Քյուի թագավորական բուսաբանական այգիներ

**Համաշխարհային ժառանգություն**
	Քյուի (Լոնդոնի արվարձան) թագավորական բուսաբնական այգիներ
Royal Botanic Gardens, Kew*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն
Երկիր	Մեծ Բրիտանիա
Տիպ	Մշակութային
Չափանիշներ	ii, iii, iv
Ցանկ	ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս**	Եվրոպա
	Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում	2003 (27 նստաշրջան)
Համար	1084
	* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում; ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
	Համաշխարհային ժառանգություն

Քյուի թագավորական բուսաբանական այգիներ (անգլ.՝ Royal Botanic Gardens, Kew), կամ Քյուի այգիները (անգլ.՝ Kew Gardens) 132 հեկտար տարածք զբաղեցնող ջերմոցների և բուսաբանական այգիների համալիր^[1] Լոնդոնի հարավարևմտյան մասում, Ռիչմոնդ և Քյու արվարձանների միջև։

Այստեղ են գտնվում "բուսաբանական ու սնկաբանական ամենամեծ ու ամենաբազմազան հավաքածուներն աշխարհում"^[2]: 1840 թվականին հիմնադրված Քյու Պարկ / Kew Park էկզոտիկ պարտեզից վերաճելով ներկայիս ընդարձակ ու հարուստ բուսաբանական այգիների համալիրի՝ իր կենդանի հավաքածուներում / living collections ներառում է շուրջ 27.000 taxa^[3], իսկ աշխարհում ամենածավալուններից մեկը համարվող հերբարիումում պահպանվում են բույսերի ու սունկերի ավելի քան 8,5 միլիոն նմուշներ^[4]։ Գրադարանային ֆոնդը բաղկացած է 750.000-ից ավելի հատորներից, իսկ պատկերազարդումների հավաքածուն ամփոփում է բույսերի պատկերների ավելի քան 175.000 տպվածք ու գծանկար։ Քյու Գարդենսը համարվում է Լոնդոնի զբոսաշրջային ամենագրավիչ տեսարժանություններից մեկը (տարեկան այցելուների թվաքանակն անցնում է մեկ միլիոնից) և ներառվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում^[5]^[6]։

Քյու Գարդենսը, Սասեքսում գտնվող Ուեյքհըրսթի բուսաբանական այգիների հետ մեկտեղ, կառավարվում է «Թագավորական բուսաբանական այգիներ» / Royal Botanic Gardens անվանումը կրող կազմակերպության կողմից և համարվում է միջազգային մասշտաբով կարևոր բուսաբանական հետազոտական ու կրթական հաստատություն, որն ունի ավելի քան 1.100 աշխատակիցներից բաղկացած աշխատակազմ, հանդիսանում է դեպարտամնենտային ենթակայություն չունեցող հանրային մարմին (non-departmental public body), հովանավորվում է շրջակա միջավայրի, սննդի և հողագործության դեպարտամենտի՝ Department for Environment, Food and Rural Affairs-ի կողմից^[7]։ Հաստատությունն ամեն տարի հրատարակում է իր գործունեության հանգամանալի հաշվետվությունը^[8]։

Քյուի շրջանը, որը պաշտոնապես ծնունդ է առել 1759 թվականին^[9], ձևավորվել է 132 հեկտար տարածք զբաղեցրած, Քյու Պարկ կոչված էկզոտիկ պարտեզի շուրջ, որի հիմնադիրը Թյուքսբըրիի 1-ին բարոն Հենրի Քեյփլն է^[10]։ Ներկայումս դրան գումարվել են բուսաբանական ջերմատները, առանձնահատուկ հետաքրքրություն ներկայացնող՝ 1-ին աստիճանի չորս, 2-րդ աստիճանի 36 կառույցները, որոնք բոլորն էլ իրենց կարգավիճակներով պաշտոնապես գրանցված են հատուկ գրանցամատյաններում և տեղակայված են միջազգայնորեն նշանակալի ճանաչված տեղանքում^[11]։ Քյուի թագավորական բուսաբանական այգիները գրանցված են Անգլիայի պատմական պարկերի ու այգիների գրանցամատյանում՝ որպես առանձնահատուկ հետաքրքրություն ներկայացնող՝ Grade I օբյեկտ^[12]։ Այգիներում մի շարք պատմա-մշակութային հուշարձաններ են պահպանվել^[13]։

Քյու Գարդենսն ունի իր սեփական ոստիկանական ուժերը՝ Kew Constabulary-ն, որը գործում է 1845 թվականից ի վեր^[14]։

