Գունայնության տեսություն
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
Գունայնության տեսություն, քիմիական նյութերի կառուցվածքի և գունավորվածության կապն արտահայտող տեսություն։ Հիմնված է քվանտային տեսության վրա և բացատրում է նյութերի գունավորվածության և գույների փոփոխությաև օրինաչափությունները։ Քվանտա-քիմիական պատկերացումները, նյութերի գունավորված լինելը բացատրելու համար, առաջինը կիրառեցին Սկլարը և Ֆոստերը (1937—1939 թվականներին)։ Գունայնության տեսության հետագա զարգացումը հնարավոր դարձրեց կանխագուշակել ներկանյութերի կլանման սպեկտրները։ Մաթեմատիկակաև հաշվումները պարզեցնելու համար հաճախ օգտագործում են փորձնական եղանակով գտնված հաստատուևները։ Լույսի զգացողությունը հետևանք է տեսողական նյարդի վրա էլեկտրամագնիսական տատանումների ներգործության։ Մարդու համար տեսանելի են միայն 4000—7500 A երկարության ալիքները։ Այդ միջակայքի ալիքների (տեսանելի սպեկտր) միասնական ներգործությունն ընկալվում է որպես սպիտակ։ Տարբեր գույների զգացողությունն առաջանում է առանձին ալիքների ներգործությունից։ Երբ տեսանելի սպեկտրից պակասում ևն որոշ ալիքներ, առաջանում է լրացուցիչ գույնի զգացողությունը։ Նյութը գունավորված է, եթե ընտրողաբար կլանում է սպիտակ լույսի բաղադրիչները։ Այդ դեպքում անցնում կամ անդրադարձվում են չկլանված ճառագայթները և առաջացնում լրացուցիչ գույնի զգացողություն։ Կլան–ված լույսի քանակությունը որոշվում է Բուգեր-Լամբերտ-Բերի օրենքով։ Լույսի կլանումը հետևանք է մոլեկուլների Էներգիայի մեծացման՝ մոլեկուլը հիմնական վիճակից անցնում է գրգռված վիճակի։ Քանի որ տեսանելի լույսի քվանտային Էներգիան 37—70 կկալ/գմոլ Է, ապա գունավորված կլինեն այն նյութերը, որոնք կլանում են այդպիսի ֆոտոններ։ Այսինքն նրանց հիմնական և գրգռված վիճակներին համապատասխանող Էներգետիկ մակարդակների տարբերությունը 37—70 կկալ/գմոլ է։ Անօրգանական նյութերի մոլեկուլների և իոնների կլանումը հետևանք է էլեկտրոնների էներգիայի մեծացման, սոլվատացման և բևեռացման աստիճանների փոփոխման։ Լույսի ընտրողական կլանումը կախված է նյութերի և նրանց մոլեկուլների կառուցվածքից։ Պարզ կապեր պարունակող օրգանական նյութերի մոլեկուլները գրգռված վիճակի են անցնում՝ կլանելով մանուշակագույն ճառագայթները (180—198 կկալ/գմոլ)։ Այդպիսի նյութերը գունավորված չեն։ Զուգորդված՝ կրկնակի կապեր պարունակող նյութերը՝ գունածինները, կլանում են ավելի երկար ճառագայթներ, այսինքն՝ հիմնական և գրգռված վիճակների էներգիաները ավելի քիչ են տարբերվում իրարից։ Տեսանելի ճառագայթների կլանումը սովորաբար պայմանավորված է մոլեկուլում զուգորդված կապերի և ազո՝ —N= N—, ազոմետինային՝ — C = N, նիտրո՝ —N02 և այլ խմբերի առկայությամբ։ Այդ խմբերը կոչվում են գունակիրներ։ Գունավորումն ուժեղանում է, եթե մոլեկուլը պարունակում է նաև — NR2, —ОН և այլ խմբեր, որոնք կոչվում են աուքսոքրոմներ։ Մեծացնելով մոլեկուլի բևեռացումը, նրանք հեշտացնում են գրգռված վիճակի անցնելը։ Կլանվում են ավելի քիչ Էներգիա ունեցող քվանտները, նյութի գույնը փոխվում Է՝ տեղաշարժվելով կանաչի կողմը։ Կլանման տեղաշարժը երկար ալիքների կողմը (նյութերի գույնն անցնում է դեղինից-կարմիր-կապույտ և կանաչ) կոչվում է գույնի խտացում կամ բատոքրոմային տեղաշարժ։ Հակառակ երևույթը կոչվում է գույնի բարձրացում կամ կլան–ման գիպսոքրոմային տեղաշարժ։ Ներկանյութերի մեծ մասի մոլեկուլները պարունակում են բենզոլի կամ պիրոլի օղակներ, որոնք հաճախ համակցված են իրար։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 250)։ 
|