«Աֆղանական պատերազմ (1979-1989)»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 17. | Տող 17. | ||
|casualties2= անհայտ |
|casualties2= անհայտ |
||
}} |
}} |
||
'''Աֆղանական պատերազմ''', ռազմական կոնֆլիկտ մի կողմից սովետական սահմանափակ կոնտինգենտի և աֆղանական ուժերի, մյուս կողմից մուջահեդների կազմավորումների միջև, որը հիմնականում կազմված էր Պեշավարյան յոթնյակից և Փեերհանյան ութնյակից: Պեշավարյան յոթնյակը աջակցություն էր ստանում պակսիտանի և Չինաստանի կողմից<ref name="shichor" /> ինչպես նաև ռազմական և ֆինանսկաան օգնություն ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի, սուդյան Արաբիայի կողմից:<ref name="Oily">{{cite news|title=The Oily Americans|date=May 13, 2003|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,450997-92,00.html|work=[[Time (magazine)]]|accessdate=2008-07-08|first1=Donald L.|last1=Barlett|first2=James B.|last2=Steele}}</ref><ref name="Brzezinski">{{cite web|url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/coldwar/interviews/episode-17/brzezinski1.html|title=Interview with Dr. Zbigniew Brzezinski-(13/6/97).|publisher=|accessdate=October 2, 2014}}</ref><ref name="Wilson">{{cite web|url=http://www.independent.co.uk/news/obituaries/charlie-wilson-congressman-whose-support-for-the-mujahideen-helped-force-the-soviet-union-out-of-afghanistan-1898180.html|title=Charlie Wilson: Congressman whose support for the mujahideen helped force the Soviet Union out of Afghanistan|work=The Independent|accessdate=October 2, 2014}}</ref><ref name="shichor" /><ref name="unholy" /> |
|||
'''Աֆղանական պատերազմ 1979-1989''', ռազմական կոնֆլիկտ [[Աֆղանստան]]ի տարածքում, մի կողմից պետական ուժերի և սովետական զինված ուժերի սահմանափակ կոնտինգենտի, մյուս կողմից աֆղան մոջահեդների (դուշանների) զինված խմբավորումների միջև, որոնց աջակցություն էին ստանում ՆԱՏՕ-ի և իսլամական պետությունների կողմից: |
|||
== Նախապատմություն == |
== Նախապատմություն == |
||
=== Ապրիլյան հեղաշրջում === |
=== Ապրիլյան հեղաշրջում === |
||
16:52, 17 Նոյեմբերի 2014-ի տարբերակ
| Աֆղանական պատերազմ 1979-1989 | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Քաղաքացիական պատերազմ Աֆղանստանում | |||||||||||
 Սովետական զինվորն Աֆղանստնում, 1988 թ | |||||||||||
| |||||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||||
 Սովետական զինված ուժերի սահմանափակ կոնտինգենտ.svg){kind=small} Աֆղանստանի դեմոկրատական հանրապետություն
|
 Աֆղան մոջահեդներ
| ||||||||||
| Հրամանատարներ | |||||||||||
| Սերգեյ Սոկոլով Վոլենտին Վարեննիկով Յուրի Տուխարինով Վիկտոր Երմակով Իգոր Ռոդիոնով |
Գուլբեդին Խեկմատիյար Ահմադ շահ Մասուդ Յունուս Խալես
| ||||||||||
| Կողմերի ուժեր | |||||||||||
| 80-104 հազար զինծառայող50-130 հազար
|
25 հազար (1980), 140 հազար (1988)
| ||||||||||
| Ռազմական կորուստներ | |||||||||||
| 15 051 զոհ, 53 753 վիրավոր, 417 անհայտ կորած |
անհայտ | ||||||||||
Աֆղանական պատերազմ, ռազմական կոնֆլիկտ մի կողմից սովետական սահմանափակ կոնտինգենտի և աֆղանական ուժերի, մյուս կողմից մուջահեդների կազմավորումների միջև, որը հիմնականում կազմված էր Պեշավարյան յոթնյակից և Փեերհանյան ութնյակից: Պեշավարյան յոթնյակը աջակցություն էր ստանում պակսիտանի և Չինաստանի կողմից[1] ինչպես նաև ռազմական և ֆինանսկաան օգնություն ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի, սուդյան Արաբիայի կողմից:[2][3][4][1][5]
