Ֆաբիան Շանտիր

Ֆաբիան Շանտիր; բելառուս․՝ Фабіян Гіляравіч Шантыр
Ծնվել է	փետրվարի 4, 1887 կամ 1887
Ծննդավայր	Սլուցկ, Մինսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն կամ Կոպիլ, Slutsk Uyezd, Մինսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	մայիսի 29, 1920 կամ 1920
Վախճանի վայր	Նովոզիբկով, Գոմելի գավառ, ՌԽՖՍՀ
Մասնագիտություն	հրապարակախոս, թարգմանիչ և բանաստեղծ
Լեզու	բելառուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և Բելառուսական ԽՍՀ
Անդամակցություն	Բելառուսական ազգային կոմիտե և Minsk Belarusian House?
Կուսակցություն	Բելառուսի սոցիալիստական համայնաժողով
Ամուսին	Զոսկա Վերաս
Զավակներ	Anton Shantyr?
	Fabijan Šantyr Վիքիպահեստում

Ֆաբիան Գիլյարովիչ Շանտիր (բելառուս․՝ Фабіян Гіляравіч Шантыр, փետրվարի 4, 1887(1887-02-04) կամ 1887^[1], Սլուցկ, Մինսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն և Կոպիլ, Slutsk Uyezd, Մինսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - մայիսի 29, 1920(1920-05-29) կամ 1920^[1], Նովոզիբկով, Գոմելի գավառ, ՌԽՖՍՀ), բելառուս բանաստեղծ, գրող և թարգմանիչ, հասարակական գործիչ։

Կենսագրություն

Ծնվել է նկարիչների ընտանիքում։ Մասնակցել է Ռուսաստանում 20-րդ դարի սկզբին հեղափոխական շարժմանը։ 1905 թվականի դեկտեմբերին ձերբակալվել է Ստարոբին քաղաքում և 1905-1907 գտնվել է Սլուցկի բանտում^[2]։ 1909 թվականին ապրել է Սլուցկում, 1910 թվականին՝ Մինսկի մոտ գտնվող Կոպիլ քաղաքում^[2]^[3], որտեղ աշխատել է որպես ուսուցիչ և փաստաբան։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին զորակոչվել է բանակ, Բոբրույսկում ծառայել է զինվորական հիվանդանոցում։ 1916-1917 թվականներին Ֆ. Շանտիրը մասնակցել է «Բելառուսիայի խրճիթիկ» գրական ակումբի աշխատանքներին Մինսկում, որտեղ պարբերաբար եկել է Բոբրույսկից^[2]։

1917 թվականին նա դարձել է Բելառուսական սոցիալիստական համայնաժողովի ձախ թևի առաջնորդներից մեկը։ 1917 թվականի մարտի 25-27-ին ընտրվել է Մինսկում Բելառուսական նացիոնալիստական համագումարի կոմիտեի անդամ, 1917 թվականին՝ կենտրոնական ռադայի։ 1917 թվականի դեկտեմբերին մասնակցել է համայնաբելառուսական աշխատանքներին։ 1918 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին Ֆ. Շանտիրը տեղափոխվել է Սոցիալիստ-հեղափոխականների բելառուսական կուսակցություն՝ դառնալով դրա ղեկավարներից մեկը^[4]։ Նույն տարում ծառայության է մեկնել Կարմիր բանակ։ Այստեղ նա աշխատել է Սլուցկի գավառական զինկոմատում, հետո՝ Սմոլենսկի «Բելառուսական ազգային կոմիտեի» մասնաճյուղում։ Նույն 1918 թվականին ձերբակալվել է, բանտարկվել Բոբրույսկի բանտում, որտեղ նրան այցելում էր քաղաքացիական կինը՝ բելառուս բանաստեղծուհի Զոսկա Վերասը^[5]^[6]^[7]։

