Օդագնացության թանգարան
Օդագնացության թանգարան | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ավիացիոն թանգարան և ազգային թանգարան |
| Երկիր |  Սերբիա |
| Տեղագրություն | Surčin? |
| Վայր | Surčin? |
| Ղեկավարության նստավայր | Բելգրադ, Սերբիա |
| Հասցե | Аеродром Никола Тесла Београд |
| Հիմնադրվել է | 1957 |
| Կայք | aeronauticalmuseum.com(սերբ.) |
 | |
 | |
Բելգրադի օդագնացության թանգարան (սերբ.՝ Музеј југословенског ваздухопловства), թանգարան Բելգրադում, որը հիմնադրվել է 1957 թվականին՝ Ռազմաօդային ուժերի հրամանատարության կողմից։ Ներկայիս շենքը, որը նախագծել է ճարտարապետ Իվան Շտրաուսը, բացվել է հանրության համար 1989 թվականի մայիսի 21-ին: Նույն թվականից թանգարանը տեղակայված է Բելգրադի օդանավակայանի ժամանակակից շենքում։ 2013 թվականին Սերբիայի կառավարությունը թանգարանի շենքը ճանաչել է որպես մշակութային հուշարձան[1]։ Թանգարանի հավաքածուում առկա են փաստաթղթեր և արխիվ, որոնք ընդգրկում են ավիացիայի պատմության բոլոր ժամանակաշրջաններն ու ոլորտները, ներառում է ներքին և օտարերկրյա քաղաքացիական և ռազմական ավիացիայի ամենաներկայացուցչական հավաքածուն և համարվում է տարածաշրջանի ավիացիայի զարգացման ընդհանուր ուսումնասիրության կարևոր աղբյուր սկսած 1911 թվականից։
Պատմություն
Թանգարանի պատմությունը սկսվում է 1957 թվականից՝ Հարավսլավիայի ռազմաօդային ուժերի հրամանատարության Պատմության հատուկ դեպարտամենտի և Հարավսլավիայի օդագնացության թանգարանի ստեղծմամբ[2]։ Այդ դեպարտամենտի նպատակը, որը հետագայում վերանվանվել է Հարավսլավիայի օդագնացության թանգարան, հավաքել, պահպանել, ուսումնասիրել և ցուցադրել է Հարավսլավիայի ավիացիայի բոլոր ժամանակաշրջանների ցուցանմուշները սկսած տարածաշրջանում թռիչքի մասին առաջին գաղափարների ի հայտ գալուց: Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվել ազգային ավիացիայի պատմության ամենավաղ շրջաններին, ավիացիայի հիմնադիրներին, ինչպես նաև Բալկանյան և Առաջին համաշխարհային պատերազմներին։
Զեմունի ռազմաօդային ուժերի հրամանատարության շենքում գործող թանգարանի բազմիցս տեղափոխումներից հետո և Բեժանիյսկայի ցամաքալեզվակի տարածքում գտնվող «Բելգրադ»-ի հին օդանավակայանի Սպաների տան շենքում տեղակայվելուց հետո, 1968 թվականի վերջին որոշվել է թանգարանի համար հատուկ շենք կառուցել։ Ավիագնացության թանգարանի նոր շենքի կառուցման համար առաջարկված մի քանի վայրերից ընտրվել է «Բելգրադ»-ի օդանավակայանի համալիրի մաս կազմող տարածքը (այժմ՝ Բելգրադի Նիկոլա Տեսլայի անվան միջազգային օդանավակայան), որը գտնվում է օդանավակայանի մուտքի ճանապարհի աջ կողմում՝ մուտքից 200 մետր հեռավորության վրա։ Դրանով ընդգծվել է ավիացիայի և պրակտիկայի տեսության ու պատմության միջև գաղափարական կապը և ձեռք բերվեց օդանավակայանի հանրային համալիրի բովանդակության զգալի հարստացում: Այդ վայրն ընտրվել է հաշվի առնելով ուղևորների, ենթադրաբար թանգարան այցելուների հոսքի հզորությունը, շինարարության ֆինանսական նպատակահարմարությունը, ինչպես նաև թանգարանագիտական նպատակահարմարությունը՝ հաշվի առնելով գործող օդանավակայանի միջավայրի որակական փոխկապակցվածությունը շենքի հիմնական նշանակության և բովանդակության հետ։
Ճարտարապետություն
Օդագնացության թանգարանը կառուցվել է Նիկոլա Տեսլայի անվան օդանավակայանի համալիրի տարածքում 1969-1989 թվականներին Սարաևոյի ճարտարապետ Իվան Շտրաուսի[3] նախագծով և բելգրադյան ինժեներ-շինարարների նախագծային լուծումների հիման վրա[4]։ Շենքը նախագծվել է ինքնաթիռների հարուստ և եզակի հավաքածուն տեղավորելու նպատակով։ Իր գտնվելու վայրի և ճարտարապետական լուծման գրավչության, ինչպես նաև ցուցադրության հարստության շնորհիվ այն բացվելուց հետո դարձել է երկրի առաջատար թանգարաններից մեկը:
