«Ոգիներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Ձուլել|հոգի}} |
|||
'''Ոգիներ'''՝ երևակայական, գերբնական էակներ։ |
'''Ոգիներ'''՝ երևակայական, գերբնական էակներ։ |
||
10:50, 12 Օգոստոսի 2014-ի տարբերակ
Ոգիներ՝ երևակայական, գերբնական էակներ։
Ծագում
Ոգիների պաշտամունքը ծագել է նախնադարյան հասարակարգում և հետագայում դարձել կրոն, հավատքների բաղադրատարր։ Ոգիների մասին դատողություններն ու պատկերացումները սովորաբար առասպելաբանական են և չեն ենթարկվում տրամաբանության օրենքներին։ Որոշ ժողովուրդների, այդ թվում հին հայերի հավատքում, ոգիներն համարվել են չար՝ այսինքն մարդուն վնասող և բարի՝ մարդուն օգնող, հովանավորող։ Ոգիների մասին հին հավատքը պահպանվել է ժողովրդական ավանդազրույցներում, դրանց միջոցով՝ նաև գրականության և կերպարվեստի մեջ։
Չար ոգիներ
Չարադևերից Խուժք ու Դրուժք կոչվողները համարվել են արդարության թշնամիներ, խառնակիչներ, խաբեբաներ ու մատնիչներ, այստեղից էլ առաջացել են խուժադուժ, խուժան, դրուժան, դժնի, դժնդակ և այլ արտահայտություններ։ Թուխք կամ Տուխս կոչվածները դիտվել են խոր խավարում բնակվող կույր չարադևեր։ Շիդարք կոչվածները իբր կուրացրել են մարդու միտքն ու բանականությունը։ Ըստ զրույցի, դրանք են խելահեղել և Մասսի վիհում բանտարկել որսի ելած Արտավազդ արքային։ Չարադևերից հիշվում են նաև Վշտիկը, Գիշերակին, ով իբր վնասում է ճանճի կերպարանքով, Այսը՝ ով վնասում է հիվանդաբեր քամիների ձևով, Սիրադևը, Պարառու դևը և այլն։ Չար ոգիների կարգն են դասվել Սատանան, ճիվաղը, ով փցուն, այլանդակ և շահամոլ ոգի է, Թպղան՝ չար ու ահարկու ոգի, Խիպիլիկը կամ Խըպիլիկը՝ քնածներին ճնշող, տանջող և մղձավանջի մատնող ոգի, Ալը կամ Ալքը, ով հափշտակում էր նորածիններին և այլն։ Հոգեառ ոգին կոչվել է Գրող, Կրող կամ Առնակ։ Բարու կերպարանքով քողարկվող, խաբեությամբ կործանող ոգուն անվանել են Նեռ։
Բարի ոգիներ
Հայոց մեջ բարի ոգիներին անվանել են քաջքեր, ուրվականներ, հավերժահարսներ, հրեշտակներ և այլն։ Քաջքերը ներկայացվել են որպես լեռնաբնակներ, արդարության պաշտպաններ, խիզախ պատերազմողներ, նաև գինեմոլներ, ահարկու պատժողներ, բերք հափշտակողներ։ «Քաջ» կամ «քաջք» անունով են կերտվել հին հայկական մի շարք տեղանուններ, որոնցից են Քաջավազ դաշտ, Քաջաքար լեռ, Քաջբերունիք գավառ, Քաջաց քաղաք, Քաջատուն ավան և այլն։ Ննջեցյալների ոգիներն՝ ուրվականները, համարվել են իրենց կենդանի տոհմակիցների հովանավորողներն ու աջակցողները, իսկ եթե չեն արժանացել ապրողների կարեկցանքին ու ողորմածությանը՝ վրեժխնդիր ու պատժող ուժեր։ Ուրվականների սրբազան խորհրդանիշը համարվել է Ուրուն, իսկ էգը՝ Ուհի կամ Ուրհի։ Վերջինս հայկական մի շարք անվանումների հետ արտահայտում է իգականություն (դիցուհի, աստվածուհի, սրբուհի, թագուհի և այլն)։ Բարի ոգիների բարեհաճությունը շահելու համար կատարվել են հմայական արարողություններ։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|