Օվերտոնի պատուհան
Օվերտոնի պատուհան (ինչպես նաև դիսկուրսի պատուհան), հասարակական բարոյականության տեսանկյունից հրապարակային արտահայտություններում կարծիքների թույլատրելի շրջանակի առկայության հայեցակարգ[1]։ Հայեցակարգն օգտագործվում է քաղաքագետների, քաղաքական վերլուծաբանների, պատմաբանների, մշակութաբանների կողմից ամբողջ աշխարհում[2][3]։ Հայեցակարգը այս անունով է պահպանվել ի հիշատակ նրա հեղինակի՝ ամերիկացի իրավաբան և հասարակական գործիչ Ջոզեֆ Օվերտոնի[4][5]։ Չնայած տերմինի լայնորեն տարածմանը, հաճախ սխալ մեկնաբանելի է, հայեցակարգը ինքնին մնում է խելացի կառուցվածք, քանի դեռ որևէ հետազոտություններ կամ փորձարկումներ չկան, որոնք թույլ կտան այն համադրել իրականության հետ։
Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիսկուրսի պատուհանի հայեցակարգը Ջոզեֆ Օվերտոնի կողմից առաջարկվել է 1990 թվականների կեսերին Մակինյան հանրային քաղաքականության կենտրոնում աշխատելիս՝ որպես հարմար մոդել բաց քաղաքական քննարկման համար դրանց ընդունելիության աստիճանի վերաբերյալ դատողությունները գնահատելու համար[1]։ Հայեցակարգը ակտիվորեն օգտագործվել է կենտրոնի ներքին սեմինարներում, սակայն առաջին անգամ լայն հանրության համար հրապարակային ձևակերպվել է միայն Օվերտոնի մահվանից երեք տարի անց[5][6]։ Դիսկուրսի պատուհանի գաղափարը ճանաչում է ստացել, իսկ Մակինսկի կենտրոնի աշխատակիցները մեծ ջանքեր են գործադրել գաղափարի հանրահռչակման և զարգացման համար՝ ստեղծելով Օվերտոնի պատուհանին նվիրված նյութերի շարք[1][7]։
Նեոկոնսերվատիվ հրապարակախոս և քաղաքական գործիչ Ջոշուա Տրևինյոն 2006 թվականին զարգացրել է դիսկուրսի պատուհանի գաղափարը՝ առաջարկելով վեցաստիճան գնահատման սանդղակ՝ գաղափարները բաց քննարկման թույլատրելիության աստիճանով դասակարգելու համար և մատնանշելու դիսկուրսի պատուհանի սահմանների սանդղակը[8][9]։
Մոդելի բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օվերտոնը կարծում էր, որ քաղաքական դիսկուրսի առանցքը ազատության մեծ կամ փոքր աստիճանն է, որը նա կապում էր պետության կողմից հասարակական ինստիտուտների կանոնակարգման աստիճանի հետ[7]։ Ըստ Օվերտոնի մոդելի՝ ժամանակի յուրաքանչյուր պահին որոշ գաղափարներ կազմում են գործող նորմ՝ կազմելով ելակետ, իսկ մնացած գաղափարները կարող են կամ մտնել թույլատրելի միջակայք, կամ՝ ոչ։ Ավելի ուշ ամերիկացի նեոկոնսերվատոր Ջոշուա Տրևինյոն գաղափարների թույլատրելիությունը գնահատելու համար առաջարկել է հետևյալ սանդղակը[8]․
- Անհավատալի
- Արմատական
- Ընդունելի
- Ողջամիտ
- Ստանդարտ
- Գործող նորմ
Չեզոք քաղաքական դիսկուրսի պատուհանի սահմաններ Տրևինյոն առաջարկում էր համարել ընդունելի գաղափարների շարքը[8]։ Արտահայտություններ, որոնք գտնվում են դիսկուրսի պատուհանի սահմաններում, կարելի է համարել քաղաքականապես անվտանգ, ռիսկային հանրային քաղաքականության համար, որը ցանկանում է պահպանել կանխատեսելիության և քաղաքական կարիերան շարունակելու հուսալիության իմիջը։ Նույն գաղափարների աջակցությունը պատուհանի շրջանակներից դուրս Օվերտոնը համարում էր ռիսկային և պոտենցիալ վնասակար քաղաքական կարիերայի համար։ Քաղաքական գործիչների փաստացի արտահայտությունների համադրումը հայտարարագրված քաղաքական դիրքորոշումների հետ թույլ է տվել Օվերտոնին եզրակացնել, որ ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված հասարակական քաղաքական գործիչների մեծամասնության վարքագիծը հիմնականում որոշվում է հասարակական կարծիքի կողմից, ընկած է դիսկուրսի պատուհանի ներսում և թույլ է կապված նրանց անձնական համոզմունքների հետ[10]։ Քաղաքականության մեջ նոր գաղափարների առաջացումն ու ամրապնդումը, ըստ մոդելի, տեղի է ունենում դիսկուրսի պատուհանի տեղափոխման ժամանակ, որը թույլ է տալիս անվտանգ քննարկել այն գաղափարներն ու լուծումները, որոնք մինչ այդ չափազանց արմատական էին համարվում։
