Ահաբեկչական գործողություն մետրոյի «Ռիժսկայա» կայարանի մոտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ահաբեկչական գործողություն մետրոյի «Ռիժսկայա» կայարանի մոտ
Տեսակգնացքի վթար և ահաբեկչական ակտ
Երկիր Ռուսաստան
ՏեղադրանքՄոսկվա
Տարեթիվօգոստոսի 31, 2004
Զենքimprovised explosive device?
Զոհվածներ10 մարդ
Վիրավորներ51
 August 2004 Moscow Metro bombing Վիքիպահեստում

Ահաբեկչական գործողություն մետրոյի «Ռիժսկայա» կայարանի մոտ, Մոսկվայի մետրոպոլիտենի «Ռիժսկայա» կայարանի մոտ պայթյուն է տեղի ունեցել 2004 թվականի օգոստոսի 31-ին մահապարտ ահաբեկչի կողմից։

Ահաբեկչության հետևանքով զոհվել է 10 մարդ (ներառյալ կատարողն ու կազմակերպիչը), և 51 մարդ տուժել։

Ժամանակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին պատկերներ
Պայթյունի վայրը առաջին ժամերին[1]


Երեքշաբթի 31 օգոստոսի 2004 տարի, մոտ 20:15[2] «Ռիժսկայա» մետրոյի մուտքի մոտ պայթյուն է տեղի ունեցել։ Ականատեսների խոսքով՝ պայթուցիկ սարքը գործի է դրել մահապարտ ահաբեկչին, որը ուղևորվում էր մետրոյի մուտքի մոտ, բայց տեսել է, որ նախասրահում հերթապահում են ոստիկանության աշխատակիցները և անց են կացնում ներս մտնողների ընտրողական զննում, ինչի պատճառով ծավալվել է և ինքնապայթեցում կատարել նախասրահում[3]։ Պայթյունի զոհ է դարձել 10 մարդ, որոնցից 7-ը զոհվել են տեղում (ներառյալ ահաբեկչության կատարողը), իսկ մյուսները՝ բժշկական հաստատություններում (այդ թվում՝ ահաբեկչության կազմակերպիչ Նիկոլայ Կիպկեևը, որը ուղեկցում էր մահապարտին)։ Տուժել է 51 մարդ, այդ թվում՝ Ուզբեկստանի մեկ քաղաքացի և Կուբայի մեկ քաղաքացի[3][4]։ Պայթյունի հետևանքով հրդեհվել է մետրոյի մոտ կանգնած երկու ավտոմեքենա (ինչի պատճառով միջադեպից հետո առաջին րոպեներին հնչել է սխալ վարկած այն մասին, որ պայթուցիկ սարքը տեղադրված է եղել դրանցից մեկում), իսկ պայթուցիկ ալիքով կոտրվել է վեստիբյուլի և նրա հարևանությամբ գտնվող «Կրեստովսկի» հանրախանութի պատուհանների ապակիները[3]։ Պայթուցիկ սարքի հզորությունը գնահատվել է մոտ 1 կգ տրոտիլային համարժեքով, այն հանդերձված Է եղել մետաղական հարվածող տարրերով[5][6]։ Ենթադրվում է, որ պայթյունի հիմնական հարվածը եղել է «Կրեստովսկի» հանրախանութի պատին, ինչը թույլ է տվել ավելի շատ զոհերից խուսափել[7]։

Պայթյունից կես ժամ անց մարվել է դրա հետևանքով առաջացած հրդեհը[8]։ Մետրոյի «Ռիժսկայա» կայարանը փակվել է մուտքի և ելքի համար,փակվել է երթևեկությունը Խաղաղության պողոտայով (բացի օպերատիվ ծառայությունների և շտապ օգնության մեքենաներից), իսկ պայթյունի վայրը շրջափակվել է ոստիկանության աշխատակիցների կողմից և հետազոտվել ԱԴԾ օպերատիվ-քննչական խմբի և պայթուցիկների կողմից[8][9]։ Երեկոյի ժամը 10-ին դեպքի վայր են ժամանել Մոսկվայի քաղաքապետ Յուրի Լուժկովը, Մոսկվայի դատախազ Անատոլի Զուևը և Մոսկվայի ներքին գործերի գլխավոր վարչության պետ Վլադիմիր Պրոնինը, որը գլխավորել է տեղում ստեղծված օպերատիվ շտաբը[8]։ Մոսկվայի կառավարությունում բացվել է թեժ գիծ, ինչպես նաև հոգեբանական օգնության գիծ տուժածների և զոհվածների հարազատների համար[10]։ Հաջորդ օրը առավոտյան՝ սեպտեմբերի 1-ին, պայթյունի հետևանքների վերացումից հետո, «Ռիժսկայա» կայանը աշխատեց բնականոն ռեժիմով, իսկ խաղաղության պողոտայով երթևեկությունը վերականգնվեց[11]։

