Բլանկա Թելեկի

Բլանկա Թելեկի; գերմ.՝ Blanka von Teleki de Szék; հունգ.՝ Teleki Blanka
Ծնվել է	հուլիսի 5, 1806
Ծննդավայր	Սատուլունգ, Ավստրիական կայսրություն
Վախճանվել է	հոկտեմբերի 23, 1862 (56 տարեկան)
Մահվան վայր	Փարիզ, Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն
Ազգություն	հունգարացի
Քաղաքացիություն	Ավստրիական կայսրություն
Մասնագիտություն	նկարչուհի և քանդակագործ
Մայր	Charlotte Gräfin Brunsvik de Korompa?
	Blanka Teleki Վիքիպահեստում

Բլանկա ֆոն Թելեկի դը Սեկ (գերմ.՝ Blanka von Teleki de Szék, հունգ.՝ Teleki Blanka, հուլիսի 5, 1806(1806-07-05)^[1], Սատուլունգ, Ավստրիական կայսրություն - հոկտեմբերի 23, 1862(1862-10-23)^[1]^[2]^[3], Փարիզ, Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն), հունգարացի նկարչուհի, քանդակագործ, մանկավարժ և կանանց իրավունքների պաշտպան։ Թելեկի ազնվականական տոհմի ներկայացուցիչ, կոմսուհի։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բլանկա ֆոն Թելեկին ծնվել է 1806 թվականի հուլիսի 5-ին Լանգենդորֆ քաղաքում (ներկայում՝ Սատուլունգ, Մարամուրեշ ժուդեց, Ռումինիա)։ Նրա մորաքույրն է եղել կոմսուհի Թերեզա Բրունսվիկը, որը 1828 թվականին հիմնադրել է Հունգարիայում առաջին մանկապարտեզը։ Թելեկի ընտանիքի տոհմական կալվածքը գտնվել է ներկայիս Սատու Մարե ժուդեցի տարածքում։

Բլանկա Թելեկին գեղանկարչություն է սովորել Մյունխենում ու Փարիզում՝ Լեոն Կոնյեի արվեստանոցում, ինչպես նաև նա քանդակագործություն է սովորել Բուդապեշտում՝ Իշտվան Ֆերենցի մոտ։ 1846 թվականին Բլանկա Թելեկին, հրատարակելով իր գաղափարները կանանց կրթության վերաբերյալ, Բուդապեշտում բացում է աղջիկների առաջին դպրոցը՝ մեծ աջակցություն ցուցաբերելով իր մորաքրոջը՝ Թերեզա Բրունսվիկին, ով զբաղվում էր Հունգարիայում նախադպրոցական կրթության զարգացմամբ։ Երկու տարի անց Բլանկա Թելեկին իր աշակերտուհիների հետ ստորագրել է առաջին հանրագիրը, որ կոչ էր անում Հունգարիայում ապահովել կանանց ու տղամարդկանց իրավունքների հավասարություն, կանանց տալ ընտրական իրավունք և բարձրագույն կրթություն ստանալու թույլտվություն։ Բլանկա Թելեկին մասնակցել է 1848 թվականի հեղափոխությանը, ձերբակալվել^[4], դատապարտվել ազատազրկման և ուղարկվել բանտ՝ Կլարա Լաեվեյի մոտ (վերջինս բանտից ազատվել է 1856 թվականին)^[5]։

Ազատազրկության տարիներին Բլակա Թելեկին ստեղծել է ոչ մեծ քանդակներ (այդ թվում՝ ինքնաքանդակներ), որոնցից մեկն իբր թե հաջողվել է ուղարկել Ֆրանսիա՝ Ժյուլ Միշլեին։ 1857 թվականին Բլանկա Թելեկին ազատվել է բանտից և մեկնել Փարիզ։ Այնտեղ էլ նա մահացել է 1862 թվականի հոկտեմբերի 23-ին^[6]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Wurzbach D. C. v. Teleki von Szék, Blanca Gräfin (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 43. — S. 240.
↑ Francisca de Haan, Krasimira Daskalova & Anna Loutfi: Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Easterna and South Eastern Europe, 19th and 20th centuries, Budapest 2006, S. 218.
↑ Helmut Rumpler, Peter Urbanitsch: Die Habsburgermonarchie 1848-1918: Politische Öffentlichkeit und Zivilgesellschaft. Vereine, Parteien und Interessenverbände als Träger der politischen Partizipation, Wien 2006, ISBN 9783700135401. S.1362.
↑ Francisca de Haan, Krasimira Daskalova & Anna Loutfi: Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Easterna and South Eastern Europe, 19th and 20th centuries, Budapest 2006, S. 219.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Francisca de Haan, Krasimira Daskalova & Anna Loutfi: Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Easterna and South Eastern Europe, 19th and 20th centuries, Budapest 2006, ISBN 9789637326394.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Blanka Tekeli Արխիվացված 2016-02-04 Wayback Machine (հունգարերեն)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բլանկա Թելեկի» հոդվածին։

[_dd16af71aa867895-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_8b4a497c94dcfcdf-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_0b92417bd6011ff0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Wurzbach D. C. v. Teleki von Szék, Blanca Gräfin (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 43. — S. 240.

[4] Francisca de Haan, Krasimira Daskalova & Anna Loutfi: Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Easterna and South Eastern Europe, 19th and 20th centuries, Budapest 2006, S. 218.

[5] Helmut Rumpler, Peter Urbanitsch: Die Habsburgermonarchie 1848-1918: Politische Öffentlichkeit und Zivilgesellschaft. Vereine, Parteien und Interessenverbände als Träger der politischen Partizipation, Wien 2006, ISBN 9783700135401. S.1362.

[6] Francisca de Haan, Krasimira Daskalova & Anna Loutfi: Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Easterna and South Eastern Europe, 19th and 20th centuries, Budapest 2006, S. 219.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]