Օվերտոնի մահվանից հետո հայեցակարգի հետագա զարգացումը հիմնականում վերաբերում էր պատուհանի շրջանակների էվոլյուցիայի ուսումնասիրությանը, ընթացիկ քաղաքական իրադարձությունների և ԶԼՄ-ների դիսկուրսի ազդեցության ներքո։ Մասնավորապես, ՄԱԿ-ի հանրային քաղաքականության կենտրոնի նախագահ Ջոզեֆ Լեմանը (անգլ.՝ Joseph Lehman) կարծիք է հայտնել, որ քաղաքական դիսկուրսի պատուհանի առավել կայուն տեղաշարժերը խորը սոցիալական փոփոխությունների հետևանքն են[7]։ Որպես թույլ հիմնավորված քաղաքական տեղաշարժի օրինակ՝ Լեմանը բերել է «չոր օրենքը»՝ նշելով, որ մի կողմից ալկոհոլի օգտագործման արգելման վերաբերյալ սոցիալական հարցման առկայությունը, մյուս կողմից՝ այդ քաղաքականության երկարաժամկետ կայունության համար ոչ բավարար սոցիալական բազա է[7]։ Լեմանը նաև նշել է, որ Օվերտոնի պատուհանից դուրս գաղափարների գիտակցված աջակցությունը, որպես կանոն, բնորոշ է կա՛մ ուժեղ առաջնորդներին, որոնց գործողություններն ու արտահայտությունները փոխում են դիսկուրսի շրջանակները, կա՛մ քաղաքական անհաջողակներին, որոնց համար ներկայացուցչական ժողովրդավարության պայմաններում նման աջակցությունը կնշանակի քաղաքական կապիտալի զգալի կորուստ[7]։
Տերմինի օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գաղափարի պարզությունն ու տեսանելիությունը ստեղծել են զգալի ժողովրդականություն, ընդ որում, որոշ հեղինակներ բուն հայեցակարգին ավելացրել են դիսկուրսի պատուհանի շրջանակների հնարավոր գիտակցված մանիպուլյացիաների գաղափարը[11][12]։ Ինքը՝ հեղինակը և տերմինի հանրահռչակողները, թեև թույլ էին տալիս դիսկուրսի շրջանակների մանիպուլյացիայի հնարավորությունը, բայց կեղծ տեղեկատվության տարածումը վատ քաղաքականություն էին համարում[1]։
Հայեցակարգը ներգրավվել է աշխարհի տարբեր երկրների հասարակական և քաղաքական կյանքում անսպասելի երևույթները բացատրելու համար, մասնավորապես, փորձեր են արվել դիսկուրսի շրջանակների մանիպուլյացիայով բացատրել Դոնալդ Թրամփի հաղթանակը, Բրեքսիթի վերաբերյալ քվեարկության արդյունքը, ձախակողմյան քաղաքական գործիչներ Ջերեմի Քորբինի և Բեռնի Սանդերսի ժողովրդականության հանկարծակի աճը[9]։
Հայեցակարգի քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օվերտոնի պատուհանը հանրային գիտությունների մասնագետների կողմից քննադատության է ենթարկվել ինչպես սոցիալական ֆրիմների տեսության պրիմիտիվացման[13][14], այնպես էլ գաղափարը կոնսպիրոլոգիական տեսությանը փաստացի ծանոթանալու համար[15]։ Նաև նշվել է, որ ժամանակակից հասարակության սոցիալական շերտերի բազմազանության պատճառով բոլորի համար «դիսկուրսի պատուհանի» գաղափարը պարզապես չի կարող կիրառվել[9]։
Մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2007 թվականին լույս տեսած «Բումերանգի օրը» (Boomsday) անտիուտոպիայում գրող Քրիստոֆեր Բաքլիի հերոսները հանրային դիսկուրսի մեջ են մտցնում 70 տարեկանում «կամավոր խնամքի» գաղափարը՝ Միացյալ Նահանգներում սոցիալական պաշտպանության համակարգը բեռնաթափելու համար[16]։