Մոսկվայում ահաբեկչությունից հետո ուժեղացվել են անվտանգության միջոցառումները[12]։

Հետաքննություն և դատ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգոստոսի 31-ին Մոսկվայի դատախազության կողմից պայթյունի փաստով քրեական գործ էր հարուցվել ՌԴ ՔՕ 105 և 205 հոդվածներով (ահաբեկչական գործողություն)[13][14]։ Պարզվել է, որ պայթյունը իրականացրել է մահապարտ-ահաբեկիչը[3][15]։ Ահաբեկչության կատարողը Չեչնիայի Հանրապետության ծնունդով Ռոզա Նագաևային էր համարում, կրտսեր քրոջը՝ Ամինատ Նագաևային, որը 2004 թվականի օգոստոսի 24-ին իրեն պայթեցրել էր Տու-134 ինքնաթիռում[16], սակայն հետագայում պարզվել է, որ նա սպանվել է 2004 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Բեսլանում ահաբեկիչների կողմից գրավված դպրոցի գրոհի ժամանակ[17]։

Ահաբեկչության պատասխանատվությունն իր վրա է վերցրել Եգիպտական արմատական իսլամիստական «Իսլամբուլիի բրիգադներ» խմբավորումը[18], որը հայտարարել Է Չեչնիայի մուսուլմանների համար որպես վրեժխնդրություն պայթյուն իրականացնելու մասին, սակայն հետագայում այդ խմբավորման մասնակցությունը ահաբեկչությանը չի հաստատվել[1]։ Ահաբեկչության համար պատասխանատվության մասին հայտնել է նաև Շամիլ Բասաևը[19]։

Պայթյունի զոհերի թվում ճանաչվել է նրա կազմակերպիչը, որը մինչև մետրո ուղեկցեց մահապարտուհուն՝ «Կարաչաևսկի Ջամաաթ» ահաբեկչական կազմակերպության անդամ Նիկոլայ Կիպկեևը, որն ավելի վաղ երկու անգամ դատապարտվել էր, իսկ 2002 թվականից դաշնային հետախուզման մեջ էր գտնվում անօրինական զինված կազմավորումներին մասնակցելու համար։ Հետաքննության տվյալներով՝ ինքը չպետք է մահանար, սակայն ահաբեկչությունն իրականացվել է ոչ ըստ պլանի, քանի որ մահապարտը հրաժարվել է մտնել մետրո։ Նա իր մոտ կեղծ անձնագիր է ունեցել 37-ամյա Նիկոլայ Սամիգինի անունով, իսկ նրա իրական ինքնությունը պարզվել է մատնադրոշմային եղանակով[20]։ Նրա մոտ հայտնաբերվել է նաև բջջային հեռախոս, որի օգնությամբ հետաքննությունը դուրս է եկել նրա հանցակիցների վրա։ 2004 թվականի դեկտեմբերին Մոսկվայում ձերբակալվել էր քրեական գործի առաջին ֆիգուրանտ, 29-ամյա Մուրադ Շավաևը, որը հետագայում ազատ էր արձակվել, իսկ 2005 թվականի գարնանը կրկին ձերբակալվել էր։ Այդ ժամանակ էլ 2005-ի գարնանը Մոսկվայում ձերբակալվել էր երկրորդ ֆիգուրանտ Տամբի Խուբիևը, իսկ Վորոնեժում 2005-ի մայիսի 8-ին ձերբակալվել էր Մաքսիմ Պոնարյինը՝ նախկին զինծառայող, որն անցել էր գրոհայինների կողմը։ Նա խոստովանել է նաև, որ մասնակցել է Մոսկվայի «Ավտոզավոդսկայա» և «Պավելեցկայա» կայարանների միջև էլեկտրագնացքի վագոնում և Վորոնեժում հասարակական տրանսպորտի կանգառներում տեղի ունեցած պայթյուններին։ Մահապարտ ահաբեկչի ինքնությունը այդպես էլ չի պարզվել[1][21]։

