Վեց թագավորների նկար
 | |
|---|---|
 | |
| տեսակ | ֆրեսկո |
| նկարիչ | անհայտ |
| տարի | 8-րդ դար |
| գտնվում է | Քասր Ամրա |
Ծանոթագրություններ | |
«Վեց թագավորների նկար», որմնանկար Քասր Ամրա ամայի ամրոցում՝ ժամանակակից Արևելյան Հորդանանի տարածքում։ Որմնանկարը հանդիսանում է այս համալիրի առավել հայտնի որմնանկարներից, որոնք մտնում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում։ Վեց թագավորների նկարը թվագրվում է 710 և 750 թվականներին, և ենթադրվում է, որ գրվել է իշխող ընտանիքի՝ Օմայյան խալիֆայության պատվերով[1]։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քասր Ամրա անապատային ամրոցը, որը գտնվում է ժամանակակից Հորդանանի արևելքում, կառուցվել է VIII դարի երկրորդ քառորդում խալիֆ Ալ Վալիդ II-ի կողմից և պարունակում է մի քանի պատի որմնանկարներ։ Վեց թագավորների նկարը գտնվում է արևմտյան մասի հիմնական պատի հարավային ծայրամասում[3]։
Նկարը զգալիորեն վնասվել է, պատկերների մեծ հատվածները բացակայում են։ Պատկերված են վեց մարդ, կանգնած երկու շարքում, ձեռքերն առաջ մեկնած և ափերը դեպի վեր բարձրացված։ Ձախի չորս պատկերների վրա պահպանվել են հունարեն և արաբերեն լեզուներով մակագրությունները[3]։
- Կեսար՝ տիտղոս, որը նշանակում է Բյուզանդիայի կայսրեր
- Ռոդերիխ՝ վեստգոթերի թագավորի անունը (ներկայիս Իսպանիա)։
- Խոսրով՝ Սասանիդների դինաստիայի մի քանի շահնշահների անունը (ներկայիս Իրան)։
- Նադժաշներ՝ Աքսումի արքա՝ Ասխամայի արաբացված անունը (ներկայիս Եթովպիա)։
Մնացած երկու այլ գործիչների պատկերները բացահայտված չեն։ Վեց թագավորների հետ միասին, նույն պատին, պատկերված է մի կին՝ Νίκη (հին հունարեն՝ Հաղթանակ) մակագրությամբ։ Հակառակ պատին պատկերված է գահին նստած մի տղամարդ, որի վրա գրված է մարդու օրհնությունը, սակայն նրա անունը չի պահպանվել[4]։
Բացահայտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավերված ճարտարապետական համալիրը հայտնի էր տեղի ազգերին, բայց արևմուտքի համար այն բացահայտել է չեխ գիտնական Ալոիս Մուսիլը, որը ավստրիացի նկարիչ Ալֆոնսո Միլիխի հետ միասին, ձեռնամուխ է եղել 1898 թվականի պեղումներին[2]։ Նրանք պատից հանել են մի հատված (այժմ գտնվում է Բեռլինի իսլամական արվեստի թանգարանում), դրանով ուժեղացնելով մնացած որմնանկարների վնասումը[5][6]։ Ընդ որում, Մուսիլը նկարագրել է դեռևս չվնասված որմնանկարը իր «Քասր Ամրա» աշխատանքում (1907 թ.), այդ թվում նախնական վիճակի վերականգնում (տես աջից), որը կատարվել է նրա վրաորմնանկարի շրջանագծի, և արձանագրությունների ճանապարհով[7]։
Մեկնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեղեկության բացակայության պատճառով պատկերները մեկնաբանությունը շատ տարբեր է։ Այսպես, բրիտանացի արվեստագետ Պատրիցիա Բեյկերը(անգլ.՝ Patricia Baker) գտնում է, որ Հաղթանակ մակագրությունը նշանակում է խալիֆայի գերակայությունը իր թշնամիների վրա[9]։ Ամերիկյան Մետրոպոլիտեն թանգարանից Բեթսի Ուիլյամս (անգլ.՝ Betsy Williams) ենթադրում է, որ նկարներում պատկերված իշխանները խնդրագրով դիմել են խալիֆին[8]։ Գերմանացի վիմագիր Մաքս վան Բերհեմը և ճարտարապետության պատմաբան բրիտանացի Քեպել Քրեսուելը պնդում են, որ վեց տիրակալները խորհրդանշում են իսլամի համար թշնամուն հաղթածներին[10]։ Գերմանացի իրանագետ Էրնստ Հերցֆելդը օմայյականների որմնանկարը համարում էր սասանյան «Երկրի թագավորները» նկարի նմանակը, որը գտնվում է Քերմանշահում և նկարագրված էր Յակութ ալ-Համավիի տոպոնիմիկական «Մուջամ ալ Բուլդանի» բառարանում[10]։ Ֆրանսիացի արվեստաբան Օլեգ Գրաբարը հնարավոր է համարում, որ Օմեյյաների գերդաստանը դրանով իրեն կոչել է բոլոր նվաճված դինաստիաների հետևորդն[1][11]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Drayson, 2006, էջ 121
- ↑ 2,0 2,1 Khouri, 1990
- ↑ 3,0 3,1 Drayson, 2006, էջ 117
- ↑ Drayson, 2006, էջ 119
- ↑ Fowden, 2004, էջ 12
- ↑ Fowden, 2004, էջ 203
- ↑ Fowden, 2004, էջեր 203–204
- ↑ 8,0 8,1 Williams, 2012
- ↑ Baker, 1980
- ↑ 10,0 10,1 Grabar, 1954, էջ 185
- ↑ Grabar, 1954
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Baker, Patricia (1980). «The Frescoes of Amra». Saudi Aramco World. Vol. 31, no. 4. էջեր 22–25. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 28-ին.
- Drayson, Elizabeth (2006). «Ways of Seeing: The First Medieval Islamic and Christian Depictions of Roderick, Last Visigothic King of Spain». Al-Masaq. 18 (2): 115–128. doi:10.1080/09503110600863443. ISSN 0950-3110.
- Fowden, Garth (2004). Qusayr 'Amra: Art and the Umayyad Elite in Late Antique Syria. University of California Press. ISBN 978-0-520-92960-9. (глава 7 «The Six Kings»)
- Grabar, Oleg (1954). «The Painting of the Six Kings at Quṣayr 'Amrah». Ars Orientalis. 1: 185–187. JSTOR 4628994.
- Khouri, Rami (1990). «Qasr'Amra». Saudi Aramco World. Vol. 41, no. 5. էջ 33.
- Williams, Betsy (2012 թ․ ապրիլի 12). «Qusayr 'Amra». The Metropolitan Museum of Art.