Բրունեյի տնտեսություն
Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Ասիայի տնտեսություն | |
---|---|---|
Երկիր | Բրունեյ Դարուսսալամ | |
Վայր | Բրունեյ Դարուսսալամ | |
Անվանական ՀՆԱ | 12 128 089 001,5858 ԱՄՆ դոլար | |
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 28 290 ԱՄՆ դոլար | |
ՀՆԱ (ԳՀ) | 33 868 531 407 միջազգային դոլար | |
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 79 003,425 միջազգային դոլար | |
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | −3,2±0,1 տոկոս | |
Ընդհանուր պահուստներ | 3 488 124 299 ԱՄՆ դոլար | |
Գնաճի մակարդակ | −1,6±0,1 տոկոս |
Փոքր և հարուստ երկիր Բրունեյի տնտեսությունը արտաքին և ներքին ձեռներեցության, կառավարության կարգավորման և բարեկեցության միջոցառումների և գյուղական ավանդույթների խառնուրդ է: Այն գրեթե ամբողջությամբ ապահովվում է նավթի և բնական գազի արտահանմամբ, ընդ որում նավթային հատվածից եկամուտները կազմում են ՀՆԱ-ի կեսից ավելին: Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն բարձր է և արտասահմանյան ներդրումներից ստացվող զգալի եկամուտը լրացնում է ներքին արտադրությունից ստացվող եկամուտը: Կառավարությունը տրամադրում է բոլոր բժշկական ծառայությունները և սուբսիդավորում է սնունդն ու բնակարանը։ Կառավարությունը ցույց է տվել առաջընթաց իր հիմնական քաղաքականության մեջ՝ տնտեսությունը նավթից և գազից հեռու դիվերսիֆիկացնելու մեջ: Բրունեյի ղեկավարները մտահոգված են, որ համաշխարհային տնտեսության մեջ կայուն աճող ինտեգրումը կխաթարի ներքին սոցիալական համախմբվածությունը, թեև քայլեր են ձեռնարկվել ավելի հայտնի դերակար դառնալու համար՝ 2000 թվականին ծառայելով որպես Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տնտեսական համագործակցության ֆորումի նախագահ: 1999 թվականին աճը գնահատվել է 2,5%՝ կապված երկրորդ կիսամյակում նավթի գների բարձրացմամբ:
Բրունեյը նավթի երրորդ խոշոր արտադրողն է Հարավարևելյան Ասիայում՝ միջինը օրական մոտ 180,000 բարել (29,000 մ³/օր)[1]: Այն աշխարհում նաև հեղուկ բնական գազի իններորդ խոշորագույն արտադրողն է[2]:
Մակրոտնտեսական միտումներ
1970-ականներին Բրունեյը ներդրումներ է կատարել նավթի արտահանումից ստացվող եկամուտների կտրուկ աճով, նաև ցածր և մշտական տեմպերով պահպանել է պետական ծախսերը: Հետևաբար կառավարությունը կարողացել է կառուցել իր արտաքին պահուստները և ներդնել դրանք ամբողջ աշխարհում՝ ապագա սերունդներին ապահովելու համար: Հաղորդվում է, որ պահուստային եկամուտների մի մասն օգտագործվել է նաև կառավարության տարեկան բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման համար: 1986 թվականից ի վեր նավթային եկամուտները նվազել են, իսկ պետական ծախսերն աճել են։ 1988 թվականից կառավարությունը ունեցել է բյուջեի դեֆիցիտ։ Եկամուտների ավելցուկի անհետացումը Բրունեյի տնտեսությունն ավելի խոցելի է դարձրել նավթի գների տատանումների նկատմամբ:
Բրունեյի համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) աճել է 1970-ական թվականներին նավթի գների բարձրացումից և 1980 թվականին հասել է իր գագաթնակետին՝ 5,7 միլիարդ դոլար: Հաջորդ 5 տարիների ընթացքում այն փոքր-ինչ նվազել է, այնուհետև 1986 թվականին նվազել է գրեթե 30%-ով:
Այս անկումը պայմանավորված է համաշխարհային շուկաներում նավթի գների կտրուկ նվազման և Բրունեյում արդյունահանման կամավոր կրճատումների համակցությամբ: ՀՆԱ-ն որոշակիորեն վերականգնվել է 1986 թվականից ի վեր՝ 1987 թվականին աճելով 12%, 1988 թվականին՝ 1%, իսկ 1989 թվականին՝ 9%։ Վերջին տարիներին ՀՆԱ-ի աճը 1996 թվականին կազմել է 3,5%, 1997 թվականին՝ 4,0%, 1998 թվականին՝ 1,0%, իսկ 1999 թվականին գնահատվում է 2,5%։ Այնուամենայնիվ 1999 թվականի ՀՆԱ-ն դեռևս կազմում է ընդամենը 4,5 միլիարդ դոլար, ինչը շատ ցածր էր 1980 թվականի գագաթնակետից:
1997 և 1998 թվականներին ասիական ֆինանսական ճգնաժամը, ինչպես նաև նավթի գների տատանումները՝ անորոշություն և անկայունություն են ստեղծել Բրունեյի տնտեսությունում: Բացի այդ 1998 թվականին տեղի է ունեցել Բրունեյի խոշորագույն շինարարական ընկերության՝ Amedeo Development Corporation-ի փլուզումը երկիրը հասցրել է մեղմ անկման մեջ, որովհետև դրա նախագծերն օգնել են խթանել ներքին տնտեսությանը:
Սա Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կողմից գնահատված շուկայական գներով Բրունեյի Դարուսսալամի համախառն ներքին արդյունքի միտման գծապատկերն է՝ միլիոնավոր բրունեյան դոլարներով[3]։
Տարի | Համախառն ներքին արդյունքը | ԱՄՆ դոլարի փոխանակում | Գնաճի ինդեքս (2000=100) |
---|---|---|---|
1985 | 7777 | 2,20 Բրունեյան դոլար | 76 |
1990 | 6509 | 1,81 Բրունեյան դոլար | 82 |
1995 | 7394 | 1,41 Բրունեյան դոլար | 95 |
2000 | 7441 | 1,72 Բրունեյան դոլար | 100 |
2005 | 10,401 | 1,62 Բրունեյան դոլար | 100 |
Գնողունակության հավասարության համեմատության համար ԱՄՆ դոլարը փոխանակվում է միայն 1,52 բրունեյան դոլարով։ 2009 թվականին միջին աշխատավարձը կազմել է 25,38 դոլար մեկ մարդ-ժամում:
Կառավարությունը կարգավորում է օտարերկրյա աշխատուժի ներգաղթը, մտավախություն ունենալով, որ այն կարող է խաթարել Բրունեյի հասարակությունը: Օտարերկրացիների համար աշխատանքի թույլտվությունները տրվում են միայն կարճ ժամկետներով և պետք է անընդհատ երկարացվեն: Չնայած այս սահմանափակումներին՝ օտարերկրացիները կազմում են աշխատուժի զգալի մասը։ Կառավարությունը 1999 թվականին հայտնել է աշխատուժի ընդհանուր թիվը՝ 122,800, գործազրկության մակարդակը 5,5% է կազմել։
Նավթին և բնական գազին բաժին է ընկնում գրեթե ամբողջ արտահանումը։ Քանի որ նավթից բացի միայն մի քանի ապրանքներ են արտադրվում տեղում, ապրանքների լայն տեսականին պետությունը ստիպված է լինում ներմուծել: Բրունեյի վիճակագրությունը ցույց է տալիս Սինգապուրը որպես ներմուծման ամենամեծ կետը, որը 1997 թվականին կազմել է 25%: Այնուամենայնիվ այս ցուցանիշը ներառում է որոշ փոխադրումներ, քանի որ Բրունեյի ներմուծման մեծ մասը տարանցվում է Սինգապուրով: Երկրորդ խոշոր մատակարարներն են Ճապոնիան և Մալայզիան: Ինչպես շատ այլ երկրներում՝ ճապոնական արտադրանքը գերակշռում է ավտոմոբիլային տրանսպորտային միջոցների, շինարարական սարքավորումների, էլեկտրոնային ապրանքների և կենցաղային տեխնիկայի տեղական շուկաներում: Միացյալ Նահանգները 1998 թվականին եղել է Բրունեյ ներմուծման երրորդ խոշոր մատակարարը:
Բրունեյի զգալի արտաքին պահուստները կառավարվում են Բրունեյի ներդրումային գործակալության (BIA) կողմից, որը Ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության մասնաճյուղն է: BIA-ի առաջնորդող սկզբունքն է բարձրացնել Բրունեյի արտաքին պահուստների իրական արժեքը՝ միաժամանակ տարբեր ներդրումային ռազմավարություն ունենալով ԱՄՆ-ում, Ճապոնիայում, Արևմտյան Եվրոպայում և Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի երկրներում:
Բրունեյի կառավարությունն ակտիվորեն խրախուսում է ավելի շատ օտարերկրյա ներդրումներ: Որոշ չափանիշներին համապատասխանող նոր ձեռնարկությունները կարող են ստանալ պիոների կարգավիճակ՝ շահույթը ազատելով եկամտահարկից մինչև 5 տարի՝ կախված ներդրված կապիտալի չափից։ Շահութահարկի նորմալ դրույքաչափը կազմում է 30%: Չկա անձնական եկամտահարկ կամ կապիտալ շահույթի հարկ:
Կառավարության կարևորագույն առաջնահերթություններից է խրախուսել Բրունեյի մալայացիների զարգացումը որպես արդյունաբերության և առևտրի առաջատարներ: Օտարերկրյա բաժնետոմսերի սեփականության հատուկ սահմանափակումներ չկան, սակայն տեղական մասնակցությունը, ինչպես բաժնետիրական կապիտալը, այնպես էլ կառավարումը՝ խրախուսվում է: Նման մասնակցությունն օգնում է կառավարության կամ Բրունեյ Շել Փեթրոլիումի հետ պայմանագրերի մրցույթի անցկացմանը:
Բրունեյում գտնվող ընկերությունները կամ պետք է ստեղծվեն տեղում, կամ գրանցվեն որպես օտարերկրյա ընկերության մասնաճյուղ և պետք է գրանցվեն Ընկերությունների ռեգիստրում: Հանրային ընկերությունները պետք է ունենան առնվազն յոթ բաժնետեր: Մասնավոր ընկերությունները պետք է ունենան առնվազն երկու, բայց ոչ ավելի, քան 50 բաժնետեր: Ընկերության տնօրենների առնվազն կեսը պետք է Բրունեյի բնակիչներ լինեն։
1981 և 2013 թվականների ընթացքում Սուլթանը ուներ Ավստրալիայում խոշոր եղջերավոր անասունների կայաններ, որոնք մատակարարում էին երկրի տավարի մսի մեծ մասը[4][5][6]: 1984 թվականին զեկուցվել է, որ 2262 քառակուսի մղոն (5860 կմ²) կայանների ընդհանուր մակերեսն ավելի մեծ է, քան բուն Բրունեյը[7]: Որոշ կայաններ վաճառվել են 2006 և 2014 թվականներին[8][9]։ 2019 թվականի դրությամբ սուլթանին դեռ պատկանում էր Opium Creek կայանը[10]: Ձուն և հավերը հիմնականում արտադրվում են տեղում, սակայն Բրունեյի սննդի այլ կարիքների մեծ մասը ներմուծման կարիք ունի: Գյուղատնտեսությունը և ձկնաբուծությունը արդյունաբերական ոլորտներից են, որոնք կառավարությունը ընտրել է որպես ամենաառաջնահերթություն՝ տնտեսությունը դիվերսիֆիկացնելու իր ջանքերում:
Հետևյալ աղյուսակը ցույց է տալիս 1983-2021 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները (ԱՄՀ անձնակազմի գնահատականներով 2022–2027 թվականներին)։ 5%-ից ցածր գնաճը կանաչ գույնով է[11]:
Նավթի և գազի արդյունաբերություն
Brunei Shell Petroleum-ը (BSP) համատեղ ձեռնարկություն է, որը հավասար բաժնետոմսերով պատկանում է Բրունեյի կառավարությանը և Royal Dutch /Shell ընկերությունների խմբին, Բրունեյում նավթի և գազի արդյունահանման գլխավոր ընկերությունն է: Այն նաև շահագործում է երկրի միակ նավթավերամշակման գործարանը: BSP-ն և չորս քույր ընկերությունները կառավարությունից հետո Բրունեյի ամենամեծ գործատուն են: BSP-ի փոքր նավթավերամշակման գործարանն ունի օրական 10000 բարել թորման հզորություն (1600 մ³/օր): Սա բավարարում է նավթամթերքների մեծ մասի ներքին պահանջարկը։
Ֆրանսիական Elf Aquitaine նավթային ընկերությունը Բրունեյում նավթի հետախուզման մեջ ակտիվացել է 1980-ականներին: Նրա դուստր ձեռնարկությունը Elf Petroleum Asia BV-ն հայտնաբերել է առևտրային շահագործվող նավթի և գազի քանակություններ չորս հորատանցքերից երեքում, որոնք հորատվել են 1987 թվականից ի վեր՝ ներառյալ 1990 թվականի սկզբին հայտարարված խոստումնալից հայտնագործությունը: Վերջերս UNOCAL-ը համագործակցելով Նոր Զելանդիայի Fletcher Challenge-ի հետ, արտոնություններ է ստացել նավթի որոնման համար: Բրունեյը պատրաստվում է զիջումների գնալ խորը ջրերում նավթի և գազի հետախուզման համար։