Նախապատմություն
Ապրիլյան հեղաշրջում
1978թ. ապրիլին Աֆղանստանում տեղի ունեցավ հեղաշրջում, որը հետագայում անվանվեց Ապրիլյան։ Իշխանության եկան կոմունիստները։ Կառավարության գլուխ բարձրացավ գրող Նուր Մուհամեդ Թարաքին։ Սակայն մի քանի ամիս անց իշխող կուսակցության ներսում ծագեց սուր պայքար։ 1979թ. օգոստոսին կուսակցության երկու առաջնորդների` Թարաքիի և Ամինի միջև հակամարտություն սկսվեց, որի արդյունքում Թարաքիին հանեցին իր պաշտոնից և կուսակցության անդամակցությունից, որից հետո նրան ձերբակալեցին։ Շուտով նա մահացավ։ Այս իրադարձությունները Մոսկվայում դժգոհություն առաջացրին։ Կուսակցության շարքերի մասսայական զտումներն ու գնդակահարությունները հիշեցնում էին Չինաստանի մշակութային հեղափոխությունը, ուստի Մոսկվայում մտավախություններ կային, որ Ամինը կարող է խզել իր հարաբերությունները ԽՍՀՄ-ի հետ և մերձենալ Չինաստանի հետ։
Աֆղանական պատերազմ
Ամինը բազմիցս դիմել էր Մոսկվային խորհրդային զորքերը մտցնել Աֆղանստան, որպեսզի ամրապնդվի հեղափոխական կառավարությունը։ 1979թ. վերջին խորհրդային իշխանությունը որոշեց ընդառաջ գնալ այդ խնդրանքին և միաժամանակ վերացնել Ամինին։ Խորհրդային զորքերը մտան Աֆղանստան, իսկ Ամինը նախագահական պալատի գրոհման ժամանակ սպանվեց նռնակի պայթյունից։ Խորհրդային թերթերում նրան սկսեցին ներկայացնել որպես դավաճանի։ Արևմուտքում խորհրդային զորքերի մուտքը Աֆղանստան բողոքի մեծ ալիք առաջացրեց։ 1980 թ. հունվարի 14-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեան պահանջեց այդ զորքերը դուրս բերել Աֆղանստանից։ Այդ որոշման համար քվեարկեցին 104 պետություն։ Միևնույն ժամանակ Աֆղանստանում ուժեղացավ խորհրդային զորքերին ցուցադրվող զինված դիմադրությունը` նրանց դեմ կռվում էին հակահեղափոխականները։ Սկզբում ԽՍՀՄ-ում հայտարարեցին, որ Աֆղանստանում խաղաղ է։ Սակայն պատերազմը ձգձգվում էր, և ի վերջո Խորհրդային Միությունում ստիպված եղան ընդունել այդ փաստը, հայտարարելով, որ երկրում անկարգություններ են անում ավազակները։ Նրանց անվանում էին «դուշմաններ», այսինքն` թշնամիներ։ Վերջիններիս ԱՄՆ-ը օժանդակում էր և՛ ֆինանսապես, և՛ մատակարարում էր զենք և զինամթերք։ ԱՄՆ-ն օգտագործում էր Վիետնամում ձեռք բերած փորձը, միայն թե այս դեպքում նրանք փոխվել էին դերերով։ Երկրի զգալի մասը ապստամբների տիրապետության տակ էր։ Նրանց միավորում էր ջիհադի` մահմեդականների սրբազան պատերազմի, գաղափարը։ Իրենք իրենց կոչում էին մոջահեդներ` այսինքն հավատի մարտիկներ։ Ապստամբական խմբավորումները մնացած հարցերում խիստ տարբերվում էին միմյանցից։ Պատերազմը տևեց 9 տարի։
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Աֆղանական պատերազմ (1979-1989) կատեգորիայում։ |
- ↑ 1,0 1,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «shichor» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: - ↑ Barlett, Donald L.; Steele, James B. (May 13, 2003). «The Oily Americans». Time (magazine). Վերցված է 2008-07-08-ին.
- ↑ «Interview with Dr. Zbigniew Brzezinski-(13/6/97)». Վերցված է October 2, 2014-ին.
- ↑ «Charlie Wilson: Congressman whose support for the mujahideen helped force the Soviet Union out of Afghanistan». The Independent. Վերցված է October 2, 2014-ին.
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>պիտակ՝ «unholy» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում: