«Խորշակ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
'''Խորշակ''', բարձր ջերմությամբ և հարաբերական ցածր խոնավությամբ օժտված չոր ու տաք [[քամի]] [[ |
'''Խորշակ''', բարձր ջերմությամբ և հարաբերական ցածր խոնավությամբ օժտված չոր ու տաք [[քամի]] [[տափաստան]]ներում և [[կիսաանապատ]]ներում։ Վնասակար կամ կործանարար է դաշտային կուլտուրաների համար։ Նման քամիներ լինում են նաև երկրագնդի այլ շրջաններում։ Խորշակի ժամանակ ուժեղանում է գոլորշիացումը, և հողում խոնավության պակասի պատճառով բույսերը թառամում ու ոչնչանում են։ |
||
== Առաջացում == |
== Առաջացում == |
||
Տող 41. | Տող 41. | ||
* [http://bse-soviet-encyclopedia.info/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F/86504/%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%B9 Суховеи, их происхождение и борьба с ними, М., 1957] |
* [http://bse-soviet-encyclopedia.info/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F/86504/%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%B9 Суховеи, их происхождение и борьба с ними, М., 1957] |
||
{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=90}} |
{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=90}} |
||
[[Կատեգորիա:Քամիներ]] |
[[Կատեգորիա:Քամիներ]] |
||
[[Կատեգորիա:Մթնոլորտային երևույթներ]] |
[[Կատեգորիա:Մթնոլորտային երևույթներ]] |
09:46, 11 Հուլիսի 2020-ի տարբերակ
Խորշակ, բարձր ջերմությամբ և հարաբերական ցածր խոնավությամբ օժտված չոր ու տաք քամի տափաստաններում և կիսաանապատներում։ Վնասակար կամ կործանարար է դաշտային կուլտուրաների համար։ Նման քամիներ լինում են նաև երկրագնդի այլ շրջաններում։ Խորշակի ժամանակ ուժեղանում է գոլորշիացումը, և հողում խոնավության պակասի պատճառով բույսերը թառամում ու ոչնչանում են։
Առաջացում
Որպես խորշակի չափանիշ ընդունվում է միաժամանակ դիտվող օդերևութաբանական տարրերի գումարը` հարաբերական խոնավությունը` փոքր կամ հավասար 30 %, ջերմաստիճանը` 25°, քամու արագությունը` մեծ կամ հավասար 5 մ/վ: Սովորաբար խորշակների ներթափանցման ժամանակ մշակաբույսերը գտնվում են բուռն զարգացման փուլում, որի պատճառով նկատվում է բերքատվության զգալի անկում, իսկ առանձին դեպքերում նաև բույսերի ոչնչացում: Քանի որ խորշակային եղանակները տևում են մի քանի օր (մինչև 5-6 օր), այդ պատճառով բերքատվության կորուստն էապես կախված է երկրագործության մշակույթից և ագրոտեխնիկական միջոցառումների մակարդակից: Բույսերի վրա խորշակների ազդեցությունը խորանում է հողում խոնավության պակասի պատճառով, երբ խզում է առաջանում տրանսպիրացիայի միջոցով գոլորշացող և արմատային համակարգով ջրի մուտքի միջև: Խորշակային օրերին ոռոգելի դաշտերը գրեթե չեն տուժում [1]:
Խորշակների օրական ընթացքը նման է ջերմաստիճանի և քամու արագության ընթացքին և լավ արտահայտվում է ցերեկային ժամերին: Տարվա ընթացքում ամենից վտանգավոր, ինտենսիվ խորշակներ դիտվում են հուլիս և օգոստոս ամիսներին: Կարճատև խորշակները բույսերի համար ավելի քիչ վնասակար են, քան երկարատև խորշակները: Պարզվել է, որ եթե հողում առկա է խոնավության բավարար քանակ`20 մմ`0-20 սմ շերտում, ապա հացահատիկային ցանքերը, պտղատուները և խաղողի վազն առանց լուրջ վնասի կարող են դիմանալ թույլ խորշակներին`մինչև 5 օրվա ընթացքում, միջին ինտենսիվության դեպքում` 3-4 օրվա, ինտենսիվները` 2-3 օրվա և շատ ինտենսիվ խորշակները` 1-2 օրվա ընթացքում
Խորշակների ինտենսիվություն
Խորշակների ինտենսիվությունն ըստ Ե.Ա. Ցուբերբիլերի որոշվում է քամու արագության և օդի հագեցման պակասորդի (ժամը 13:00) համադրությամբ:
Խորշակի ինտենսիվություն | Հագեցման պակասորդի արժեքները (ժամը 13:00-ին ≥8 մ/վ քամու արագության դեպքում) |
Հագեցման պակասորդի արժեքները (ժամը 13:00-ին <8 մ/վ քամու արագության դեպքում) |
---|---|---|
Թույլ | 15-19 | 20-29 |
Միջակ | 20-29 | 30-39 |
Ինտենսիվ | 30-39 | 40-49 |
Շատ ինտենսիվ | ≥ 40 | ≥ 50 |
Հետևանքներ
Խորշակները մեծ վնաս են հասցնում գյուղատնտեսությանը` վնասելով բույսերին`նրանց զարգացման տարբեր փուլերում: Խորշակներով պայմանավորված բերքատվության կորուստն էապես կախված է երկրագործության կուլտուրայից և ագրոտեխնիկական միջոցառումների մակարդակից:
Խորշակների վտանգավորությունը, ինչպես ցույց է տվել Ե. Ցուբերբիլերը, ուղիղ կոռելյացիոն կապի մեջ է օդի խոնավության պակասորդի և քամու արագության հետ: Հայաստանում խորշակները սովորաբար փչում են անընդմեջ 2-5 օր, առանձին դեպքերում մինչև 7 օր, որից տուժում են ոռոգվող ցանքատարածությունները և մինչև անգամ պտղատու կուլտուրաները:
Խորշակի կանխում
Խորշակների ազդեցությունը մեղմելու նպատակով կիրառվում են մի շարք միջոցառումներ և նոր տեխնոլոգիաներ՝ դաշտային մշակաբույսերի հարմարվողականությունը բարձրացնելու համար: Առավել կարևոր են երաշտադիմացկուն (չորադիմացկուն) մշակաբույսերի և սորտերի ներդնումը, հատկապես այն շրջաններում, որտեղ երկրագործությունը տարվում է անջրդի պայմաններում: Պետք է ընտրել այմպիսի սորտեր, որոնք իրենց ժառանգական հատկանիշներով ավելի դիմացկուն են հողի և օդի չորության նկատմամբ և երաշտի պայմաններում կարող են ապահովել նորմալ բերք [5]: Անջրդի պայմաններում կարևոր նշանակություն ունեն ցանքաշրջանառության կիրառումը: Չորային շրջաններում հողերի անկանոն մշակումը պատճառ է դառնում հողի կառուցվածքի փոփոխման, հողատարման երևույթների ուժեղացման, հետևաբար և հողերի բերրիության անկման: Այդ պատճառով պետք է ներդրվեն հողի մշակության այնպիսի եղանակներ, որոնք կմեծացնեն հող ներթափանցող ջրի քանակը և հողաշերտում կուտակվող ջրի ծավալը: Կարևոր է նաև մշակաբույսերի ճիշտ պարարտացումը [2]:
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 90)։ |