Բրունեյում նավթի արդյունահանումը հասել է գագաթնակետին 1979 թվականին՝ օրական ավելի քան 240,000 բարել (38,000 մ³/օր): Այդ ժամանակից ի վեր այն միտումնավոր կրճատվել է՝ նավթի պաշարների ժամկետը երկարացնելու և վերականգնման տեմպերը բարելավելու նպատակով: Նավթի արդյունահանումը ներկայումս կազմում է օրական միջինը մոտ 200,000 բարել (32,000 մ³/օր): Ճապոնիան ավանդաբար եղել է Բրունեյի նավթի արտահանման հիմնական հաճախորդը, սակայն նրա մասնաբաժինը ընդհանուրի 45%-ից 1982 թվականին իջել է մինչև 19%: Ի հակադրություն դրան նավթի արտահանումը Հարավային Կորեա 1982 թվականի ընդհանուրի ընդամենը 8%-ից մինչև 1998 թվականը աճել է 29%-ով։ Այլ խոշոր հաճախորդների թվում են Թայվանը (6%) և ASEAN-ի երկրները (27%): Բրունեյի նավթի արտահանումը ԱՄՆ կազմել է արտահանված ընդհանուր ծավալի 17%-ը։
Բրունեյի գրեթե ողջ բնական գազը արտադրվում է Brunei Liquefied Natural Gas (LNG) գործարանում, որը բացվել է 1972 թվականին և հանդիսանում է LNG-ի ամենամեծ գործարաններից մեկը աշխարհում: Բրունեյում արտադրված գազի ավելի քան 82%-ը վաճառվում է Ճապոնիայում՝ երկարաժամկետ համաձայնագրի հիման վրա, որը երկարաձգվել է 1993 թվականին: Համաձայնագիրը նախատեսում է, որ Բրունեյը տարեկան ավելի քան 5 միլիոն տոննա գազ պետք է տրամադրի ճապոնական երեք կոմունալ ընկերություններին: Ճապոնական Mitsubishi ընկերությունը Shell-ի և Բրունեյի կառավարության համատեղ ձեռնարկության գործընկերն է Բրունեյի LNG-ում, Brunei Coldgas-ում և Brunei Shell Tankers-ում, որոնք միասին արտադրում են գազ և մատակարարում Ճապոնիային: 1995 թվականից ի վեր Բրունեյը ավելի քան 700,000 տոննա գազ է մատակարարել նաև Korea Gas Corporation-ին: 1999 թվականին Բրունեյում բնական գազի արդյունահանումը հասել է օրական 90 բեռի։ Կենցաղային էներգիայի արտադրության համար օգտագործվում է փոքր քանակությամբ բնական գազ։ Բրունեյն Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում գազ արտահանող չորրորդ երկիրն է՝ Ինդոնեզիայից, Մալայզիայից և Ավստրալիայից հետո:
Բրունեյի նավթի և գազի ապացուցված պաշարները 2015 թվականի դրությամբ բավարար են առնվազն մինչև 2035 թվականը[12]։ Խորը ծովի հետախուզումը կարող է զգալի նոր պաշարներ հայտնաբերել, բայց կարող է չափազանց թանկ լինել: Կառավարությունը վերջին տասնամյակում ձգտում էր դիվերսիֆիկացնել տնտեսությունը սահմանափակ հաջողությամբ[13]: Բրունեյի տնտեսական ակտիվության մեծ մասը դեռևս կազմում են նավթն ու գազը և պետական ծախսերը: Բրունեյի ոչ նավթային արդյունաբերությունը ներառում է գյուղատնտեսությունը, անտառային տնտեսությունը, ձկնորսությունը և բանկային գործունեությունը:
2015 թվականին Բրունեյը գրանցել է տնտեսական անկման երրորդ տարին, որը Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի միակ երկիրն է եղել, որն արել է դա: Նավթի գների անկումը և արդյունահանման անկումը խոշոր նավթահորերի պահպանման և վերանորոգման աշխատանքների պատճառով խաթարել են երկրի բյուջեն, որը դեֆիցիտ է տեսել 2015-16 և 2016-17 ֆինանսական տարիներին[14]:
2020 թվականին Բրունեյում արտադրված էլեկտրաէներգիայի ավելի քան 99%-ը հիմնված է եղել հանածո վառելիքի վրա, մինչդեռ վերականգնվող էներգիայից ստացված էլեկտրաէներգիան եղել է 1%-ից պակաս[15]: Բրունեյին խորհուրդ է տրվում դիվերսիֆիկացնել տնտեսությունը հանածո վառելիքի օգտագործումից և ավելի շատ կենտրոնանալ վերականգնվող էներգիայի վրա՝ որպես կլիմայի փոփոխության մեղմացման միջոցառումների մաս[16]:
Նավթաքիմիական արդյունաբերություն
Երկրի արևմտյան մասում Լիանգը ներկայումս մեծ զարգացում է ապրում SPARK-ի ստեղծմամբ, որը 271 հեկտար (670 ակր) տարածք է, որը մշակվել է որպես համաշխարհային մակարդակի նավթաքիմիական հանգույց[17]։ SPARK-ում առաջին խոշոր ներդրումը 450 միլիոն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ մեթանոլի գործարանն է եղել, որը մշակվել է Brunei Methanol Company-ի կողմից, որը համատեղ ձեռնարկություն է Petroleum Brunei-ի և երկու առաջատար ճապոնական ընկերությունների՝ Mitsubishi Chemical Holdings-ի և Itochu-ի միջև: Կայանի նախագծումը բերելու է օրական 2500 տոննա մեթանոլ (տարեկան 850000 տոննա): Գործարանը պաշտոնապես գործարկվել է Բրունեյի սուլթան Հասանալ Բոլկիայի կողմից 2010 թվականի մայիսի 25-ին[18]:
Հալալ ապրանքանիշ
Բրունեյ Դարուսսալամը 2009 թվականի հուլիսին գործարկել է իր ազգային հալալի բրենդավորման սխեման Brunei Halal-ը[19], որը թույլ է տալիս արտադրողներին Բրունեյում և այլ երկրներում օգտագործել պրեմիում Brunei Halal ապրանքանիշը՝ օգնելու նրանց ներթափանցել շահութաբեր շուկաներ այն երկրներում, որտեղ մեծ թվով մահմեդական սպառողներ կան: Ասվում է, որ Բրունեյ Հալալ ապրանքանիշը առաջին պատշաճ փորձն է եղել համաշխարհային հալալ ապրանքանիշ ստեղծելու համար, որը պետք է ստանա պոտենցիալ առևտրային եկամուտները՝ ապահովելով մահմեդականների սպառման կարիքները ամբողջ աշխարհում:
Ինչպես նախատեսում էր Սուլթանությունը՝ Բրունեյ Հալալ ապրանքանիշի օգտագործումը մահմեդական սպառողների համար կնշանակեր արտադրողների կողմից իսլամական ուսմունքներին վերաբերող օրենքների խստիվ պահպանումը: Բրունեյը նաև նպատակ ունի ստեղծել վստահություն ապրանքանիշի նկատմամբ ռազմավարությունների միջոցով, որոնք պետք է ապահովեն ապրանքների հալալ ամբողջականությունը և սահմանված կանոնների անխափան համապատասխանությունը, որոնք կարգավորում են հումքի մատակարարումը, արտադրական գործընթացը, լոգիստիկան և բաշխումը:
Կառավարությանը պատկանող Brunei Wafirah Holdings Sdn Bhd նոր ընկերությունը ստեղծվել է որպես Brunei Halal ապրանքանիշի սեփականատեր։ Wafirah-ը համատեղ ձեռնարկություն է կնքել Brunei Global Islam Investment-ի և Հոնկոնգում գործող լոգիստիկ Kerry FSDA Limited ընկերության հետ՝ Ghanim International Food Corporation Sdn Bhd-ի ստեղծման համար: Ghanim International-ը ղեկավարում է Brunei Halal ապրանքանիշի օգտագործումը: Արտադրողները, որոնք ցանկանում են օգտագործել ապրանքանիշը, պետք է նախ ձեռք բերեն Բրունեյ հալալ պիտակը (կամ հավաստագիր՝ արտադրության և սպանդի ընդունված պրակտիկաներին համապատասխանության համար) Syariah Affairs-ի Հալալ սննդի վերահսկման բաժնի միջոցով: Նրանք կարող են այնուհետև դիմել Ghanim-ին՝ իրենց ապրանքանիշի օգտագործման դիմումի պահանջը բավարարելու համար:
Ծանոթագրություններ
- ↑ International Monetary Fund (2014). «BRUNEI DARUSSALAM» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022-10-09-ին.
