Ֆինանսական աքսելերատոր
Ֆինանսական աքսելերատորը համարվում է կատալիզատոր, որը ցույց է տալիս այն ճանապարհը թե ինչպես է ֆինանսական շուկաների տատանումները խորացնում և տարածում մակրոտնտեսական շոկերը և իրենց ազդեցությունը թողնում իրական հատվածի վրա։ Ֆինանսական աքսելերատորը նպաստում է տնտեսության ցիկլային դինամիկային ՝ սրելով ինչպես բումերը այնպես էլ ռեցեսիաները։
Ֆինանսական աքսելերատորի մեխանիզմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իրական տնտեսության և ֆինանսական շուկաների միջև կապը երևում է այն ժամանակ,երբ ընկերությունները արտաքին ֆինանսավորման կարիք են ունենում, այսինքն՝ ներդրումներ ներգրավվելու կարիք։ Հիմնականում ընկերությունները ներդրումներ են ներգրավում կամ սեփական կապիտալի ֆինանսավորման՝ այսինքն բաժնետոմսերի վաճառքի միջոցով, կամ փոխառություն ներգրավելու միջոցով։ Ընկերությունների փոխառություն վերցնելու ունակությունը հիմնականում կախված է նրանց զուտ արժեքից։ Որքան մեծ է զուտ արժեքը ադքան հեշտ կարող են փոխառություն ներգրավել։ Կազմակերպության զուտ արժեքը խոսում է ամուր և կայուն ֆինանսական դիրքի մասին, վարկառուին հնարավորություն է տալիս տոկոսադրույքի ավելի լավ պայմաններով համաձայնության գալ վարկատուի հետ մի քանի պատճառներով՝ կազմակերպության մեծ զուտ արժեքը վստահություն է ստեղծում վարկավորող կազմակերպության աչքերում, մեծ զուտ արժեքով կազմակերպությունը վարկատու կազմակերպությանը հնարավորություն ունի առաջարկել բարձր գրավային ապահովվածություն, ինչը նույնպես իր ազդեցությունն է ունենում միջոցների ներգրավման պայմանների վրա։ Արտաքին ֆինանսավորման հավելավճարը հակադարձ համեմատական է վարկառուների ֆինանսական վիճակի հետ, այսինքն՝ որքան առողջ է նրանց դիրքը, այնքան ավելի փոքր է հավելավճարը։ Այսպիսով, վարկառուների զուտ արժեքի անկումը ավտոմատ կերպով մեծացնում է բանկերի կողմից պահանջվող հավելավճարը:Օրինակ երբ տնտեսությանը անկայուն վիճակում է, տնտեսական ակտիվությունը նվազել է և ակտիվների գները ընկել են,դա վատթարացրել է ընկերությունների հաշվեկշիռները և նրանց զուտ արժեքը և եթե այդ ժամանակ ընկերությունը կարիք ունենան պարտք վերցնելու նրանք դժվարությամբ դա կկարողանա անել։ Դրա պատճառը վարկատուների և վարկառուների միջև ասիմետրիկ տեղեկատվությունն է։ Վարկատուները, այդ ժամանակ քիչ տեղեկություններ են ունենում տվյալ վարկառուի հուսալիության մասին, դա էլ հանգեցնում է նրան որ ստիպված են լինում ավելի մեծ հավելավճարով փոխառություն տալ որն էլ խորացնում է ևս մեկ անգամ շոկի ազդեցությունը[1][2][3]։ Տնտեսական ակտիվության նվազումը հանգեցնում է ակտիվների գների նվազմանը, որն էլ ֆինանսական աքսելերատորի միջոցով առաջացնում է ակտիվների գների անկման հետադարձ ցիկլ՝ հաշվեկշռի վատթարացման, ֆինանսավորման պայմանների խստացման և տնտեսական ակտիվության անկման միջոցով։ Սա ֆինանսական հետադարձ կապի օղակ է կամ վարկային ցիկլ, որը նույնիսկ ֆինանսական շուկաների փոքր փոփոխությունից, սկզբունքորեն կարող է առաջացնել տնտեսական պայմանների մեծ փոփոխություն։
Ֆինանսական աքսելերատորը մակրոէկոնոմիկայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆինանսական աքսելերատորը լայնորեն օգտագործվել է 1980-ականների և 1990-ականների Բեռնանկեի, Գերտլերի և Գիլքրիստի[4][5][6] բազմաթիվ հետազոտություններում, սակայն իրենց կողմից «ֆինանսական աքսելերատոր» տերմինը ներդրվել է գրականության մեջ 1996 թվականին[7]։ Այն հոդվածը որտեղ առաջին անգամ օգտագործվել է այս տերմինը այն մասին էր, որ համախառն տնտեսական ակտիվության մեծ տատանումները երբեմն կարծես թե առաջանում են փոքր թվացող ցնցումներից, ինչը ռացիոնալացնում է աքսելերատորի մեխանիզմի գոյությունը։ Այնտեղ ասվում էր, որ ֆինանսական աքսելերատորը առաջանում է վարկային շուկայի պայմանների փոփոխություններից, որոնք ազդում են փոխառության ներքին ծախսերի վրա՝ կապված ասիմետրիկ տեղեկատվության հետ։ Աքսելերատորի սկզբունքը ավելի հին է, այն դեռևս կիրառվել է 1900-ականներից,դա այն էր, որ պահանջարկի փոքր փոփոխությունները կարող են մեծ փոփոխություններ առաջացնել արտադրության մեջ։ Աֆտալիոնի 1913 թվականի աշխատությունում է կարծես աքսելերատորի սկզբունքը առաջին անգամ օգտագործվել[8]։ Աքսելերատորի ժամանակակից տեսակետի արմատները հասնում են Ֆիշերին՝ (1933 թվական)[9] Պարտքի և գնանկման վերաբերյալ իր հիմնական աշխատության մեջ, որը փորձում էր բացատրել Մեծ դեպրեսիայի հիմքերը, այնտեղ նա ուսումնասիրում է գերպարտքի հետևանքով առաջացած տնտեսական անկման մեխանիզմը, որն ամրապնդվում է՝ պարտքի մարման, ակտիվների և ապրանքների գների գնանկման ցիկլով և զուտ արժեքի վատթարացմամբ։ Նրա տեսությունը այդ ժամանակ անտեսվեց հօգուտ քեյնսյան տնտեսագիտության։ Ֆինանսական շուկայի պայմանները մեծ նշանակություն ունեն բիզնեսը կառավարելու համար, ֆինանսական աքսելերատորի մեխանիզմը կրկին ստեղծվում է՝ վարկային շուկայի անկատարությունները կապելով ռեցեսիայի հետ՝ որպես տարածման մեխանիզմի աղբյուր։ Շատ տնտեսագետներ այսօր կարծում են, որ ֆինանսական աքսելերատորի մեխանիզը լավ նկարագրում է ֆինանսական-մակրոտնտեսական կապերից շատերը, որոնք հիմնված են Մեծ դեպրեսիայի և հիփոթեքային ճգնաժամի դինամիկայի վրա։
Ֆինանսական աքսելերատորը բաց տնտեսություններում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆինանսական աքսելերատորը գոյություն ունի նաև զարգացող շուկայի ճգնաժամերում այն առումով, որ փոքր բաց տնտեսության համար անբարենպաստ ցնցումները կարող են ուժեղանալ միջազգային ֆինանսական շուկայի պայմանների վատթարացմամբ։ Նոր զարգացող երկրները որոնք կարող են մեծապես հույս դնել արտաքին ֆինանսավորման վրա, կարող են ավելի զգայուն լինել ֆինանսական աքսելերատորի դինամիկայի նկատմամբ։ Համաշխարհային ֆինանսական պայմանների փոփոխությունները, ինչպիսիք են միջազգային կապիտալի հոսքերի տեղաշարժերը կամ ապրանքների գների տատանումները, կարող են էական ազդեցություն ունենալ ներքին տնտեսության վրա։ Իրական տնտեսության և միջազգային ֆինանսական շուկաների միջև կապը բխում է միջազգային փոխառությունների անհրաժեշտությունից, այդ փոխառությունները՝ շահավետ ներդրումների և արտադրական հնարավորություններ ներգրավելու համար են։ Զարգացող տնտեսության գործակալները հաճախ արտաքին ֆինանսների կարիք ունեն, սակայն տեղեկատվական ասիմետրիաները կարող են սահմանափակել նրանց մուտքը կապիտալի միջազգային շուկաներ։ Միջազգային փոխառության գումարը և պայմանները կախված են բազմաթիվ պայմաններից, ինչպիսիք են վարկային պատմությունը կամ դեֆոլտի ռիսկը, գրավադրվող ակտիվների զուտ արժեքը և չմարված պարտավորությունների գումարը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ http://www.investopedia.com/terms/f/financial-accelerator.asp The definitions were mostly based on Korinek (2011), as well as the lecture notes of Chugh (2009).
- ↑ Korinek, A. (2011). «Systemic risk-taking: Amplification effects, externalities, and regulatory responses». ECB Working Paper No. 1345. SSRN 1847483.
- ↑ Chugh, S. (2009). «Econ 325 Lecture notes on financial accelerator». University of Maryland.
- ↑ Bernanke, B. (1981). «Bankruptcy, Liquidity and Recession». American Economic Review. 71 (2): 155–159. JSTOR 1815710.
- ↑ Bernanke, B. (1983). «Nonmonetary Effects of the Financial Crisis in the Propagation of the Great Depression». American Economic Review. 73 (3): 257–276. JSTOR 1808111.
- ↑ Bernanke, B.; Gertler, M. (1989). «Agency Costs, Net Worth, and Business Fluctuations». American Economic Review. 79 (1): 14–31. JSTOR 1804770.
- ↑ Bernanke, B.; Gertler, M.; Gilchrist, S. (1996). «The Financial Accelerator and the Flight to Quality» (PDF). Review of Economics and Statistics. 78 (1): 1–15. doi:10.2307/2109844. JSTOR 2109844. S2CID 154007897.
- ↑ Aftalion, A. (1913). Les crises périodiques de surproduction. Vols. I-II. Paris: Rivière.
- ↑ Fisher, I. (1933). «The Debt-Deflation Theory of Great Depressions». Econometrica. 1 (4): 337–357. doi:10.2307/1907327. JSTOR 1907327.