Պանագիա Խալկեոն

Պանագիա Խալկեոն; (հուն․՝ Παναγία τῶν Χαλϰέων
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	Խաչագմբեթային վանք
Երկիր	Հունաստան
Տեղագրություն	Սալոնիկ
Դավանանք	Ուղղափառ
Թեմ	ֆեսալոնիկական
Հիմնական ամսաթվերը	11-րդ դար
Մասն է	Paleochristian and Byzantine monuments of Thessaloniki?
Ժառանգության կարգավիճակ	գրանցված հնագիտական տարածք Հունաստանում և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս
Նվիրված	Մարիամ Աստվածածին
Հիմնադիր	Քրիստոֆոր
Ճարտարապետական ոճ	բյուզանդական ճարտարապետություն
Հիմնադրված	11-րդ դար
Մակերես	0,249 հեկտար
	Church of Panagia Chalkeon, Thessaloniki Վիքիպահեստում

Պանագիա Խալկեոն (հուն․՝ Παναγία τῶν Χαλϰέων՝ մետաղագործների Աստվածամայր), խաչա-գմբեթային եկեղեցի՝ նվիրված Աստվածածնին Սալոնիկ քաղաքում։ 1998 թվականին վաղ քրիստոնեական և բյուզանդական հուշարձանների կազմում Սալոնիկը ներառվեց Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։

Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցու ստեղծման մասին պատմում է տաճարի արևմտյան գլխավոր դարպասների վրայի արձանագրությունը։ Այն հաղորդում է․ «Այս վայրը, որը նախկինում պղծվել էր, նվիրվել է Աստվածամոր տաճարին ամենահռչակավոր թագավորական աստիճանավորի և Լոնգոբարդիայի կառավարչի՝ Քրիստոֆորի, իր կնոջ՝ Մարիայի և երեխաների՝ Նիկիֆորի և Աննայի կողմից 6537 թվականին սեպտեմբերին՝ աշխարհի արարչագործությունից հետո»^[1]։ Նույն եկեղեցու արձանագրությունները հավելյալ հաղորդում են, որ եկեղեցին կառուցվել է Քրիստոֆորի կողմից, իր և հարազատների համար, «փրկության և մեղքերի թողության համար»։ Քրիստոֆորի շիրիմը գտնվում է տաճարի հյուսիսային պատի մոտ, մի փոքր դուրս ցցված նրանից^[2]։

Աշխարհի ստեղծումից հետո 6537 տարեթիվը համարժեք է 1028 թվականին (ըստ բյուզանդական ժամանակագրության) կամ 1044 թվականին (ըստ ալեքսանդրյան ժամանակագրության)։ Հետախույզները համարում են, որ եկեղեցու կառուցման առավել ճշգրիտ թվական է համարվում 1028 թվականը։

Եկեղեցին վերածվել է մզկիթի 1430 թվականին, և նրան տրվել է Կազանտզիլար դզամի անվանումը, քանի որ այն գտնվում էր պղնձի արհեստանոցների տարածաշրջանում։ Դրանից էլ գալիս է եկեղեցու այժմյան՝ Խալկեոն անվանումը^[3]^[4]։

Ճարտարապետական առանձնահատկությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցին կառուցված է դեկորատիվ տպավորություն ստեղծող աղյուսից (մեծաքանակ սլաքաձև կամարները վանքը շրջապատում են ատամնավոր ժապավենները)։ Վանքը չունի պատկերասրահ, գմբեթը հենված է վանքի քառակուսաձև կենտրոնական հատվածի չորս սյուների վրա։ Խորանի հատավածը ունի երեք աբսիդ (զոհասեղան, խորան, ավանդատուն)։ Արևմտյան մասում վանքն ունի նավ, որը միանում է վանքի հիմնական մասին երեք դարպասներով։ Նավին մոտ է գտնվում ավելի ուշ կառուցված պատկերասրահը^[5]։

Մինչև 1934 թվականը եկեղեցին մինչև հորիզոնական քարային գոտին ծածկված էր հողով։ Պեղումներ կատարել է պրոֆեսոր Դիմիտրի Եվանգելիդիսը, ով վերականգնողական աշխատանքների սկզբում տաճարին տվեց իր նախասկզբնական տեսքը։

Ներքին կահավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաճարում գտնվում են իր կառուցման ժամանակների վատ պահպանված ֆրեսկոներ։ Գմբեթը զարդարված է Հիսուսի Համբարձման ֆրեսկոյով․ Քրիստոսի պատկերի շուրջը տեղակայված է Աստվածածինը՝ շրջապատված երկու հրեշտակներով, ինչպես նաև տասներկու առաքյալներով։ Գմբեթի թմբուկի^{[Ն 1]} պատերից ներքև կան աստվածաշնչյան մարգարեների պատկերները՝ ձեռքերում թուղթ, որոնց վրա գրված են նրանց նախագուշակումները Հիսուս Քրիստոսի վերաբերյալ։

Խորանի հատվածը զարդարված է Խորհրդավոր ընթրիքի, Սուրբ Ծննդյան, Տյառնընդառաջի և Աստվածածնի վերափոխման տեսարանների ֆրեսկոներով։ Նավում հիմնական ֆրեսկո համարվում է Երկրորդ Գալստյան կոմպոզիցիան։

Ճարտարապետական զարդարանքներից պահպանվել են միայն գմբեթը պահող չորս սյուների խորաքանդակներով և խաչերով զարդարված խոյակները։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Tsitouridou, Anna. (1985). The Church of the Panagia Chalkeon. Thessaloniki: Institute for Balkan Studies. p. 10.
↑ Kazhdan, Alexander, ed. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, p. 1569, ISBN 978-0-19-504652-6
↑ Tsitouridou, Anna. The Church of the Panagia Chalkeon. p. 7.
↑ "Panagia Chalkeon - Thessaloniki, Greece". www.sacred-destinations.com. Retrieved 2017-03-17.
↑ «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Παναγία των Χαλκέων, Θεσσαλονίκη». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016.