- ↑ «Country Facts | Brunei Darussalam». www.un.int (անգլերեն). Վերցված է 2017-04-17-ին.
- ↑ «International Monetary Fund». Արխիվացված է օրիգինալից 2010-06-11-ին.
- ↑ Brann, Matt (23 September 2013). «Cattle, goats and buffalo shipped out of Darwin for Brunei». Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 14 April 2022-ին.
- ↑ «U.S. Relations With Brunei». U.S. Department of State. 19 August 2016.
- ↑ Kieran Cooke. «Brunei Darussalam: Diversifying is hard to do». global-briefing.org. Վերցված է 8 December 2016-ին.
- ↑ Quinn-Judge, Paul (11 January 1984). «WORLD'S NEWEST NATION; Brunei leaves Britain's nest». Վերցված է 14 April 2022-ին.
- ↑ Brann, Matt (23 September 2013). «Cattle, goats and buffalo shipped out of Darwin for Brunei». Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 14 April 2022-ին.
- ↑ Brann, Matt (13 April 2014). «Indonesian company buys NT's Willeroo Station from the Sultan of Brunei». Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 14 April 2022-ին.
- ↑ Rogers, Destiny (28 April 2019). «More Brunei protests planned as shell investments questioned». qnews.com.au. Վերցված է 14 April 2022-ին.
- ↑ «Report for Selected Countries and Subjects».
- ↑ «Brunei Darussalam Natural Gas». Վերցված է 10 March 2021-ին.
- ↑ «Brunei's Economy to Diversify». - InvestAsian. Արխիվացված է օրիգինալից 7 February 2015-ին. Վերցված է 4 March 2015-ին.
- ↑ Maierbrugger, Arno (5 December 2015). «Brunei bracing for tougher times after oil joyride | Investvine». Investvine (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 1 December 2022-ին. Վերցված է 2016-03-02-ին.
- ↑ Vakulchuk, R., Chan, H.Y., Kresnawan, M.R., Merdekawati, M., Overland, I., Sagbakken, H.F., Suryadi, B., Utama, N.A. and Yurnaidi, Z. 2020.
- ↑ Overland, Indra; Sagbakken, Haakon Fossum; Chan, Hoy-Yen; Merdekawati, Monika; Suryadi, Beni; Utama, Nuki Agya; Vakulchuk, Roman (December 2021). «The ASEAN climate and energy paradox». Energy and Climate Change. 2: 100019. doi:10.1016/j.egycc.2020.100019.
{{cite journal}}
:|hdl-access=
requires|hdl=
(օգնություն) - ↑ «Ministry of Foreign Affairs & Trade Official Website, Brunei Darussalam». Արխիվացված է օրիգինալից 2010-08-31-ին. Վերցված է 2011-05-02-ին.
- ↑ http://news.brunei.fm/2010/05/26/hm-launches-methanol-plant-opening/ | Official Launching of Brunei Methanol Company
- ↑ Hadi Dp Mahmudbandar Seri Begawan (2009-08-01). «Brunei pioneers national halal branding». Bt.com.bn. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-08-02-ին. Վերցված է 2009-12-30-ին.
Արտաքին հղումներ
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բրունեյի տնտեսություն» հոդվածին։ |
|