Դաուն Ֆրեյզեր
| Դաուն Ֆրեյզեր | |
|---|---|
 | |
| Անձնական տեղեկություն | |
| Սեռ՝ | իգական |
| Ամբողջական անուն՝ | անգլ.՝ Dawn Lorraine Fraser |
| Բնօրինակ անուն՝ | անգլ.՝ Dawn Lorraine Fraser |
| Մասնագիտացում՝ | լողորդ, ինքնակենսագիր և քաղաքական գործիչ |
| Երկիր՝ | .svg){kind=small} Ավստրալիա |
| Ծննդյան ամսաթիվ՝ | սեպտեմբերի 4, 1937[1] (86 տարեկան) |
| Ծննդավայր՝ | Balmain |
| 172 սանտիմետր | |
| Քաշ՝ | 67 կիլոգրամ |
Դաուն Ֆրեյզեր, (սեպտեմբերի 4,1937), լողորդ, Ավստրալիայի ազատ ոճի չեմպիոն, օլիմպիական ութ անգամ մեդալակիր, 100 մետր ազատ ոճում 15 տարվա աշխարհի ռեկորդակիր և նախկին քաղաքական գործիչ։ Հակասական, սակայն անթիվ պարգևների դափնեկիր, նա վայելել է ազգային հեղինակություն և ազգային հպարտություն առաջացրել Ավստրալիայում: Նա մեկն է այն չորս լողորդներից, ովքեր հաղթել են նույն օլիմպիական անհատական մրցաշարում երեք անգամ՝ իր դեպքում կանանց 100 մետր ազատ ոճում[5]:
Վաղ կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրեյզերը ծնվել է 1937 թվականին, Սիդնեյի Բալմեյն արվարձանում, Նոր Հարավային Ուելսի աղքատ բանվորական ընտանիքում, ութ երեխաներից կրտսերը[6]:Նրա հայրը՝ Քենեթ Ֆրեյզերը, Շոտլանդիայի Էմբոյից էր[7]: Նրան 14 տարեկան հասակում նկատել է Սիդնեյի մարզիչ Հարի Գալագերը՝ լողալով տեղի ծովային լողավազանում:
Լողի կարիերա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Որպես իր լողի կարիերայի կարևորագույն դրվագ՝ Ֆրեյզերը 39 ռեկորդ ուներ և Ավստրալիայի համար նվաճեց ութ օլիմպիական մեդալ, այդ թվում՝ չորսը ոսկե: Ավելացնելով իր հեղինակություն հայրենի երկրում և Բրիտանական Համագործակցությունում, նա նվաճեց Համագործակցության խաղերի վեց ոսկե մեդալ: Նա գերիշխում էր բարձրակարգ 100 մետր ազատ ոճի մրցումներում՝ 1956 թվականի դեկտեմբերի 1-ից մինչև 1972 թվականի հունվարի 8-ը, 15 տարվա ընթացքում պահպանելով իր ռեկորդը[8]:
1962 թվականի հոկտեմբերին նա դարձավ առաջին կինը, ով լողաց 100 մետր ազատ ոճը մեկ րոպեից պակաս ժամանակում՝ սահմանելով 58,9 ռեկորդ, սխրանք, որը նրան բարձրացրեց ազգային հայտնիության մեջ և դարձրեց նրան հերոս Ավստրալիայում, որտեղ լողը հանրաճանաչ մարզաձև էր[9][10][8]:Միայն 1972 թվականին, Ֆրեյզերի թոշակի անցնելուց ութ տարի անց, նրա 100 մ վազքի ռեկորդը՝ 58,9 վայրկյան, գերազանցվեց[11]:
1964 թվականի Օլիմպիական խաղերից մի քանի շաբաթ առաջ Ֆրեյզերը վիրավորվեց ավտովթարի հետևանքով, վնասեց ողն ու մահացավ մայրը՝ Ռոուզը։ Վթարի ժամանակ Ֆրեյզերի մեքենայով ճամփորդում էին նաև նրա քույրն ու ընկերը, սակայն ողջ մնացին[12]:Սա նոր ողբերգություն էր Ֆրեյզերի և նրա ընտանիքի համար՝ 1950 թվականին ավագ եղբոր լեյկեմիայից և 1960 թվականին քաղցկեղով հիվանդ հոր մահից հետո։