Բոլոր երեք մեղադրյալները մեղավոր են ճանաչվել սպանությունների, ահաբեկչության, հանցավոր հանրակցության կազմակերպման, պայթուցիկ նյութերի և զենքի ապօրինի պատրաստման, կրելու և պահելու, ինչպես նաև փաստաթղթեր կեղծելու մեջ։ Մեղադրյալների դատավարությունը տեղի է ունեցել փակ ռեժիմով։ 2007 թվականի փետրվարի 2-ին Մոսկվայի քաղաքային դատարանը Մուրադ Շավաևին, Տամբիա Խուբիևին և Մաքսիմ Պոնարյինին դատապարտել էր ցմահ ազատազրկման հատուկ ռեժիմի գաղութում՝ դատապարտյալներից բռնագանձելով 6 մլն ռուբլի։ Խուբիևն ընդունել է իր մեղքը, Պոնարյինը մասամբ ընդունել է մեղքը, Շավաևն այն հերքել է[1][22]։

Հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2004 թվականին Մոսկվայի մետրոպոլիտենում տեղի ունեցած ահաբեկչությունների հետևանքով ուժեղացվել են անվտանգության միջոցառումները. նոր հակաահաբեկչական ծրագրի շրջանակներում աշխատանքն են սկսել Մոսկվայի մետրոպոլիտենի իրավիճակային կենտրոնը և Մոսկվայի մետրոպոլիտենի ՆԳՎ իրավիճակային կենտրոնը, ինչպես նաև գործարկվել է տեսահսկման կենտրոնացված համակարգ և տեղադրվել են թունավոր նյութերի տվիչներ[23][24][25]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Дмитрий Коробейников (2009 թ․ օգոստոսի 31). «Теракт у входа на станцию метро "Рижская" 31 августа 2004 г. Справка». ՌԻԱ Նովոստի. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  2. ↑ «У входа в столичную подземку взорвался автомобиль». Коммерсантъ. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Смертница взорвала себя у метро "Рижская" в Москве: 10 погибших, более 50 раненых». NEWSru.com. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  4. ↑ «Теракт на "Рижской": списки пострадавших, свидетельства очевидцев». NEWSru.com. 2004 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 3-ին.
  5. ↑ «Мощность бомбы у станции «Рижская» составила 1 кг тротила». Коммерсантъ. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 1-ին.
  6. ↑ «Теракт у метро "Рижская": последние данные». Regnum. 2004 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  7. ↑ «ФСБ: погибли 10 человек, ранен 51». Вести.ру. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Михаил Зверев (2004 թ․ օգոստոսի 31). «Теракт у "Рижской": как это было». Вести.ру. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  9. ↑ «Число жертв взрыва в Москве может вырасти». Коммерсантъ. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  10. ↑ «В правительстве Москвы открыта "горячая линия"». Вести.ру. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  11. ↑ ««Рижская» работает в штатном режиме». Коммерсантъ. 2004 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  12. ↑ «В Москве усилены меры безопасности». Вести.ру. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  13. ↑ «Возбуждено уголовное дело в связи со взрывом в Москве». Коммерсантъ. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  14. ↑ «Дело по факту взрыва в Москве возбудили сразу по двум статьям». Вести.ру. 2004 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  15. ↑ «Террористке «реконструируют голову»». Коммерсантъ. 2004 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  16. ↑ «Теракт на «Рижской» и взрыв Ту-154 осуществили сестры». Коммерсантъ. 2004 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  17. ↑ «Бесланские террористки причастны ко взрывам в пассажирских самолетах». Lenta.ru. 2005 թ․ ապրիլի 20. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  18. ↑ «Исламисты взяли на себя теракт в Москве». Коммерсантъ. 2004 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  19. ↑ «Басаев рассказал подробности про теракт в Беслане. Они не совпадают с данными Генпрокуратуры». NEWSru.com. 2004 թ․ սեպտեմբերի 17. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  20. ↑ «Вместе со смертницей у "Рижской", возможно, погиб ее сообщник». NEWSru.com. 2004 թ․ սեպտեմբերի 26. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  21. ↑ «В годовщину теракта на "Рижской" в Москве Генпрокуратура назвала имена троих арестованных». NEWSru.com. 2005 թ․ օգոստոսի 31. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  22. ↑ «В Москве вынесен приговор по делу о терактах в метро». ՌԻԱ Նովոստի. 2007 թ․ փետրվարի 2. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 5-ին.
  23. ↑ «Датчики токсичных веществ появятся в московском метро». РБК. 2004 թ․ հոկտեմբերի 11. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 8-ին.
  24. ↑ Алексей Чернобровцев (2007 թ․ մարտի 20). «Красное и синее». Computerworld Россия. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 8-ին.
  25. ↑ Елена Слободян (2014 թ․ փետրվարի 6). «Теракт в московском метро 6 февраля 2004 года. Справка». Аргументы и факты. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 8-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ահաբեկչական_գործողություն_մետրոյի_«Ռիժսկայա»_կայարանի_մոտ&oldid=9809838» էջից