաստել է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի էմիսար Էրլ Օ.Լաթեմը, որը Բոստոնի Դաշնային պահուստային բանկի առաջին փոխնախագահն էր։
Մինչև սույն օրենքի ընդունումը բանկն իրականացրել է երկակի գործունեություն, այն է ՝ առևտրային բանկային գործունեություն և Կենտրոնական բանկի գործունեություն։ Այս օրենքի համաձայն, բանկի կապիտալն ավելացվեց մինչև 10 միլիոն Եթովպական դոլար և տրվեց լայն վարչական ինքնավարություն և իրավաբանական անձի կարգավիճակ։ Այս հռչակումից հետո Եթովպիայի ազգային բանկը ստանձնեց հետևյալ պարտականությունները․
- Կարգավորել փողի և վարկերի առաջարկը, մատչելիությունը և արժեքը,
- Երկրի միջազգային պահուստների կառավարում,
- Բանկերի լիցենզավորման և վերահսկողություն, ինչպես նաև առևտրային բանկերի պահուստների պահպանմուն և նրանց վարկերի տրամադրում,
- Առևտրային բանկերի վարկերը վերահսկելու և տոկոսադրույքները կարգավորելու գործառույթ,
- Թղթային փողի և մետաղադրամների թողարկման գործառույթ,
- Հանդես գալ որպես կառավարության գործակալ,
- Սահմանել և վերահսկել արտարժույթի փոխարժեքները։
Այնուամենայնիվ, 1976 թվականի սեպտեմբերին ուժի մեջ մտավ 1976 թվականի թիվ 99 դրամավարկային և բանկային հռչակագիրը, որը սահմանում էր բանկի դերը երկրում ընդունված սոցիալիստական տնտեսության սկզբունքներին համապատասխան։ Այսպիսով, բանկին թույլատրվել է ակտիվորեն մասնակցել Ազգային պլանավորմանը, մասնավորապես ֆինանսական պլանավորմանը ՝ համագործակցելով շահագրգիռ պետական մարմինների հետ։ Բանկի վերահսկողության շրջանակը ընդլայնվել է նաև ՝ ներառելով այլ ֆինանսական հաստատություններ, ինչպիսիք են ապահովագրական կազմակերպությունները, վարկային կազմակերպություններ և ներդրումների վրա հիմնված բանկերը։ Ավելին, հրամանագրում մտցվել է նոր «Եթովպական բիր» ՝ նախկին Եթովպական դոլարի փոխարեն, որը դադարել է օրինական վճարամիջոց լինելուց։
Հռչակագիրը վերանայեց բանկի հարաբերությունները կառավարության հետ։ Այն ի սկզբանե բարձրացրեց կառավարության չմարված ներքին փոխառության իրավական սահմանները մինչև Կառավարության փաստացի սովորական եկամուտների 25%-ը ընթացիկ երեք բյուջետային տարիների ընթացքում՝ ի տարբերություն 206/1963 հռչակագրի, որը սահմանել էր այն 15%։
Այս որոշումը ուժի մեջ էր մինչև 1994 թ.-ին շուկայական տնտեսական քաղաքականությանը համապատասխան բանկի վերակազմակերպման նոր որոշման ընդունումը, որպեսզի այն կարողանա նպաստել դրամավարկային կայունությանը, հուսալի ֆինանսական համակարգին և վարկավորման և արտարժույթի փոխանակման այլ պայմաններին, որոնք նպաստում են երկրի տնտեսության հավասարակշռված աճին։ Համապատասխանաբար, ստորև ներկայացված են 83/1994 որոշմամբ բանկին վերապահված որոշ լիազորություններ և պարտականություններ։
- Կարգավորել փողի և վարկի մատակարարումն ու հասանելիությունը և կիրառելի տոկոսները և այլ փոփոխություններ։
- Սահմանել սահմանաչափեր ոսկու և արտարժույթի ակտիվների համար, որոնք բանկերը և այլ ֆինանսական հաստատությունները լիազորված են գործարկել արտարժույթով և պահել ավանդներում։
- Սահմանել զուտ արտարժութային դիրքի և բանկերի և այլ ֆինանսական հաստատությունների արտաքին պարտքի պայմանների և չափի սահմանաչափեր։
- Կարճաժամկետ և երկարաժամկետ վերաֆինանսավորման միջոցները հասանելի դարձնել բանկերին և այլ ֆինանսական հաստատություններին։
Ի վերջո, հրամանագրի համաձայն, բանկի վճարված կապիտալի չափը 30,0 միլիոն բիրրից հասցվել է 50,0 միլիոն բիրրի։ 2022 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Ազգային բանկը սահմանեց արժութային սահմանափակումներ ՝ տեղական արժույթը վերահսկելու համար։ Արգելվել է ներմուծել 38 ապրանք, ինչպիսիք են ոգելից խմիչքները, մեքենաները, կահույքը, սնունդը և այլն, եթե դրանք գրանցված չեն ազգային բանկերում ՝ արտարժույթ մուտք գործելու թույլտվություն ստանալու համար։ Սահմանափակումը տարածվում է ավելի քան 3000 Եթովպիական Բիրի և ԱՄՆ դոլարի վրա և տարածվում է Ջիբութիից բացի Եթովպիայում բնակվող ցանկացած այլ երկրի օտարերկրյա քաղաքացիների վրա[4]։
Ֆինանսական ծառայությունների հասանելիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եթովպիայի ազգային բանկը առաջին 17 կարգավորող հաստատություններից մեկն է, որը ստանձնել է ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման հատուկ ազգային պարտավորություններ ՝ համաձայն ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության ընդլայնման դաշինքի (AFI[2]) Մայա հռչակագրի[5][6]։
Կառավարիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Չարլզ Ս. Քոլիեր, բրիտանացի, 1913-1936 թթ[7]
- Ջորջ Բլաուերս, ամերիկացի, 1942-1949 թթ[8]
- Ջեք Բենեթ, ամերիկացի, 1949-1953 թթ[8]
- Walter H. Rozell, Jr., ամերիկացի, 1953-1956 թթ[8]
- Նիլ Փերի, ամերիկացի, 1956 թ[8]
- Ջորջ Ռեա, ամերիկացի, 1956-1959 թթ[8]
- 1-ին` Մենասե Լեմմա, 1959-1974 թթ
- 2-րդ՝ Տաֆարա Դեգեֆե, 1974-1976 թթ[9]
- 3-րդ՝ Լեգես Տիկեհեր, 1976-1978թթ
- 4-րդ՝ Թադեսս Գեբրեքիդան, 1978-1988 թթ[10]
- 5-րդ՝ Բեքելե Թամիրա, 1988-1991 թթ[10]
- 6-րդ՝ Լեյկուն Բերհանու, 1991-1995 թթ
- 7-րդ՝ Դուբալ Ջեյլ, 1995-2006 թթ[11]
- 8-րդ՝ Թեքլյուոլդ Աթնաֆու, 2006-2018թթ[11]
- 9-րդ՝ Յինագեր Դեսի, 2018-2023թթ[12]
- 10-րդ՝ Մամո Միհրեթու, 2023-
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «National Bank Of Ethiopia - Governance of the Bank». www.nbe.gov.et. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
- ↑ 2,0 2,1 «Alliance for Financial Inclusion - Homepage».
- ↑ 3,0 3,1 Shinn & Ofcansky (2013), էջ. 67–69
- ↑ Benson, Emmanuel Abara (2022 թ․ սեպտեմբերի 6). «National Bank of Ethiopia issues new directives tightening control over local forex market». Business Insider Africa (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Alliance for Financial Inclusion - Maya Declaration».
- ↑ «Maya Declaration Urges Financial Inclusion for World's Unbanked Populations - RIVIERA MAYA, Mexico». Mexico: Prnewswire.com. 2011 թ․ սեպտեմբերի 30. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ Schaefer, Charles (1992). «The Politics of Banking: The Bank of Abyssinia, 1905-1931». The International Journal of African Historical Studies. 25 (2): 361–389. doi:10.2307/219391. ISSN 0361-7882. JSTOR 219391.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Deguefé, Taffara (1973 թ․ սեպտեմբերի 23). «A Guide to Service (being a Collection of Selected Speeches)». CBE. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 23-ին – via Google Books.
- ↑ Observer, Ethiopia (2015 թ․ մարտի 12). «Taffara Deguefé (1926-2015)».
- ↑ 10,0 10,1 Central Banking Directory. Central Banking Publications. 1993 թ․ սեպտեմբերի 23. ISBN 9780951790311. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 23-ին – via Google Books.
- ↑ 11,0 11,1 Yewondwossen, Muluken (2018 թ․ հուլիսի 23). «EBA says goodbye to long time leaders». Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ «Dr Yinager Dessie becomes Governor of the National Bank of Ethiopia». APPEAR (Austrian Partnership Programme in Higher Education & Research for Development). 2018 թ․ հուլիսի 25.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Mauri, Arnaldo (2003 թ․ դեկտեմբեր). «The Early Development of Banking in Ethiopia». RISEC: International Review of Economics and Business. 50 (4): 521–543. See also a WP of the same author on this topic Origins and early development of banking in Ethiopia.[1]
- Mauri, Arnaldo (2009 թ․ սեպտեմբերի 30). «The Re-Establishment of the National Monetary and Banking System in Ethiopia, 1941-1963». South African Journal of Economic History. Rochester, NY. 24 (2): 82–130. doi:10.1080/10113430909511220. S2CID 154009798. SSRN 1573595.
- Mauri, Arnaldo (18 May 2010a). «Monetary Developments and Decolonization in Ethiopia». Acta Universitatis Danubius. Œconomica (անգլերեն). 6 (1): 5–16.
- Mauri, Arnaldo (16 December 2010b). «The Short Life of the Bank of Ethiopia». Acta Universitatis Danubius. Œconomica (անգլերեն). 6 (4): 104–116.
- Shinn, David H.; Ofcansky, Thomas P. (2013 թ․ ապրիլի 11). Historical Dictionary of Ethiopia (անգլերեն). Scarecrow Press. ISBN 9780810874572.
Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եթովպիայի ազգային բանկ» հոդվածին։ |
| ||||||
- ↑ Mauri, Arnaldo (2003 թ․ հունվար). «Origins and early development of banking in Ethiopia». Departmental Working Papers.