2010 թվականին լույս է տեսել Գլեն Բեքի Օվերտոնի պատուհանը քաղաքական թրիլերը, որը պատմում էր ամերիկյան հասարակական կարծիքի լայնածավալ մանիպուլյացիայի մասին՝ ԱՄՆ-ի տարածքի օկուպացիան արդարացնելու համար[17], որն իրենից ներկայացնում էր հայեցակարգի սեփական մեկնաբանությունը՝ հեղինակի կողմից[10]։ Ըստ երևույթին, հենց այս գրքի շնորհիվ է ԱՄՆ-ում տերմինը լայն տարածում գտել[17]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «The Overton Window» (անգլերեն). Mackinac Center for Public Policy. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ David Weigel (2015 թ․ ապրիլի 14). «Marco Rubio:No Iran Deal Unless the Country Recognizes Israel». Bloomberg Politics (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ Paul Krugman (2015 թ․ փետրվարի 27). «The Closed Minds Problem». The New York Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ «Joseph P. Overton» (անգլերեն). NNDB intelligence aggregator Web site. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Joseph Overton biography and article index» (անգլերեն). Mackinac Center for Public Policy. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ Nathan J. Russell (2006 թ․ հունվարի 4). «An Introduction to the Overton Window of Political Possibilities» (անգլերեն). Mackinac Center for Public Policy. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Joseph G. Lehman (2010 թ․ ապրիլի 8). «An Introduction to the Overton Window of Political Possibility» (անգլերեն). Mackinac Center for Public Policy. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 David Atkins writing as thereisnospoon (2006 թ․ մայիսի 10). «Why the Right-Wing Gets It--and Why Dems Don't [UPDATED]» (անգլերեն). Daily Kos. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ 9,0 9,1 9,2 Laura Marsh (2016 թ․ հոկտեմբերի 27). «The Flaws of the Overton Window Theory» (անգլերեն). The New Republic. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ 10,0 10,1 Joseph Lehman. «A Brief Explanation of the Overton Window» (անգլերեն). Mackinac Center for Public Policy. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ NCrissieB (2009 թ․ նոյեմբերի 5). «Morning Feature: Crazy Like a Fox?» (անգլերեն). Daily Kos. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ Joe Carter (2011 թ․ հունիսի 11). «How to Destroy a Culture in 5 Easy Steps» (անգլերեն). First Things. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
- ↑ Виктор Вахштайн (2015 թ․ օգոստոսի 23). «Насколько теория «Окна Овертона» научна и действительно ли можно, двигая «окно», влиять на общественное мнение?». TheQuestion. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
- ↑ Белова Н.Е, Верещагин О.А Фрейм-аналитика: опыт эпистемологического исследования // Ученые записки Орловского государственного университета. Серия: Гуманитарные и социальные науки. — 2015. — В. 6. — ISSN 1998-2720.
- ↑ Владимир Рувинский (2018 թ․ փետրվարի 7). «Рождение теории заговора. Кто прорубил «окно Овертона» в Россию». Republic. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Janet Maslin (2007 թ․ մարտի 19). «My Fellow Boomers, Time to Transition» (անգլերեն). The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ 17,0 17,1 Derek Robertson (2018 թ․ փետրվարի 25). «How an Obscure Conservative Theory Became the Trump Era's Go-to Nerd Phrase» (անգլերեն). POLITICO. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 21-ին.
{{cite web}}: External link in|publisher=