Պատկերասրահ

Ջերմատներից մեկը
Բարեխառն տունը / Temperate House at Kew
Ալպիական տունը
Ջրաշուշանների տունը
Ուելսի իշխանուհու կոնսերվատորիան
Քյու Գարդենսի ճապոնական պարտեզը գարնանը

Ծանոթագրություններ

↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 25-ին.
↑ «Kew's scientific collections – Kew». www.kew.org. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
↑ «Living collections at Kew». Kew.org.
↑ «Science collections at Kew». kew.org.
↑ Centre, UNESCO World Heritage. «Royal Botanic Gardens, Kew». UNESCO World Heritage Centre (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 24-ին.
↑ «Most visited attractions in London UK 2021». Statista (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 24-ին.
↑ Dyduch, Amy (2014 թ․ մարտի 28). «Dozens of jobs at risk as Kew Gardens faces £5m shortfall». Richmond Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 26-ին.
↑ Royal Botanic Gardens Kew. Annual Report and Accounts for the year ended 31 March 2020. — L., 2020.(անգլ.)
↑ «Royal Botanic Gardens, Kew». World Heritage. UNESCO. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 24-ին.
↑ «Kew, History & Heritage» (PDF). Royal Botanic Gardens, Kew. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 24-ին.
↑ «Director of Royal Botanic Gardens». Royal Botanic Gardens, Kew. 2010 թ․ հոկտեմբերի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 24-ին.
↑ Historic England (1 October 1987). «Royal Botanic Gardens, Kew (1000830)». National Heritage List for England. Վերցված է 13 November 2017-ին.
↑ «Director of Royal Botanic Gardens» (անգլերեն). Royal Botanic Gardens, Kew. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
↑ «Quiz: Are you a Kew history buff?». Kew Gardens. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.

Գրականություն

Heather Angel: Die grüne Arche. Eine einzigartige Welt der Pflanzen im Botanischen Garten Kew („Kew“). Gerstenberg Verlag, Hildesheim 1994, ISBN 3-8067-2080-0.
Henk Beentje: The Kew Plant Glossary. An illustrates dictionary of plant terms. Kew Publ., Richmond 2010, ISBN 978-1-84246-422-9.
Ray Desmond: Kew. The history of the Royal Botanic Gardens. Harvill Books, London 1998, ISBN 1-86046-529-3.
Peter Sager: Englische Gartenlust. Von Cornwall bis Kew Gardens. Insel-Verlag, Frankfurt am Main 2006, ISBN 3-458-34884-0.
The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew (Hrsg.): Royal Botanic Gardens Kew Souvenir Guide. London 2011, ISBN 978-1-84246-461-8.

Արտաքին հղումներ

Քյուի թագավորական բուսաբանական այգիների պաշտոնական կայքէջը
«Kew» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 15 (11th ed.). 1911. էջ 767. — The Royal Botanic Gardens of Kew originated in.....
Explore Kew Gardens
Documental de la BBC titulado "A Year at Kew" sobre el Real Jardín Botánico de Kew
The International Plant Names Index
Millennium Seed Bank Project
Multimedia: 250 aniversario de los Jardines Botánicos Kew

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քյուի թագավորական բուսաբանական այգիներ» հոդվածին։

[1] «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 25-ին.

[2] «Kew's scientific collections – Kew». www.kew.org. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.

[3] «Living collections at Kew». Kew.org.

[4] «Science collections at Kew». kew.org.

[5] Centre, UNESCO World Heritage. «Royal Botanic Gardens, Kew». UNESCO World Heritage Centre (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 24-ին.

[6] «Most visited attractions in London UK 2021». Statista (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 24-ին.

[Dyduch-7] Dyduch, Amy (2014 թ․ մարտի 28). «Dozens of jobs at risk as Kew Gardens faces £5m shortfall». Richmond Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 26-ին.

[8] Royal Botanic Gardens Kew. Annual Report and Accounts for the year ended 31 March 2020. — L., 2020.(անգլ.)

[UNESCO_1084-9] «Royal Botanic Gardens, Kew». World Heritage. UNESCO. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 24-ին.

[10] «Kew, History & Heritage» (PDF). Royal Botanic Gardens, Kew. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 24-ին.

[11] «Director of Royal Botanic Gardens». Royal Botanic Gardens, Kew. 2010 թ․ հոկտեմբերի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 24-ին.

[NHLE-12] Historic England (1 October 1987). «Royal Botanic Gardens, Kew (1000830)». National Heritage List for England. Վերցված է 13 November 2017-ին.

[13] «Director of Royal Botanic Gardens» (անգլերեն). Royal Botanic Gardens, Kew. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.

[KewHistoryQuiz-14] «Quiz: Are you a Kew history buff?». Kew Gardens. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]