Օմանի տնտեսություն
Վիճակագրություն | |
---|---|
ՀՆԱ | 72 642 652 795,839 $[1] |
ՀՆԱ-ի աճ | 3,1 ± 0,1 տոկոս |
ՀՆԱ-ն մեկ շնչի հաշվով | 15 267 $[2] |
Գնաճ (ՍԳԻ) | 1,1 ± 0,1 տոկոս[3] |
Օմանի տնտեսությունը հիմնականում կենտրոնացած է իր նավթային հատվածի շուրջ, իսկ ձկնորսական և առևտրային գործունեությունը գտնվում է իր ափամերձ շրջաններում: Երբ 1964 թվականին հայտնաբերվեց նավթը, արտադրությունն ու արտահանումը զգալիորեն ավելացան։ Կառավարությունն իր սեփականաշնորհման և օմանացման քաղաքականության ներքո նավթից հեռու դիվերսիֆիկացնելու ծրագրեր է մշակել[4]։ Սա օգնել է Օմանի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն շարունակաբար բարձրացնել վերջին 50 տարիների ընթացքում: 1960-ական թվականներին այն աճել է 339%-ով՝ հասնելով 1970-ական թվականներին 1370% աճի գագաթնակետին։ Բոլոր այլ ապրանքների գնագոյացման նման, նավթի գինը ժամանակի ընթացքում ենթարկվում է զգալի տատանումների, հատկապես՝ բիզնես ցիկլի հետ կապված: Ապրանքի գինը կտրուկ բարձրանում է, երբ պահանջարկը, ինչպես օրինակ նավթի պահանջարկը, գերազանցում է առաջարկին. մինչդեռ, երբ առաջարկը գերազանցում է պահանջարկին, գները նվազում են։
980-ական թվականներին աճ նվազեց մինչև 13% համեստ ցուցանիշի, իսկ 1990-ական թվականներին կրկին բարձրացավ մինչև 34%[5]։ Օմանը միացել է Պարսից ծոցի համագործակցության խորհրդին 1981 թվականին՝ նպատակ ունենալով ստեղծել մաքսային միություն, ընդհանուր շուկա և ընդհանուր արժույթ[6][7]։
Նավթը պատասխանատու է արտահանման ողջ հասույթի 64%-ի, կառավարության եկամտի 45%-ի և ՀՆԱ-ի 50%-ի համար: Հաշվի առնելով, որ այն կազմում է Օմանի Սուլթանության ՀՆԱ-ի կեսը, նավթամթերքների արդյունաբերությունը Օմանի տնտեսության մեջ ամենակարևորներից մեկն է:
Օմանի տնտեսությունը մեծապես հենվում է ցեմենտի վրա, որը շինարարական արդյունաբերության կարևոր բաղադրիչն է: Ցեմենտը վճռորոշ դեր է խաղում ուրբանիզացման, ենթակառուցվածքների զարգացման և ընդհանուր տնտեսական ընդլայնման գործում: Ցեմենտի արդյունաբերությունը նպաստում է Օմանի տնտեսությանը` ապահովելով աշխատանքի հնարավորություններ ինչպես ուղղակիորեն, այնպես էլ անուղղակիորեն: Այն նաև եկամուտ է ստեղծում հարկերի և տուրքերի միջոցով և նպաստում է հարակից ոլորտների զարգացմանը, ինչպիսիք են լոգիստիկայի և տրանսպորտի ոլորտները:
Մակրոտնտեսական միտում
Սա Օմանի համախառն ներքին արդյունքի և համախառն ներքին արդյունքի միտումների գծապատկերն է՝ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի շուկայական գներով[8]։
Տարի | Համախառն ներքին արդյունք
(միլիոն ԱՄՆ $) |
Մեկ շնչի հաշվով եկամուտ
(ԱՄՆ $) |
Մեկ շնչի հաշվով եկամուտ
(ԱՄՆ-ի %-ով) |
---|---|---|---|
1980 | 6,342 | 4,674 | 38.16 |
1985 | 10,395 | 6,129 | 34.65 |
1990 | 11,686 | 6,341 | 27.33 |
