Օլիգոդենդրոցիտ
| Օլիգոդենդրոցիտ | |
|---|---|
| Տեղադրություն | կենտրոնական նյարդային համակարգ |
| Լատիներեն անվանում | Oligodendrocyte |
Օլիգոդենդրոցիտ (օլիգոդենդրոգլիա), (հունարեն՝ ելուստներով բջիջ)[1], նեյրոգլիայի բջիջների տեսակ։ Հիմնական նշանակությունը աքսոնների միելինապատումն է կենտրոնական նյարդային համակարգում, որը համապատասխանում է Շվանի բջիջների այդ նույն ֆունկցիային ծայրամասային նյարդային համակարգում։ Միելինապատումն իրականացվում է միելինով, որի 80 %-ը լիպիդ է, 20 %-ը՝ սպիտակուց[2]։ Ի տարբերություն Շվանի բջջի, որը միելինապատում է աքսոնի մեկ հատված, մեկ օլիգոդենդրոցիտը կարող է միելինապատել աքսոների մինչև 50 հատվածներ[2]։
Բնութագիր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օլիգոդենդրոցիտներն առաջանում են օլիգոդենդրոցիտների նախնական բջիջներից[3], որոնք կարող են նույնականացվել իրենց հակածինների տարբեր քանակներով և այլ հատկություններով[4][5][5][6]։ Օլիգոդենդրոցիտների մեծ մասը առաջանում է սաղմային զարգացման և վաղ ծննդյան շրջանում[7]։
Հայտնաբերվել են միայն կենտրոնական նյարդային համակարգում, և նրանք առաջանում են սաղմնային ողնուղեղի փորային փորոքային գոտուց և, հնարավոր է, կենտրանացված են նաև առջևի ուղեղում[8]։ Նրանք կենտրոնական նյարդային համակարգում առաջացող ամենաուշ բջիջներն են[9]։
Նեյրոների միելինապատումը շարունակվում է նաև ծննդից հետո, մինչև 25-30 տարեկան հասակը[10]։
Հասուն տարիքում օլիգոդենդրոցիտների ձևավորումը կապված է նախաօլիգոդենդրոցիտային բջիջների հետ[11]
Նշանակությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սերտորեն համագործակցում են նեյրոնների հետ՝ օժանդակելով նրանց գործունեությանը։ Միելինապատման շնորհիվ աքսոնները կարող են ավելի մեծ արագությամբ հաղորդել նյարդային ազդակները, միաժամանակ ծախսելով քիչ էներգիա[12]։
Միելինապատումը սերտորեն կապված է անհատի մտավոև կարողությունների հետ։ Ուղեղի սպիտակ նյութով հարուստ մարդիկ ունեն նաև ինտելեկտի բարձր գործակից (IQ)[10] Նմանատիպ փորձեր են կատարվել մկների վրա[13]։։
Ախտաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որոշ հիվանդություններ ուղեկցվում են օլիգոդեդրոցիտների վնասմամբ և միելինապատման խախտմամբ (սկլերոզ, լեյկոդիստրոֆիաներ)։ Սովորական վնասվածքները նույնպես կարող են հանգեցնել օլիգոդենդրոցիտների վնասման։ Մանկական ուղեղային կաթվածը հիմնականում հարուցվում է նոր ձևավորվող ուղեղի վնասմամբ և ուղեկցվում է օլիգոդենդրոցիտների վնասմամբ[14][15]։
Օլիգոդենդրոցիտները զգայուն են նաև JC վիրուսների նկատմամբ, որը հարուցում է հարաճող բազմաֆոկալ լեյկոէնցեֆալոտատիա և որի ժամանակ հիմնականում ախտահարվում է գլխուղեղի սպիտակ նյութը։ Օլիգոդենդրոցիտային ուռուցքները հայտնի են օլիգոդենդրոգլիոմա անվամբ։Քիմիոթերապիայի ժամանակ կիրառվող ֆլյուորոուրացիլը (5-ֆտորուրացիլ) վնասում է մկների օլիգոդենրոցիտներին և առաջացնում կենտրոնական նյարդային համակարգի վնասում և ձևափոխումներ[16]։ [17]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ (Ragheb 1999, էջ 14).
- ↑ 2,0 2,1 Carlson, Physiology of Behavior, 2010
- ↑ Cameron-Curry, Patrizia; Le Douarin, Nicole M. (1995 թ․ դեկտեմբեր). «Oligodendrocyte precursors originate from both the dorsal and the ventral parts of the spinal cord». Neuron. 15 (6): 1299–1310. doi:10.1016/0896-6273(95)90009-8.
- ↑ Curtis et al., 1988; LeVine and Goldman, 1988; Hardy and Reynolds, 1991
- ↑ 5,0 5,1 Levine, A.; Rappaport, S.; Deeter, J. E.; Boynton, P. E.; Nagase, F. (1993 թ․ հունիս). «Discovery of orbital decay in SMC X-1». The Astrophysical Journal. 410: 328. Bibcode:1993ApJ...410..328L. doi:10.1086/172750.
- ↑ Pringle, NP; Mudhar, HS; Collarini, EJ; Richardson, WD (1992 թ․ հունիս). «PDGF receptors in the rat CNS: during late neurogenesis, PDGF alpha-receptor expression appears to be restricted to glial cells of the oligodendrocyte lineage» (PDF). Development (Cambridge, England). 115 (2): 535–51. PMID 1425339.
- ↑ Vallstedt et al., 2004
- ↑ Richardson, WD; Kessaris, N; Pringle, N (2006 թ․ հունվար). «Oligodendrocyte wars». Nature reviews. Neuroscience. 7 (1): 11–8. doi:10.1038/nrn1826. PMID 16371946.
- ↑ Thomas, JL; Spassky, N; Perez Villegas, EM; Olivier, C; Cobos, I; Goujet-Zalc, C; Martínez, S; Zalc, B (2000 թ․ փետրվարի 15). «Spatiotemporal development of oligodendrocytes in the embryonic brain». Journal of neuroscience research. 59 (4): 471–6. doi:10.1002/(SICI)1097-4547(20000215)59:4<471::AID-JNR1>3.0.CO;2-3. PMID 10679785.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ 10,0 10,1 Fields, 2008
- ↑ Menn, B; Garcia-Verdugo, JM; Yaschine, C; Gonzalez-Perez, O; Rowitch, D; Alvarez-Buylla, A (2006 թ․ հուլիսի 26). «Origin of oligodendrocytes in the subventricular zone of the adult brain». The Journal of neuroscience : the official journal of the Society for Neuroscience. 26 (30): 7907–18. doi:10.1523/JNEUROSCI.1299-06.2006. PMID 16870736.
- ↑ Sokol, 2009
- ↑ Juraska J. M., Kopcik J. R. (1988). «Sex and environmental influences on the size and ultrastructure of the rat corpus callosum». Brain Research. 450 (1–2): 1–8. doi:10.1016/0006-8993(88)91538-7. PMID 3401704.
- ↑ Káradóttir et al., 2007
- ↑ Tkachev et al., 2003
- ↑ "Chemotherapy-induced Damage to the CNS as a Precursor Cell Disease" Արխիվացված 2011-12-27 Wayback Machine by Dr. Mark D. Noble, University of Rochester
- ↑ "Systemic 5-fluorouracil treatment causes a syndrome of delayed myelin destruction in the central nervous system" by Ruolan Han, Yin M Yang, Joerg Dietrich, Anne Luebke, Margot Mayer-Pröschel, and Mark Noble