Ազատվելուց հետո՝ 1919 թվականի սկզբին Ֆ. Շանտիրը եղել է ԲԽՍՀ ժամանակավոր կառավարության ազգային հարցով կոմիսար։ Հետագայում դարձել է Արևմտյան ճակատի Մինսկի նահանգային զինվորական կոմիսիարիատի և Հատուկ պարենավորման կոմիսիայի աշխատակից։ Մասնակցել է «Խորհրդային Բելառուսիա» («Савецкая Беларусь») թերթի հրատարակմանը։ 1920 թվականին որպես բողոքի նշան ընդդեմ Բելառուսի տարածքային մասնատման՝ հրաժարական է տվել։ 1920 թվականի հունվարին նորից զինակոչվել է ԲԳԿՀ, 1920 թվականի մայիսին գնդակահարվել է^[3]։

Ստեղծագործություն

Ֆ. Շանտիրի առաջին գրական ստեղծագործությունը տպագրվել է «Наша ніва» թերթում, որտեղ նա 1909-1912 թվականներին հրատարակել է իր արձակ պատմվածքները, որոշ բանաստեղծություններ։ Իր գործերը գրել է և՛ բելառուսերեն, և՛ ռուսերեն։ Պոեզիայի և հրապարակախոսական հոդվածներ է գրել «Дзянніца» թերթում։ Հեղինակել է «Զախար» (1909), «Գիշեր», «Աղքատի մահը», «Անտառի աղմուկում» (բոլորը 1910), «Սուրբ աստված» (1917) պատմվածքները։ Բելառուսերենից թարգմանել է Վիլհելմ Լիբկնեխտի «Սարդեր և ճանճեր» քաղաքական բրոշյուրը։ 1918 թվականին Մոսկվայում լույս ընծայված «Зажынкі» ժողովածուի հեղինակներից է եղել։

Հրատարակված գործեր

Ф. Шантыр. Патрэбнасць нацыянальнага жыцця для беларусаў і самаадзначэння народа — Слуцк: Друкарня З. Барнака: 1918. — 28 с. Патрэбнасць нацыянальнага жыццядля беларусаў і самаадзначэння народа Արխիվացված 2012-07-15 archive.today
У час барацьбы: [Верш у прозе] // Крыніца. 1988, № 11.
Зажынкі. М., 1918

Արվեստում

Բանաստեղծուհի Լյուդմիլա Ռուբլևսկայան պատմաբան Վիտալի Սկալաբանի հետ գրել է «Людвіка і Фабіян» պոեմը՝ նվիրված Վերայի և Ֆաբիան Շանտիրի սիրուն։

Գրականություն

Казбярук У. Рамантычны пошук. — Мн., 1983.
Гарэцкі М. Шантыр Фабіян // Гарэцкі М. Гісторыя беларускай літаратуры. — Мн., 1992.
Мяснікоў А. Нацдэмы: Лёс і трагедыя Фабіяна Шантыра, Усевалада Ігнатоўскага і Язэпа Лёсіка. — Мн., 1993.
Черепко С. Капкан. Загадка смерти наркома Фабияна Шантыра // Советская Белоруссия. — 2000, 26 августа.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 т. 5. Биографический справочник. Мн: Издательство «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. 29 с.
↑ ^3,0 ^3,1 Ant.Adamovič. Opposition to Sovietization… N. Y., 1958, pp. 191—192; BSSR, Karotkaja Enc., vol. 5, 1981, p. 660; Baćkaŭščyna, Munich, no. 433, November 7, 1958.
↑ Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918—1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 300. ISBN 978-83-231-2484-9
↑ 05.01.2011 На острие истории(չաշխատող հղում) (ռուս.)
↑ «Уладзімір Содаль. Фабіян! Фабіян!.». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
↑ ШАНТЫР Фабіян

[_cfc7e9a436c366e5-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[БС-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 т. 5. Биографический справочник. Мн: Издательство «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. 29 с.

[ААО-3] 3,0 ^3,1 Ant.Adamovič. Opposition to Sovietization… N. Y., 1958, pp. 191—192; BSSR, Karotkaja Enc., vol. 5, 1981, p. 660; Baćkaŭščyna, Munich, no. 433, November 7, 1958.

[4] Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918—1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 300. ISBN 978-83-231-2484-9

[5] 05.01.2011 На острие истории(չաշխատող հղում) (ռուս.)

[6] «Уладзімір Содаль. Фабіян! Фабіян!.». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.

[7] ШАНТЫР Фабіян

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]