1995 | 13,803 | 6,355 | 22.84 |
2000 | 19,450 | 8,097 | 22.97 |
2005 | 30,905 | 11,806 | 27.70 |
2010 | 58,814 | 23,351 | 49.88 |
2015 | 81,550 | 24,024 | 43.03 |
Ընդհանուր ակնարկ
Օմանը ազատականացրեց իր շուկաները՝ փորձելով միանալ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը (ԱՀԿ) և անդամակցեց նրան 2000 թվականին[9]։ ԱՀԿ-ում Օմանի սուլթանության պատվիրակության տնօրենն է Հիլդա ալ-Հինային[10]։ Այնուհետև, 2006 թվականի հուլիսի 20-ին ԱՄՆ Կոնգրեսը հաստատեց ԱՄՆ-Օման ազատ առևտրի համաձայնագիրը: Այն ուժի մեջ է մտել 2009 թվականի հունվարի 1-ից՝ վերացնելով բոլոր սպառողական և արդյունաբերական ապրանքների սակագնային խոչընդոտները: Այն նաև ուժեղ պաշտպանություն է ապահովում Օմանում ներդրումներ կատարող օտարերկրյա ձեռնարկությունների համար[9]։
Կառավարությունը նաև 2018 թվականի ընթացքում ձեռնարկեց որոշ կարևոր քաղաքական միջոցառումներ՝ հիմնելով առևտրային արբիտրաժային կենտրոնը, նոր առևտրային ընկերությունների մասին օրենքի ընդունումը և լիցենզավորման գործընթացների հետագա պարզեցումը «Invest Easy»-ի միջոցով՝ բիզնեսի և ներդրումային միջավայրի բարելավման և սուլթանությունում մասնավոր հատվածի աճի խթանման նպատակով :
Օմանի տնտեսությունը և նավթամթերքներից ստացված եկամուտները հնարավորություն են տվել Օմանի կտրուկ զարգացումը վերջին 50 տարիների ընթացքում: Հատկանշական է, սակայն, որ Օմանը ՕՊԵԿ-ի անդամ չէ, չնայած վերջին տարիներին այն համակարգել է խմբի հետ[11]։
Նավթը առաջին անգամ հայտնաբերվել է արևմտյան անապատի Ֆահուդի մերձակայքում 1964 թվականին: «Petroleum Development Oman» (PDO) արտադրությունը սկսել է 1967 թվականի օգոստոսին: Օմանի կառավարությանն է պատկանում PDO-ի 60%-ը, իսկ օտարերկրյա բաժնետոմսերը՝ 40%-ը («Royal Dutch Shell»-ը պատկանում է 34%-ին, մնացած 6%-ը պատկանում է «Compagnie Francaise des Petroles Total»-ին և «Partex»-ին): 1976 թվականին Օմանի նավթի արդյունահանումը բարձրացավ օրական մինչև 366,000 բարել (58,000 մ³), բայց 1980 թվականի վերջին աստիճանաբար նվազեց մինչև օրական մոտ 285,000 բարել (45,000 մ³)՝ վերականգնվող պաշարների սպառման պատճառով: 1981 թվականից մինչև 1986 թվականը Օմանը փոխհատուցեց նավթի գների անկումը ՝ արդյունահանման մակարդակը հասցնելով օրական 600,000 բարելի: 1986 թվականին նավթի գների փլուզմամբ, սակայն, եկամուտները կտրուկ նվազել էին: Արդյունահանումը ժամանակավորապես կրճատվել է Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպության (ՕՊԵԿ) հետ համաձայնեցնելով, և արդյունահանման մակարդակը կրկին հասել է օրական 600,000 բարելի 1987 թվականի կեսերին, ինչը նպաստել է եկամուտների ավելացմանը: 2000 թվականի կեսերին արտադրությունը բարձրացել է ավելի քան 900,000 բար/օր և այդ տեմպերը պահպանվում են: Բնական գազի պաշարները, որոնք ավելի շատ են ծառայում որպես վառելիք արտադրությունների և ջրերի աղազրկման համար, կազմում են 18 տրիլիոն ֆուտ³ (510 կմ³): Օմանի LNG վերամշակման գործարանը, որը գտնվում է Սուրումում, բացվել է 2000 թվականին, 6,6 միլիոն տոննա/YR արտադրական հզորությամբ, ինչպես նաև ոչ էական գազային հեղուկներով, ներառյալ կոնդենսատները:
Օմանի 10-րդ հնգամյա պլանը (2020–2025) «Vision 2040»-ի առաջին իրագործման ծրագիրն է[12] և իր ջանքերը կենտրոնացնելու է տնտեսության դիվերսիֆիկացման հասնելու ուղղությամբ[13]։ Տնտեսական դիվերսիֆիկացիայի պլանը նպատակ ունի Օմանը հեռացնել նավթի և գազի վրա հիմնված եկամտի աղբյուրներից և նախատեսել է հինգ ոլորտներ, որոնք ունեն աճի բարձր ներուժ և տնտեսական եկամուտներ: Դրանք են՝ գյուղատնտեսությունը և ձկնորսությունը, արտադրությունը, լոգիստիկան և տրանսպորտը, էներգետիկան և հանքարդյունաբերությունը ու զբոսաշրջությունը:
Օմանի Կենտրոնական բանկի 2018 թվականի տարեկան հաշվետվության համաձայն[14]՝ 2018 թվականին Օմանի հում նավթի գինը միջինը կազմել է 69,7 ԱՄՆ դոլար մեկ բարելի դիմաց՝ 2017 թվականին մեկ բարելի դիմաց 51,3 ԱՄՆ դոլարի դիմաց։ Նավթի գների վերականգնումը նույնպես նպաստեց ոչ նավթային տնտեսական գործունեության աճին` արտացոլելով փոխկապակցվածությունը, թեև ոչ նավթային գործունեության կախվածությունը նավթային գործունեությունից որոշ չափով թուլացել է վերջին մի քանի տարիներին[15]։
Համաշխարհային բանկի կանխատեսմամբ՝ 2020-ից 2021 թվականներին աճ է ակնկալվում է, մասամբ պայմանավորված Խազզան գազային նոր նախագծից գազի արդյունահանման մեծ աճով և ենթակառուցվածքային ծախսերի պլաններով ինչպես նավթային, այնպես էլ ոչ նավթային հատվածներում[16]։ Հատկանշական է, որ Խազզանի առաջին փուլի գործարկումից հետո նավթային հատվածի բնական գազը նույնպես ի հայտ է գալիս որպես Օմանի տնտեսության զգալի ներդրում, և BP-ն պարտավորվում է 16 միլիարդ ԱՄՆ դոլար ներդնել հանքավայրը զարգացնելու համար[17]։ Միևնույն ժամանակ, Դուքմի Հատուկ տնտեսական գոտու իշխանությունները (SEZAD) ներգրավել են 14,2 միլիարդ դոլարի ներդրումներ՝ մինչև 2018 թվականի վերջը ստորագրված ուզուֆրուկտային համաձայնագրերի տեսքով[18]։ Ունենալով 2000 կմ² ցամաքային տարածք և Արաբական ծովի երկայնքով 70 կմ ափամերձ գոտի՝ Դուկմ հատուկ տնտեսական գոտին ամենամեծն է Մերձավոր Արևելքի և Հյուսիսային Աֆրիկայի տարածաշրջանում ու դասվում է աշխարհում ամենամեծերի շարքին: Դուկման ինտեգրված տնտեսական զարգացում է՝ կազմված գոտիներից՝ ծովային նավահանգիստ, արդյունաբերական տարածք, նոր քաղաք, ձկնորսական նավահանգիստ, զբոսաշրջային գոտի, լոգիստիկ կենտրոն և կրթական ու ուսումնական գոտի, որոնք բոլորն ապահովված են բազմամոդալ տրանսպորտային համակարգով, որը կապում է այն մոտակա շրջաններ հետ[19]։
Հարկաբյուջետային հարթությունում պետական ծախսերը նույնպես նկատելիորեն աճել են 2018 թվականին՝ պայմանավորված նավթի և գազի արդյունահանման, պաշտպանության, սուբսիդիաների և բարձր տոկոսների վճարումների վրա: Կառավարության պարտքը նույնպես աճել է մինչև 14,492 RO 2018 թվականին, ընդ որում ակնկալվում է, որ պարտքը ՀՆԱ-ի հարաբերակցությամբ մինչև 2020 թվականը կավելանա մինչև 58 տոկոս[20], ինչը հանգեցնում է աճին աջակցելու հարկաբյուջետային ծախսերի և կայունության հետ կապված մտահոգությունների բարձրացման հնարավորության սահմանափակումների:
Օմանիզացիա
Օմանացման ծրագիրը գործում է 1999 թվականից՝ աշխատելով արտագաղթյալներին օմանցի վերապատրաստված անձնակազմով փոխարինելու ուղղությամբ: Այս նախաձեռնության նպատակն է աշխատատեղեր ապահովել արագ աճող Օմանի բնակչության համար: Պետությունը սուբսիդիաներ է հատկացրել ընկերություններին՝ տեղական աշխատողներ վարձելու համար ոչ միայն աստիճանաբար նվազեցնելու օտարերկրյա աշխատողներից կախվածությունը, այլև հաղթահարելու Օմանի բնակիչների կողմից զբաղվածության գերակշռող նախապատվությունը պետական աշխատանքի համար[21]։
1999 թվականի վերջի դրությամբ պետական ծառայություններում օմանցիների թիվը գերազանցել է սահմանված 72%-ը, և գերատեսչությունների մեծ մասում հասել է աշխատողների 86%-ին: Նախարարությունը նաև սահմանել է Օմանացման ֆիքսված թիրախներ մասնավոր հատվածի վեց ոլորտներում: Ընկերությունների մեծ մասը գրանցել է Օմանացման ծրագրեր: 1998 թվականի ապրիլից «կանաչ քարտ» է շնորհվում այն ընկերություններին, որոնք համապատասխանում են իրենց Օմանացման նպատակներին և համապատասխանում են աշխատանքային հարաբերությունների իրավասության չափանիշներին: Այդ ընկերությունների անունները հրապարակվում են տեղական մամուլում, և նրանք արտոնյալ վերաբերմունք են ստանում նախարարության հետ հարաբերություններում։ Օմանացման տարբեր ասպեկտների վրա աշխատող ակադեմիկոսներից են Ինգո Ֆորստենլեչները Արաբական Միացյալ Էմիրությունների համալսարանից և Փոլ Նոգլինգերը՝ FHWien-ից[փա՞ստ]։
Օմանացումը, սակայն, մասնավոր հատվածում միշտ չէ, որ հաջող է լինում: Պատճառներից մեկն այն է, որ աշխատատեղերը դեռևս համալրվում են արտագաղթողների կողմից՝ ցածր աշխատավարձի պատճառով։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ մասնավոր հատվածում բացվող աշխատատեղերի աճող թիվը քաղաքացիների համար վճարում է պաշտոնական նվազագույն աշխատավարձ, ինչը տեղաբնակների համար աշխատանքի ոչ գրավիչ հեռանկար է[22]։ Օմանցի աշխատողներին բարձր պաշտոններում տեղավորելու խնդիր կա նաև այն պատճառով, որ աշխատուժի զգալի մասը կազմված է երիտասարդ և անփորձ աշխատողներից[23]։
Ուսուցում և օմանացում
