Արքայադուստր Դոքհե

	Արքայադուստր Դոքհե
Կրթություն՝	Գաքուշուինի համալսարան
Մասնագիտություն՝	ազնվական
Ծննդյան օր	մայիսի 25, 1912
Ծննդավայր	Changdeokgung, Սեուլ, Ճապոնական կայսրություն, Ճապոնիա
Վախճանի օր	ապրիլի 21, 1989 (76 տարեկան)
Վախճանի վայր	Changdeokgung, Սեուլ, Հարավային Կորեա
Դինաստիա	House of Yi?
Քաղաքացիություն	Հարավային Կորեա
Հայր	Gojong of the Korean Empire?
Մայր	Imperial Consort Gwiin Yang?
Ամուսին	Takeyuki Sō?
Զավակներ	Masae Sō?
Princess Deokhye

Արքայադուստր Դոքհե ( կորեերեն՝ 덕혜옹주, մայիսի 25, 1912(1912-05-25), Changdeokgung, Սեուլ, Ճապոնական կայսրություն, Ճապոնիա - ապրիլի 21, 1989(1989-04-21), Changdeokgung, Սեուլ, Հարավային Կորեա) թագավոր Գոջոնգի՝ Չոսոն դինաստիայի 26-րդ թագավոր և Կորեական կայսրության առաջին կայսր, և ազնվական Յանգի դուստր:Որպես պալատական օրիորդ, նրան անվանում էին «Բոկնյոնդանգի դուստր», մինչ նրան տրվեց «Դոքհե»-ի տիտղոսը, իսկ 1962-ին նա ձեռք բերեց Կորեայի քաղաքացիություն՝ որպես «Լի Դոքհե»^[1]։ Ծնված լինելով ճապոնական օկուպացիայի տարիներին Քյոնգի նահանգի Քյոնգսոնգբուի Դոկսու պալատում ` Գյոնգսեոնգի Իլչուլի անվան հանրային Շիմսանգի տարրական դպրոց հաճախելիս նրան ուղարկում են Տոկիո ՝ արտասահմանում սովորելու ՝ ի պատասխան ճապոնական պարտադիր պահանջների, և ուսանում Գակուշուինում ՝ ճապոնական թագավորական ընտանիքների դպրոցում:1931 թվականին նա ամուսնանում է Դաքեյուկիի ՝ կոմս և նախկին Սուշիմա լորդերի ընտանիքի ղեկավարի հետ և 1932 թվականին ունենում է դստերը ՝ Սո Մասայեին։Սակայն,ամուսնությունից հետո, նրա մոտ առաջին անգամ ի հայտ եկան շիզոֆրենիայի և դեպրեսիվ խանգարման ախտանշաններ։ 1946 թվականից նրան տեղափոխում են Մացուզավա նահանգի հոգեբուժարան, իսկ 1955 թվին նրանք ամուսնալուծվում են։

Քանի որ արքայադուստրը ծնվել էր Կորեական մեծ կայսրության անկումից հետո, նա խիստ կայսերական ընտանիքի ինքնություն չուներ, այլ Ճապոնական պալատականի արգավիճակ։1962 թվականին լրագրող Կիմ Ըրհանի և օտարերկրացի թագավոր Յանգ Չինի կնոջ՝ Լի Բանգգջայի համագործակցության շնորհիվ, նա մեկընդմիշտ վերադարձավ Կորեա և բնակվեց Չանգդոկ պալատում գտնվող Սուգանգջեում, որտեղ նա մահացավ կաթվածից 1989 թվականին։Արքայադստեր աճյունը թաղված է Քյոնգի նահանգի Նամյանգջու քաղաքի Քմգոնգ շրջանի Հոնգնյուրնգին կցված անտառում^[2]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնունդ և մանկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոքհե արքայադուստրը ծնվել է 1912 թվականի մայիսի 25-ին ճապոնական օկուպացիայի տարիներին,Գյոնգի նահանգի Քյոնգսոնգբուում գտնվող Դոկսու պալատում,որպես ՝ Քոջոնգ թագավորի և Յանգի դուստր^[3]։ Յանգը, որը ծննդաբերության ժամանակ պալատական տիկին էր, ստանում է «Բոկնյոնդանգի տիկին» կոչումը և կնքվում որպես ազնվական^[4]։ Նույն տարվա հուլիսի 13-ին Գոջոնգը Դոքհեին Բոկնյոնգդանգից բերեց իր տուն ՝ Համնյոնջեոն^[5]:Գոջոնգ թագավորը ընդհանուր առմամբ ունեցել է 9 տղա և 4 դուստր, բայց միայն 3 որդիները և մեկ դուստր են ողջ մնացել մինչ հասուն տարիքը, իսկ Դոքհեն ըստ էության, դարձել է միակ դուստրը^[6]։ Քանի որ նա ծնվել էր Կորեական կայսրության փլուզումից հետո, նա ոչ թե հենց կայսերական ընտանիքի, այլ ճապոնիայի պալատական ներկայացուցիչ էր։ 1916 թվականի ապրիլի 1-ին, Կայսր Գոջոնգը հանձնարարում է Դոկսու պալատում մանկապարտեզ հիմնել եւ որպես դայակ՝ վստահում է գործը Սադակո Կյոգուչիին և Յանգ Օկսիկին։ Մանկապարտեզը հիմնադրվում է Ցունմյոնգդանգում, և Դոքհեն կրթություն է ստանում ազնվական ընտանիքի 7-8 դուստրերի հետ միասին։ 1917-ի հունիսին նրա թագավորական ընտանիքի կարգավիճակը պաշտոնապես ճանաչվեց:Գոջոնգը անհանգստանում է, որ արքայադստերը որպես պատանդ կուղարկեն Ճապոնիա՝ Յանգչին արքա Լիընի նման, կամ օրենքով կամուսնացնեն ճապոնացու հետ,և նայած նա գաղտնի պլանավորում էր դստերը կնության տալ Քիմ Հվանգջինի (金璜鎭) եղբորորդի՝ Քիմ Ջանգհանի հետ, այն ձախողվեց ճապոնացիների միջամտության պատճառով։ 1919 էվականին Գոջոնգ թագավորի մահից հետո ևս, Նա մնաց Դոկսու պալատում, բայց երբ ինտենսիվ մարտերը տեղափոխվեցին Չանգդոկ պալատ, արքայադուստրը և իր մայրը՝ Յանգը,1920 թվականի մարտի 15-ին տեղափոխվեցին Չանգդեոկ պալատի մի տաղավար։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյոնգսեոնգի Իլչուլի անվան հանրային Շիմսանգի տարրական դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1920-ի ապրիլի 1-ից նա կրթություն է ստանում պալատի ներսում գտնվող Շիմսանգի տարրական դպրոցի առաջին դասարանում, որն ուներ երեք աշակերտ, իսկ 1921 թ.-ի ապրիլի 1-ին նա ընդունվում է Գյոնսոն Իոնչուլի անվան հանրային Սիմսանգի տարրական դպրոց, որպես երկրորդ դասարանի աշակերտուհի, որը հիմնադրվել էր ճապոնացի բնակիչներին Գոնսոն քաղաքում տեղավորելու համար:Իլչուլսիմսանգի տարրական դպրոցում կար կանոն համաձայն որի՝ճապոնական համազգեստ կրելը պարտադիր էր, ուստի դպրոց գնալիս ճապոնական հագուստ էին կրում:Դոքհեն հիմնականում մոնսուկի և հաքամա էր կրում:Դպրոցում դասերն անցկացվում էին ճապոներենով, իսկ արտասահմանում սովորելուց առաջ նա արդեն վարժ տիրապետում էր ճապոներենին:1921 թվականի մայիսի 4-ին, նրան պաշտոնապես շնորհվեց «Դոքհե» տիտղոս,իսկ արքայադստեր պատվավոր կոչումը սկսեց կիրառվել Ճապոնիայի կայսերական դատարանում մրցանակ ստանալուց ի վեր:Համաձայն այն դասընկերների հուշերի, որոնք այդ ժամանակ դպրոցում էին, արքայադուստրը թագավորական արժանապատվություն ուներ, բարձրահասակ էր, սպիտակամաշկ, իսկ նրա մազերը կեսից կտրված էին մեջտեղից և հետևից երկու կողմերից հյուսված։ Ասում են, որ նա հաճախում էր դպրոց ՝ հագին ճապոնական հաքամա:Ասում են նաև, որ խնամակալը միշտ նրա հետ վագոն էր նստում և դասի ժամանակ կանգնում և հսկում էր դասարանի վերջում:Այն ժամանակ արքայադստեր մեկ այլ դասընկերուհի հիշում է. «Դոքհեն լավ էր սովորում, հատկապես գրելու մեջ էր վարժ»։ Նա նաև լավ էր գրում մանկական ոտանավորներ։

Գակուշուինի իգական վարժարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1925-ին Նոր տարում, փոխնախարար Լի Վանջիկը՝ Շոտարո Կոկուբունը, շուտով տեղեկացրեց Սունջոնգին, որ Դոքհեն որոշել է արտասահմանում սովորել։ Նա թողեց Գյոնսոնգը նույն թվականի մարտի 28-ին և հասավ Տոկիո մարտի 30-ին, իսկ Ապրիլի 14-ին ընդունվեց իգական Գակուշուինի միջնակարգ դպրոցի երկրորդ դասարան:1926 թվականի մարտի 3-ին Դոքհե արքայադուստրը թագավոր Յանգչինի և նրա կնոջ հետ վերադարձավ Կորեա՝ հնազանդություն ցուցաբերելու Սունջոնգին և վերադարձավ Տոկիո մարտի 11-ին:Այնուամենայնիվ, ապրիլի 8-ին նա վերադառանում է Գյոնսոնգ այն լուրով, որ իր հնազանդությունը լուրջ է:Սուննջոնգը կյանքից հեռացավ ապրիլի 25-ին, իսկ Դոքհե արքայադուստրը մայիսի 10-ին վերադարձավ Տոկիո ՝ չկարողանալով մասնակցել Սունջոնգի հյուղարկավորությանը։ 1929 թ.-ի մայիսի 30-ին, երբ մահացավ նրա մայրը ՝ ազնվական Յանը, նա վերադարձավ Կորեա հունիսի 2-ին, բայց «Արքունի օրենք» համաձայն, նա ընդգրկված չէր ազնվականների մեջ, և այդ պատճառով,չկարողացավ սգալ մոր մահը:Հունիսին 9-ին վերադառնում է Ճապոնիա։ Դրանից հետո, 1930-ի գարնանը,Դոքհեի մոտ սկսեցին ի հայտ գալ նյարդային խանգարման նշաններ, նա հրաժարվեց դպրոց հաճախելուց, ծանր անքնությամբ տառապելով և խնամք ստանալով Յոնգչին թագավորի տանը։ Ի վերջո, սեպտեմբերին, նրա մոտ շիզոֆրենիա ախտորոշվեց ՝ մտավոր հաշմանդամություն:1931 թվականին ախտանշանները բարելավվեցին, և նույն տարվա մարտի 27-ին նա ավարտեց Գակուշուինի հիմնական դասարանը։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեայի կայսերական ընտանիք Դոկսու պալատ, 1918
Ճապոնիա մեկնելուց առաջ, 1925

Ամուսնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչ Դոքհեի ամուսնությունը,շշուկներ կային, որ նրա կողակիցը ընտրվելու էր Ճապոնիայի թագավորական ընտանիքի և Չոսոնի ազնվականության միջից,սակայն 1930-ի հոկտեմբերին վճռվեց նրա և Սո Դաքեյուկիի ամուսնությունը։ Սո Դաքեյուկին Սըշիմայի նախկին լորդ Յոշիակիրայի որդին էր և ամուսնության պահին ընդունվել էր Տոկիոյի կայսերական համալսարանի անգլերեն բաժնի երրորդ կուրս։ 1931 թ.-ի ապրիլի 14-ին Դոքհեի ամուսնությունը ճանաչող Սո կայսրը «Արքունի օրենք» -ի 119-րդ հոդվածի համաձայն, ամուսնության հրամանագիր տվեց, իսկ նույն տարվա մայիսի 8-ին Տոկիոյում մայիսի 8-ին հարսանեկան արարողություն անցկացվեց՝ մաքուր ճապոնական ոճով։ Երբ խոսակցություններ շրջանառվեցին Դոքհեի ամուսնության վերաբերյալ, նրա ամուսնության հաստատման պահից նրա ծառաներն ու նախկին հարազատները մեծ հակադրություն ցուցաբերեցին։ Ամուսնության սկզբում Դոքհեի մոտ երևացին գրեթե լիակատար աֆազիայի ախտանիշներ, և նրա շիզոֆրենիան զգալի խորացել էր։ Համաձայն նրան ականատես եղած մի անձի,նա առանց որևէ բառ ասելու միայն գլուխ էր խոնարհում և ցույց տալիս պաթոլոգիական տեսք՝ շարունակապես բարձրաձայն ծիծաղելով։ 1932 թ.-ի օգոստոսի 14-ին Դոքհեն հետագայում դուստր ունեցավ ՝ Սո Մասեին (宗正惠)։ Ծննդաբերությունից հետո շիզոֆրենիան վատթարացավ, և 1946 թվականից նա տեղափոխվեց Մացուզավա նահանգի հոգեբուժարան։ Քանի որ հոսպիտալացումը երկար ժամանակ շարունակվում էր, 1955 թ.-ին Դաքեյուկի Սոն ամուսնալուծվեց Դոքհեից՝ յոնգչին թագավորի և նրա կնոջ հետ խորհրդակցելուց հետո։ Ամուսնալուծությունից հետո Սո Դաքեյուկին վերադարձրեց հարսանիքի իրերը, կորեական ավանդական հագուստը և ամենօրյա իրերը դստեր ՝ Մասեի համար, իսկ 1956 թ.-ին Յոնգչին թագավորը և նրա կինը նվիրաբերեցին այս հոդվածը Ճապոնիայի մշակույթի ակադեմիայի կանանց կրտսեր քոլեջի ղեկավար Տոկուգավա Յոշիչիկայի հետպատերազմյան աշխատանքներին։ 1947-ի հոկտեմբերին, դառնալով հասարակ քաղաքացի ճապոնական ծագման պատճառով, ֆինանսավորումը դադարեցվեց, և դժվարացավ նրա համար գոյատևելը և բուժում ստանալը։ 1956 թվականի օգոստոսի 26-ին լեռան վրա ինքնասպանության գրություն թողնելուց հետո անհետացավ նրա դուստրը՝ Մասաեն։

Վերադարձ Կորեա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լրագրող Քիմ Ըլհանը, որը Տոկիոյի Սեուլ թերթի թղթակից էր, նպաստեց արքայադուստր Դոքհեի հայերնիք վերադարձին, և 1961-ի նոյեմբերի 12-ին Միացյալ Նահանգներ կատարած այցի ժամանակ, Ազգային վերակառուցման Գերագույն խորհրդի նախագահ Փաք Չունգհին կանգ առավ Ճապոնիայի Տոկիո քաղաքում և հանդիպեց թագուհի Յանգ Չին թագուհու ծանոթին և խոստացավ համագործակցել Յոնգչին թագավորի հետ Դոքհեի տուն վերադառնալու համար։ 1946 թվականին հոսպիտալացումից հետո արքայադուստրը անցկացրեց մոտ 15 տարի Մացուզավա հիվանդանոցում, իսկ 1962 թվականի հունվարի 26-ին ՝ Ճապոնիայում 38 տարի ապրելուց հետո, նա մշտապես վերադարձավ Կորեա։ Տուն վերադառնալու օրը, նրան Գիմփոյի օդանավակայանում դիմավորեցին մանկապարտեզի և տարրական դասարանների դասընկերներ Մին Յոնգան և 72-ամյա դայակ Բյեոն Բոկդոնգը; Նա,Չանգդեոկ պալատում կանգ առնելով Նակսեոնջայի մոտ և հանդիպելով Յունին ՝ կայսրուհի Սուն Ջոնգհյոյին, նրան տեղավորեցին Սեուլի ազգային համալսարանական հիվանդանոց:Նույն թվականի փետրվարի 8-ին նա ստացավ Կորեայի քաղաքացիություն ՝ որպես «Լի Դեոքհե», իսկ նույն տարվա մարտի 28-ին Գերագույն խորհրդի մշտական հանձնաժողովը Դոքհեի ապրելու ծախսերը վճարելու համար, ընդունեց «Հին կայսերական անշարժ գույքի մասին օրենք»-ի վերանայված օրինագիծը:1967 թվականի մայիսի 4-ին նրա վիճակը կայունացավ և դուրս գրվեց հիվանդանոցից, իսկ 1968-ի աշնանը նա տեղափոխվեց Չանգդոկ պալատում գտնվող Նաքսոնջեի Սուգանգջե:Մեկ օր, արքայադստեր Կորեա վերադառնալուց ավելի քան 10 տարի անց, Չանգդեոկ պալատում գտնվող Նակսոնջե այցելեց մի ճապոնացի պարոն, որը Դոքհեի նախկին ամուսին Դաքեյուկի Սոն էր:Կառավարիչը աղաչում է նախկին ղեկավար Նակ Սոնջեի քարտուղար Լի Գոնգջեին, որ իրեն թույլ տա հանդիպել իր հին կնոջը, սակայն նույնիսկ Գոջոնգի դստեր հետ ամուսնանալուց հետո, Լի Գոնգջեն չէր կարող ներել նրան կնոջը հոգեբոըժարան տեղափոխելու և նանից բաժանվելու համար:«Հանդիպելու և խոսելու ոչինչ չկա, և ոչ էլ հանդիպելու պատճառ։ Եթե դուք հանդիպեք , նրա մոտ անցյալի հետ կապված հուշեր կարթնանան և դրանք կվատթարացնեն նրա հիվանդությունը։ Այնպես որ, ձեր նմաններին ընդհանրապես արգելված է այցելել, այնպես որ ետ վերադարձեք»,- ասաց նա և վռնդեց նրան։

1970 թվականիի հոկտեմբերի 29-ին Դոքհեն տեղափոխվեց Սեուլի ազգային համալսարանական հիվանդանոց ՝ արգանդից պոլիպները հեռացնելու վիրահատություն ստանալու համար:1989 թ.-ի ապրիլի 21-ին, առավոտյան ժամը 11։ 40-ի սահմաններում, նա մահացավ 78 տարեկան հասակում `Չանգդոկ պալատում:Ապրիլի 25-ին, Չոնջույի Լի թագավորական ասոցիացիայի հսկողության ներքո , տեղի ունեցավ արարողություն Սուգանգջեում, իսկ աճյունը թաղվեց Քյոնգի մարզի Նամյանգջու քաղաքի Հոնգնյուրընգին կից անտառում։

Դրանից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ Դոքհեի անհաջող կյանքը հայտնի դարձավ, 1996 թ.-ին Ազատագրման օրը, MBC -ի հեռարձակած «Վերջին արքայադուստրը» դրամայում, նրա ամուսինը ՝ Սո Դաքեյուկին, ներկայացվեց որպես բռնի մարդ, և լուրեր տարածվեցին, որ նա ամուսնացել էր արքայադստեր հետ օժիտի համար:Այնուամենայնիվ, Դաքեյուկի Սոյի գրած բանաստեղծությունների շարքում ձոնված Դոքհեին, նա պատկերվում է որպես «սիրված կին», և անգամ նայելով նրա խնայողություններին,դրանք բավարար չէին, որպեսզի կյանքի համար դճվարություններ ստեղծեին, ուստի կարելի է նկատել, որ նա, ըստ էության, նայում իր կնոջ, որպես ազնիվ էակի:Բացի այդ, չնայած Կորեայում նա շատ քննադատությունների արժանացավ, իր ողջ կյանքի ընթացքում նա ոչ մի քննադատություն կամ վատ խոսք չի թողել Կորեայի վերաբերյալ:Դոքհեի կողմից Կորեայում և Ճապոնիայում օգտագործված մասունքները այդքան էլ շատ չեն, բայց մասունքները տեղակայված որոշ վայրերում հետևյալն են․առաջին հերթին, Չոսոն դինաստիայի ժամանակներից նվիրաբերված արքայադստեր մասունքները պահվում են Տոկիոյի մշակույթի ակադեմիայում, և այնտեղ են պահվում արքայադստեր չոգորին և նիա դստեր՝ Մասաեի մանկական հագուստն ու կոշիկները։ Սրանցից յոթ կտոր կրկնակի հագուստ (Չոգորի, կարմիր ատլասե կիսաշրջազգեստ, չհիմա, դեղին մետաքսե չոգորի, մուգ վարդագույն չոգորի, բաց ճարմանդներով տաբատ և շրջազգեստ)։ 2015 թվականի հունիսի 24-ին Չոջոնի մանածագործական ծածկոցների թանգարանի տնօրենի երկար համոզումից հետո վերադարձվեց և այժմ պահվում է Կորեայի ազգային պալատի թանգարանում:Քյուսուի ազգային թանգարանում կան մասունքներ, որոնք նվիրաբերվել են Սշիմա տոհմի կողմից՝ Դաքեյուկի Սոյի ընտանիքից, որը Դոքհեի ամուսինն էր և այնտեղ ցուցադրվում են սպասք, գործվածքներ և կտավներ, որոնք օգտագործել էր արքայադուստրը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[1] ttp://newslibrary.naver.com/viewer/index.nhn?articleId=1962020900209103015&editNo=2&printCount=1&publishDate=1962-02-09&officeId=00020&pageNo=3&printNo=12362&publishType=00010

[2] ttp://news.naver.com/main/read.nhn?mode=LSD&mid=sec&sid1=102&oid=032&aid=0002128799

[3] ttp://www.dbpia.co.kr/Article/3042112

[4] ttp://sillok.history.go.kr/viewer/viewtype1.jsp?id=kzc_10505025_002&mTree=0&inResult=0&indextype=1&keyword=%EB%B3%B5%EB%85%95%EB%8B%B9

[5] ttp://sillok.history.go.kr/viewer/viewtype1.jsp?id=kzc_10507013_001&mTree=0&inResult=0&indextype=1&keyword=%EB%B3%B5%EB%85%95%EB%8B%B9

[6] ttp://sillok.history.go.kr/viewer/viewtype1.jsp?id=kzc_11203004_004&mTree=0&inResult=0&indextype=1&keyword=%EB%B3%B5%EB%85%95%EB%8B%B9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]