1964 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի միջադեպեր և լողալու արգելք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1964 թվականի Տոկիոյի ամառային Օլիմպիական խաղերի ժամանակ Ֆրեյզերը զայրացրեց լողի թիմի հովանավորներին և Ավստրալիայի լողի միությանը՝ բացման արարողությանը մասնակցելով նրանց ցանկության դեմ և մրցումների ժամանակ հագնելով ավելի հին լողի հագուստ, քանի որ նա գտնում էր, որ այն ավելի հարմարավետ էր, քան հովանավորների կողմից տրամադրվածը։Նա նաև մեղադրվում էր Օլիմպիական դրոշը գողանալու մեջ, որը դրոշի ձողից դուրս էր եկել կայսր Հիրոհիտոյի պալատից՝ Կոկյոյից: Նրան ձերբակալել են, բայց ազատ են արձակել առանց մեղադրանքի: Վերջում նրան որպես հուշանվեր հանձնեցին դրոշը[13]:
Ավելի ուշ Ֆրեյզերը հերքեց, որ լողացել է դրոշը գողանալու համար՝ 1991 թվականին Դը Թայմսին ասելով. "«Ես ոչ մի կերպ չէի կարող լողալ այդ խրամատը: Ես սարսափում էի կեղտոտ ջրից, և այդ խրամատը կեղտոտ էր: Ես ոչ մի կերպ չէի կարող ընկղմվել դրա մեջ»[14]: Ավստրալիայի սիրողական լողի ասոցիացիան 10 տարով արգելել է Ֆրեյզերին մասնակցել մրցակցային լողին[15]:
Հետլողային գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրեյզերը մաքսավոր դարձավ Բալմենի՝ Ռիվերվյու հյուրանոցում և սկսեց զբաղվել լողի մարզչական աշխատանքով:
1988 թվականին Ֆրեյզերն ընտրվել է որպես անկախ պատգամավոր Նոր Հարավային Ուելսի օրենսդիր ժողովում՝ Բալմենի նստավայրի համար։Բալմենի ընտրազանգվածը վերացվել է 1991 թվականին, և Պորտ Ջեքսոնի նոր աթոռը չնվաճելուց հետո նա հեռանում է քաղաքականությունից[5][16]:
Անձնական կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրեյզերն ամուսնացել է Գարի Ուերի հետ 1965 թվականի հունվարի 30-ին Սիդնեյի Մաքքուարի փողոցի Սուրբ Ստեֆենս եկեղեցում[17]:Ամուսնությունը կարճ տևեց:Ամուսնությունից ունի մեկ դուստր, ով ունի որդի։ Նա և իր ընտանիքը ապրում են Քվինսլենդի Սանշայն ափին գտնվող Նուսայում: Այս տեղափոխությունը Սիդնեյից դեպի հյուսիս՝ Նուսայի ավելի տաք, մերձարևադարձային կլիմա նախատեսված էր նվազեցնելու Ֆրեյզերի ասթմայով առաջացած շնչառական խնդիրները, քանի որ ավելի տաք օդը և արևի լույսից ստացված վիտամին D-ի ավելացումը օգտակար են այս վիճակի համար[18][19]:
Ֆրեյզերը կանադացի ֆուտբոլիստ Դանիել Սթիերի հորաքույրն է[20]:
Տարաձայնություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քաղաքական և ռասայական հայացքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1997-ին Ֆրեյզերը ԷյԲիՍի-ին ասաց. «Այսինքն, ես կցանկանայի լինել նույնքան անկեղծ, ինչպես Փոլին Հանսոնը և ասեի. տեսեք, ես հիվանդ եմ և հոգնել եմ իմ երկիր եկող ներգաղթյալներից»: Նաև հայտնել է, որ ցանկանում է միանալ Հանսոնի «Մեկ ազգ» կուսակցությանը[21]:
2015-ին, Թդեյ հաղորդաշարին տված հարցազրույցի ժամանակ Ֆրեյզերին հարցրել են Ուիմբլդոնում Նիկ Կիրգիոսի վերջին պահվածքի և Ավստրալիայի թենիսի մասին Բեռնարդ Թոմիկի մեկնաբանությունների մասին, որոնք հանգեցրել են նրան, որ Թոմիչը հեռացվել է Դևիսի գավաթի թիմից: Ֆրեյզերն ասել է. «Նրանք պետք է ավելի լավ օրինակ ծառայեն այս երկրի երիտասարդ սերնդի համար… Եթե դա նրանց դուր չի գալիս, վերադարձեք այնտեղ, որտեղից եկել են նրանց հայրերը կամ նրանց ծնողները»:(Կիրգիոսը մալայական և հունական ծագում ունի, մինչդեռ Թոմիկը՝ խորվաթական ծագում): Կիրգիոսն արձագանքեց՝ նրան նկարագրելով որպես «բացահայտ ռասիստ», իսկ Ֆրեյզերի մեկնաբանությունները քննադատության ենթարկվեցին Ավստրալիայի ռասայական խտրականության հանձնակատար Թիմ Սաութֆոմմասանեի կողմից[22][23][24][25]:Ֆրեյզերը «անվերապահորեն» ներողություն խնդրեց իր մեկնաբանությունների համար[22]:
Ժողովրդական մշակույթի մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1979 թվականին նկարահանվել է Ֆրեյզերի կյանքի և կարիերայի մասին ֆիլմ,որը կոչվում է Դաուն: Այն խաղում էր Բրոնվին Մաքեյ-Փեյնը՝ Ֆրեյզերի դերում:
Ֆրեյզերի դերը մարմնավորել է Մելիսա Թոմասը՝ 2003 թվականին նկարահանված «Լողալ դեպի վերև» ֆիլմում։ Ինքը՝ Ֆրեյզերը, ֆիլմում վերագրվում է որպես Դաուն Ֆրեյզերի մարզիչ։ 2015 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Դոն Ֆրեյզերը նկարահանվել է ԷսԲիԷս-ի ծագումնաբանության հեռուստասերիալի «Ո՞վ ես դու կարծում, որ դու ես»-ի 7-րդ եթերաշրջանի, 5-րդ սերիայում:
Պատվոգրեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որպես ավստրալացի հերոս՝ Ֆրեյզերը ճանաչվել է տարվա ավստրալիացի 1964 թվականին[26], 1965 թվականին ընդգրկվել է Լողի միջազգային փառքի սրահում[27]: 1967 թվականին դարձել է Բրիտանական կայսրության շքանշանի անդամ՝ օգտագործելով իր ամուսնական անունը Դաուն Վեր, իսկ 1998 թվականին ստացել է Ավստրալիայի շքանշան[28]: Սպորտ Ավստրալիայի Փառքի սրահի կողմից[29] ճանաչվել է դարի ավստրալացի կին մարզիկ, ով 1985 թվականին նրան ընդգրկել էր որպես իրենց առաջին կին անդամ[30]:1999 թվականին Միջազգային օլիմպիական կոմիտեն նրան անվանեց Ջրային սպորտի աշխարհի ամենամեծ կենդանի կին չեմպիոն[31]: 2000 թվականի հուլիսի 14-ին Ֆրեյզերը պարգևատրվել է Ավստրալիայի սպորտային մեդալով՝ «մրցակցային լողում ակնառու ներդրման համար»[32][31]:
Նա Օլիմպիական կրակի կրողներից էր 2000 թվականին Սիդնեյում ամառային օլիմպիական խաղերի բացման արարողության ժամանակ։ Նա օլիմպիական ջահը կրեց մարզադաշտում՝ որպես վերջին հատվածի կրողներից մեկը՝ նախքան օլիմպիական կրակի վառելը:
Ավստրալիայի սպորտային մրցանակաբաշխությունը ներառում է մրցանակ, որն անվանվել է Ֆրեյզերի պատվին և շնորհվել է նրա կողմից[33]: Ավստրալիայի սպորտային մրցանակաբաշխությունը ներառում է մրցանակ, որն անվանվել է Ֆրեյզերի պատվին և շնորհվել է նրա կողմից: Բալմենի ծովային լողավազանը, որտեղ նա լողում էր, 1964 թվականին նրա պատվին կոչվեցին Դաուն Ֆրեյզեր ի լողավազան, իսկ 1992 թվականին պետական տրանզիտային մարմինը Ֆրեյզերի անունով անվանեց՝ Րիվեր Քեթ լաստանավը։
2018 թվին թագուհու ծննդյան պատվավոր արարողության շրջանակներում նա եղել է Ավստրալիայի շքանշանի ուղեկից[34]:
2022 թվականին նա Լողի Ավստրալիայի Փառքի սրահի անդրանիկ անդամն էր[35]:
Օլիմպիական նվաճումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Իրադարձություն | Ժամանակ | Տեղ | |
| 1956 թվականի ամառային օլիմպիական խաղեր | |||
|---|---|---|---|
| 100մետր Ազատ ոճ | 1:02.0 | Ոսկի | WR |
| 100մետր Ազատ ոճ | 5:02.5 | Արծաթ | |
| 400մետր Ազատ ոճ | 4:17.1 | Ոսկի | WR |
| 1960 թվականի ամառային օլիմպիական խաղեր | |||
| 100մետր Ազատ ոճ | 1:01.2 | Ոսկի | OR |
| 400մետր Ազատ ոճ | 4:58.5 | 5-րդ | |
| 400մետր Ազատ ոճի փոխանցում | 4:11.3 | Արծաթ | |
| 4 × 100մետր Խառը փոխանցում | 4:45.9 | Արծաթ | |
| 1964 թվականի ամառային օլիմպիական խաղեր | |||
| 100մետր Ազատ ոճ | 59.5 | Ոսկի | OR |
| 100մետր Ազատ ոճ | 4:47.6 | 4-րդ | |
| 400մետր Ազատ ոճի փոխանցում | 4:06.9 | Արծաթ | |
| 4 × 100մետր Խառը փոխանցում | 4:52.3 | 9-րդ | |
- 1962 թվականի Պերտի Համագործակցության խաղեր
- 110 յարդ Ազատ ոճ – ոսկե մեդալ
- 440 յարդ Ազատ ոճ – ոսկե մեդալ
- 4 × 110 յարդ (4 × 100,58 մետր) Ազատ ոճի փոխանցում – ոսկե մեդալ
- 4 × 110 յարդ (4 × 100,58 մետր) խառը փոխանցում – ոսկե մեդալ
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ 2,0 2,1 Australian Honours Search Facility
- ↑ 3,0 3,1 Australian Honours Search Facility
- ↑ 4,0 4,1 Australian Honours Search Facility
- ↑ 5,0 5,1 Dawn Fraser Արխիվացված 17 Սեպտեմբեր 2013 Wayback Machine. sports-reference.com
- ↑ Boyer Sagert, Kelley; Overman, Steven J. (2012). Icons of Women's Sport. Santa Barbara: ABC-CLIO. էջեր 137–152. ISBN 978-0-313-38549-0. Վերցված է 8 July 2015-ին.
- ↑ McMorran, Caroline (20 August 2012). «Olympic swim star makes surprise visit». The Northern Times. Արխիվացված է օրիգինալից 9 July 2015-ին. Վերցված է 8 July 2015-ին.
- ↑ 8,0 8,1 Clarkson, Alan (28 October 1962). «Champion's world time in 110 yds». The Sun-Herald. էջ 67.
- ↑ «Keith, Braden, Lessons of the Pool; Dawn Fraser, the One Minute Rebel». swimswam.com.
- ↑ «Australia's Most Successful Olympians». theculturetrip.com.