Բանկային հատվածի վերապատրաստման և օմանացման պահանջները բավարարելու համար Օմանի բանկիրների ինստիտուտ է ստեղծվել 1983 թվականին և այդ ժամանակվանից առաջատար դեր է խաղացել ոլորտում աշխատող օմանցիների թվի ավելացման գործում: Կենտրոնական բանկը հետևում է Օմանացման հետ առևտրային բանկերի առաջընթացին և 1995 թվականի հուլիսին հրապարակեց շրջաբերական, որը սահմանում է, որ մինչև 2000 թվականը բարձր և միջին ղեկավար պաշտոնների առնվազն 75%-ը պետք է զբաղեցնեն Օմանի բնակիչները: Գործավարական պաշտոններում անձնակազմի 95%-ը պետք է օմանացված լինի, իսկ բոլոր մյուս պաշտոններում այն պետք է կազմի 100%: 1999 թվականի վերջին բոլոր պաշտոնների ոչ պակաս, քան 98,8%-ը զբաղեցնում էին օմանցիները։ Կանայք կազմում էին ընդհանուրի 60%-ը։ 2001 թվականի ընթացքում բարձր և միջին կառավարման մակարդակներում աշխատող օմանցիների տոկոսը 76,7%-ից հասել է 78,8%-ի: Գործավարական տոկոսի մի փոքր աճ է գրանցվել՝ մինչև 98,7%, մինչդեռ ոչ գործավարական պաշտոնները արդեն հասել էին 100% Օմանացման 1998 թվականին: Բանկային հատվածում ներկայումս աշխատում են 2113 ավագ և միջին մենեջերներ, որոնց աջակցում են 4757 այլ աշխատակիցներ[փա՞ստ]։
Նախարարությունը որոշում է ընդունել, որով կանոնակարգվում են զբոսաշրջային զբոսավարները, որոնք հետագայում պետք է արտոնագիր ունենան։ Նախարարների այս որոշումը նպատակ ունի խրախուսել պրոֆեսիոնալիզմը ոլորտում, ինչպես նաև կարիերայի հնարավորություններ ընձեռել օմանցիներին, ովքեր կխրախուսվեն սովորել օտար լեզուներ՝ փոխարինելու օտարերկրյա զբոսավարներին: 1996 թվականի հունվարին հյուրանոցային արդյունաբերության մեջ օմանցիների վերապատրաստման գործում մեծ առաջընթաց կատարվեց Հյուրընկալության ազգային ինստիտուտի (NHI) բացմամբ: Ինստիտուտը հանրային ընկերություն է, որը գնանշվում է Օմանի ֆոնդային բորսայում: 1997 թվականի փետրվարին Մասնագիտական ուսուցման մարմնի կողմից հովանավորվող 55 տղամարդ և կին վերապատրաստվողների առաջին խմբաքանակին շնորհվեցին իրենց առաջին մակարդակի վկայականները և մի քանի հյուրանոցներում անցան աշխատանքային ուսուցում: 1999 թվականի մայիսին 95 վերապատրաստվողներից բաղկացած չորրորդ խմբաքանակը ստացավ իրենց «NVQ»-ները՝ ինստիտուտի կողմից վերապատրաստված օմանցիների թիվը հասցնելով շուրջ 450-ի: Օմանցիներն այժմ կազմում են հյուրանոցների և սննդի բիզնեսի 34,549 աշխատողների 37%-ը, ինչը գերազանցում է կառավարության կողմից սահմանված 30%-ի Օմանացման թիրախը: «NHI»-ը նաև վերապատրաստել է սննդի սպասարկման անձնակազմ Սուլթանի Զինված ուժերից և սկսել է երկամյա էքսկուրսավարի դասընթաց, որը ներառում է լեզվի ուսուցում, անվտանգ վարում, առաջին օգնություն և տեղական պատմության ու աշխարհագրության իմացություն[փա՞ստ]։
Ներդրումներ
Համաշխարհային բանկի կողմից 2005 թվականին Օմանում ցուցակված ընկերությունների արժեթղթերի շուկայական կապիտալիզացիան գնահատվել է 15,269 միլիոն դոլար[24]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — WB.