Թանգարանը նախագծվել և կառուցվել է որպես շրջանաձև հատակագծով կառույց՝ ցոկոլային հարկով, առաջին հարկով, միջնահարկով, երկրորդ հարկով և պատկերասրահով[5]։ Շենքի հայեցակարգում հստակ երևում է ներքին տարածքի բաժանումը վարչական, տեխնիկական և ցուցահանդեսային մասերի։ Յուրահատուկ պատվանդանի տեսք ունեցող կառույցի ստորին հատվածում տեղակայված են շինություններ, որոնք հանդիսանում են թանգարանի առանցքը և ապահովում նրա գործունեությունը, իսկ ցուցանմուշների ցուցադրման համար նախատեսված շինությունը նախագծված է մոնումենտալ և ներկայացուցչական։ Շտրաուսի հակումը երկրաչափական քանդակագործական ձևերի նկատմամբ կրճատվում է մինչև ամենանվազեցված ձևը՝ տեղադրված գոգավոր շրջանաձև պատվանդանի վրա: Հենց այս տորայի ձևն է, որ թանգարանի շենքերը ճանաչելի և եզակի են դարձնում այս շրջանի հարավսլավական արվեստում: Կառույցի առանձնահատուկ որակը կայանում է նրանում, որ օգտագործվում է թափանցիկ ապակեպատ ճակատը, որն օգնում է ապահովել թանգարանի ցուցադրության և օդանավակայանի համալիրի միջև կապը: Ձևային գերազանց որակները և ֆունկցիոնալ պահանջների հաջող լուծումը ստեղծել են յուրահատուկ ճարտարապետության շենք, որը պատկանում է Հարավսլավիայի հետպատերազմյան շինարարության անթոլոգիական աշխատանքներին: Ստեղծագործական այս ինքնատիպ աշխատանքի համար ճարտարապետ Շտրաուսը 1989 թվականին արժանացել է դաշնային «Պայքար» հրատարակչության մրցանակին՝ ճարտարապետության լավագույն աշխատանքի համար[6]։ Իր ճարտարապետական արժանիքների, օդանավակայանի համալիրի և Սրեմի դաշտավայրի հարակից շենքերի ու շրջակա տարածքի որակական հարաբերությունների շնորհիվ այն հանդիսանում է ժամանակակից Բելգրադի ակնառու վիզուալ խորհրդանիշը:
Ծանոթագրություններ
- ↑ Одлука о утврђивању Музеја ваздухопловстав у Београду за споменик културе, Службени гласник РС бр. 72/13
- ↑ Завод за заштиту споменика културе града Београда, часопис Наслеђе, Б. Мишић, Музеј ваздухопловства у Београду, http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2012/11/9-biljana-misic.pdf Արխիվացված է Հոկտեմբեր 8, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով: приступљено 26.01.2017
- ↑ О архитекти Ивану Штраусу видети: Arhitekt Ivan Štraus 1952/1972, Sarajevo 1974; Nedžat Kurto, Ivan Štraus arhitekta 1962-1986, Sarajevo-Banjaluka, 1986; Неџад Курто, Иван Штраус, Одјек бр. 23, Сарајево 1986; Иван Антић, Говор на отврању изложбе „Иван Штраус“ у Галерији САНУ, Београд 1987; Иван Штраус, Архитектура Југославије 1945-1990, Сарајево 1991, 201; Grupa autora, Ivan Štraus, arhitekt: '52-'02, Sarajevo 2002; http://www.sanu.ac.rs/clanstvo/Clan.aspx?arg=1488 Արխիվացված է Մարտ 18, 2017 Wayback Machine-ի միջոցով:, приступљено 30.01.207.
- ↑ Завод за заштиту споменика културе града Београда, досије споменика културе Музеј ваздухопловства у Београду
- ↑ Завод за заштиту споменика културе града Београда, часопис Наслеђе, Б. Мишић, Музеј ваздухопловства у Београду, http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2012/11/9-biljana-misic.pdf Արխիվացված է Հոկտեմբեր 8, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով: приступљено 26.01.2017.
- ↑ Ранко Радовић, Светионик остављеног неимарства, Борба 20.2.1990; Милорад Јевтић, Ловор Штраусу, Експрес политика 6.3.1990.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օդագնացության թանգարան» հոդվածին։ |