- ↑ «Swim contest a spectacular of records». The Sun-Herald. AAP, Reuters. 2 May 1971. էջ 107.
- ↑ «I killed my mother». The Sydney Morning Herald. 9 August 2004. Վերցված է 4 January 2018-ին.
- ↑ «Dawn Fraser: still kicking». Sunday Profile, ABC. 15 April 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 12 February 2017-ին. Վերցված է 4 November 2015-ին.
- ↑ Lord, Craig. «DAWN FRASER». The Times (անգլերեն). ISSN 0140-0460. Վերցված է 2021-01-26-ին.
- ↑ «Swim ban on four Games girls». Canberra Times. 2 March 1965.
- ↑ Կաղապար:Cite NSW Parliament
- ↑ Hickson, Jack (30 January 1965). «Dawn Fraser's wedding to Gary Ware, St. Stephen's Church, Sydney». acms.sl.nsw.gov.au. State Library of NSW. Վերցված է 21 December 2014-ին.
- ↑ Fraser, Dawn (15 April 2007). «Dawn Fraser: still kicking». Sunday Profile www.abc.net.a (Interview). Interviewed by Attard, Monica. Australian Broadcasting Corporation. Արխիվացված է օրիգինալից 12 February 2017-ին. Վերցված է 21 December 2014-ին.
- ↑ Hardy, Karen (15 December 2013). «Dawn Fraser still smiling». The Sydney Morining Herald. Fairfax Media. Վերցված է 21 December 2014-ին.
- ↑ Hughes, Nick (January 4, 2023). «Danielle Steer adds extra flair to Western United attacking stocks». Western United FC.
- ↑ Corderoy, Amy (7 July 2015). «From Olympic bans to One Nation: Dawn Fraser no stranger to controversy». The Sydney Morning Herald (անգլերեն). Վերցված է 30 July 2020-ին.
- ↑ 22,0 22,1 «Dawn Fraser sorry for 'racist' outburst on Nick Kyrgios and Bernard Tomic». The Guardian. 7 July 2015. Վերցված է 13 August 2016-ին.
- ↑ Hinds, Alex; agencies (7 July 2015). «Dawn Fraser tells Kyrgios and Tomic to 'go back where their parents came from'». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 30 July 2020-ին.
- ↑ «Dawn Fraser attacks Nick Kyrgios after Wimbledon 2015 loss». NewsComAu. 7 July 2015. Արխիվացված է օրիգինալից 7 July 2015-ին. Վերցված է 8 July 2015-ին.
- ↑ Holland, Angus (7 July 2015). «Dawn Fraser's comments about Kyrgios and Tomic were racist, say experts». The Sydney Morning Herald. Վերցված է 13 August 2016-ին.
- ↑ Lewis, Wendy (2010). Australians of the Year. Pier 9 Press. ISBN 978-1-74196-809-5.
- ↑ It's an Honour: MBE
- ↑ It's an Honour Արխիվացված 22 Փետրվար 2019 Wayback Machine – Officer of the Order of Australia
- ↑ Wilson, Chris (28 February 2013). «Fraser named greatest despite push for skater». The Sydney Morning Herald. Վերցված է 4 September 2013-ին.
- ↑ «Dawn Fraser». Sport Australia Hall of Fame. Վերցված է 26 September 2020-ին.
- ↑ 31,0 31,1 «The Australia Woman's Register, Dawn Fraser». The Australian Woman's Register. Վերցված է 26 September 2023-ին.
- ↑ «Dawn Fraser». Australian Honours Database. Արխիվացված օրիգինալից 22 February 2019-ին. Վերցված է 8 May 2013-ին.
- ↑ «State Heritage Inventory». 22 October 2019.
- ↑ «FRASER, Dawn». It's An Honour. Australian Government. 11 June 2018. Վերցված է 11 June 2018-ին.
- ↑ Hanson, Ian (28 August 2022). «Ian Thorpe, Dawn Fraser and Shane Gould Among First Inductees Into Swimming Australia Hall Of Fame». Swimming World. Վերցված է 29 August 2022-ին.