- ↑ Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — WB.
- ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2016
- ↑ «Oman». Վերցված է 29 October 2019-ին.
- ↑ Oman Energy Policy, Laws and Regulations Handbook Volume 1 978-1-329-07676-1 p. 113
- ↑ «Economic Cooperation». www.gcc-sg.org. Վերցված է 2022-06-30-ին.
- ↑ «The Unified Economic Agreement 1981». www.gcc-sg.org. Վերցված է 2022-06-30-ին.
- ↑ «Report for Selected Countries and Subjects». Վերցված է 8 May 2018-ին.
- ↑ 9,0 9,1 Chemical & Engineering News, 5 January 2009, "U.S.-Oman pact expands Free Trade", p. 18
- ↑ Matani, Ali Al (2019-05-29). «How can private sector benefit from WTO?». Oman Observer (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020-10-23-ին.
- ↑ «Oman says OPEC+ likely to extend supply curb deal». euronews (անգլերեն). 2019-11-11. Վերցված է 2019-12-25-ին.
- ↑ Vision 2040 2040.om (չաշխատող հղում)
- ↑ «Oman's next 5-year plan to focus on Tanfeedh goals». Times of Oman (անգլերեն). 2019-12-14. Վերցված է 2019-12-25-ին.
- ↑ «Central Bank of Oman: Annual Report 2018» (PDF). cbo.gov.om. Economic Research & Statistics Department. Վերցված է 29 June 2022-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ այլ (link) - ↑ «Central Bank of Oman Annual Economic Report 2018». Central Bank of Oman.
- ↑ «World Bank Oman Economic Outlook October 2019» (PDF). Վերցված է 1 January 2024-ին.
- ↑ «BP Oman to invest $16bn for developing Khazzan Gas Project». Times of Oman (անգլերեն). 2019-02-25. Վերցված է 2019-12-25-ին.
- ↑ Observer, Oman (2019-07-23). «Duqm zone attracts $14.2bn investments». Oman Observer (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019-12-25-ին.
- ↑ «Duqm: Special Economic Zone Authority» (PDF). duqm.gov.om. Վերցված է 29 June 2022-ին.
- ↑ «Oil Keeps Oman on Debt Binge With $6.2 Billion Plan for 2019». Bloomberg. 2 January 2019.
- ↑ Ayalon, Ami (1993). Middle East Contemporary Survey, Volume Xv: 1991. Boulder: Westview Press. էջեր 602–603. ISBN 0813318696.
- ↑ Schlumberger, Oliver (2007). Middle East Contemporary Survey, Volume Xv: 1991. Stanford, CA: Stanford University Press. էջ 157. ISBN 9780804757768.
- ↑ Ayalon, p. 603.
- ↑ «Data - Finance». 2006-12-05. Արխիվացված է օրիգինալից 5 December 2006-ին. Վերցված է 2022-06-29-ին.
- Oman dfat.gov.au
Արտաքին հղումներ
Կառավարություն
- Տեղեկատվության նախարարություն
- Արտաքին գործերի նախարարություն
- Զբոսաշրջության նախարարություն
- Ազգային էկոնոմիկայի նախարարություն
- Առևտրի և արդյունաբերության նախարարություն
- Օմանի Կենտրոնական բանկ
- Օմանի Առևտրի և արդյունաբերության պալատ
- Օմանի ներդրումների խթանման կենտրոն
- Մուսկատ արժեթղթերի շուկա
- Արդյունաբերական օբյեկտների հանրային հաստատություն
- Ֆինանսների նախարարություն
- Պետական գլխավոր պահուստային հիմնադրամ
- Օմանի մրցութային խորհուրդ
- Պետական աուդիտի ինստիտուտ
- Օմանի կոմերցիոն գրասենյակ Դուբայում
- Աշխատուժի նախարարություն
- Նավթի և գազի նախարարություն
- Քաղաքացիական ծառայության նախարարություն