Սպանության հրամաններ
Սպանության հրամաններ | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Թաներ Աքչամ |
| Տեսակ | գիրք |
| Թեմա | Հայոց ցեղասպանություն |
| Հրատարակման տարեթիվ | 2016 |
Սպանության հրամաններ (թուրքերեն՝ Naim Efendi'nin Hatıratı ve Talat Paşa Telgrafları: Krikor Gergeryan Arşivi), թուրք հայտնի պատմաբան, ցեղասպանագետ Թաներ Աքչամի Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված գիրքը, որը լույս է տեսել 2016 թվականին։ Այն համահավաք աղբյուր է հանդիսանում Հայոց ցեղասպանության իրագործման պաշտոնական հրամանների և հեռագրերի վերաբերյալ, որոնց մի մասն անձամբ ուղարկել է Թալեաթ փաշան։ Աքչամը ապացույցների իսկության ժխտումը բնորոշում է որպես Հայոց ցեղասպանության ժխտման ձև։ Աշխատության թուրքերեն տարբերակը լույս է տեսել Ստամբուլում[1], իսկ անգլերեն տարբերակը՝ 2018 թվականին Palgrave Macmillan հրատարակչության կողմից։
Գիրքը հայերեն է հրատարակվել 2019 թվականին Newmag հրատարակչության կողմից[2]։
Իր գրքում Աքչամը քննադատում է թուրք մի քանի պատմաբանների, որոնք 1983 թվականին Թուրքական պատմական ընկերակցության կողմից հրատարակված գրքերից մեկում նշում են, որ Նայիմ էֆենդին իրական անձ չէ։ Նա ներկայացնում է նրա հուշերի կրկնօրինակները՝ որպես Նայիմի գոյության ապացույցներ[3]։
The New York Review of Books-ի գրաքննադատ Մարկ Մազոուերը գրել է, որ Աքչամի գիրքը «ոչ այնքան ավանդական պատմություն է, որքան դատաբժշկական փորձաքննության ձև, որը նպատակ ունի մեկընդմիշտ վերջ տալ Նայիմ-Անտոնյան փաստաթղթերի իսկության վերաբերյալ ցանկացած կասկածի և ցույց տալ դրանց կարևորությունը՝ հասկանալու պետության կառուցվածքը, որը հնարավորություն է տալիս ցեղասպանություններ իրագործել»[4]։ Մազոուերը ընդգծում է, որ գիրքը «հեշտ ընթերցվողներից չէ»[4]։
Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրքի բովանդակության մեծ մասը հիմնված է այն պնդումների և հակապնդումների վրա, որոնք առաջ են քաշում Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտողները և ժխտողները՝ ապացուցելու կամ հերքելու այս կամ այն իրողությունն ու իրադարձությունը։ Մազոուերը նշում է, որ «ընթերցողին թվում է, թե ինքը հայտնվել է դատարանի դահլիճում, որտեղ կատաղի դրամա է ծավալվում կողմերի միջև»[4]։
Աքչամը հակադարձում է Շինասի Օրելի և Սյուրեյա Յուջայի այն պնդումներին, թե Նայիմ բեյի հուշերը կեղծ են և Նայիմն իրականում գոյություն չի ունեցել։ Օրելը և Յուջան նշում են, որ օսմաններն օգտագործել են 4 և 5 նիշանոց ծածկագրման կոդեր, այլ ոչ 2 և 3 նիշանոց, որոնք կիրառվում են Նայիմ բեյի փաստաթղթերում։ Աքչամը պնդում է, որ հուշերը իրական փաստեր են և փաստաթղթեր։ Նա նաև ընդգծում է, որ, քանի որ Թուրքիայի ԶՈւ ATASE արխիվը հրապարակել է Նայիմի ստորագրությամբ փաստաթուղթ, դա վկայում է Նայիմի գոյությունը և փաստացի Օսմանյան արխիվներում կան 2 և 3 նիշանոց ծածկագրերով հեռագրեր[5]։
Աքչամը Նյու Յորքում ծանոթացել է մի շարք օրիգինալ լուսանկարների հետ, որոնք գտնվում էին հայ հոգևորական Գրիգոր Գերգերյանի մոտ[6]։ Այս առումով աշխատությունը կոտրում է ժխտողականության հիմնաքարն ու ևս մեկ անգամ ապացուցում Հայոց ցեղասպանության պատմական իրողությունը[2]։ Իր գրքում Թաներ Աքչամը նշում է, որ հայ ժողովրդի տեղահանումների ժամանակ թուրքական ուժերը տեղահանվող հայերին չեն տրամադրել ո՛չ ջուր, ո՛չ սնունդ։ Նյու Յորքի քաղաքային քոլեջի պատմության պրոֆեսոր և Հայոց ցեղասպանության փորձագետ Էրիդ Դ. Վեյցն Թաներ Աքչամին անվանում է «Հայոց ցեղասպանության Շերլոք Հոլմս»[7]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Bahaettin Şakir'in Ermenilerin imhasına dair mektupları». Agos (թուրքերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ 2,0 2,1 info@f-s.am, FutureSystems. «Սպանության հրամաններ». Newmag Publishing House. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Akcam to Discuss 'Talat Pasha's Telegrams and the Armenian Genocide' at Columbia on March 28». Armenian Weekly. 2018 թ․ մարտի 23.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Mazower, Mark (2019 թ․ ապրիլի 4). «An Archive of Atrocities». The New York Review of Books.
- ↑ Estukyan, Vartan (2016 թ․ հոկտեմբերի 7). «Are "Talat Pasha Telegrams" real?». Agos. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 23-ին. - Turkish version: "Talat Paşa telgrafları gerçek mi?" - An abridged version of this interview, translated by a different person, is at: “Akçam: The Authenticity of the Naim Efendi Memoirs and Talat Pasha Telegrams” in: The Armenian Weekly, October 11, 2016.
- ↑ Mandell, Ariane (2017 թ․ ապրիլի 23). «Lost Evidence of Armenian Genocide Discovered in Jerusalem Archive». The Jerusalem Post. Israel. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
- ↑ Arango, Tim (2017 թ․ ապրիլի 22). «'Sherlock Holmes of Armenian Genocide' Uncovers Lost Evidence». The New York Times. New York.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Muti, Öndercan (Berlin) (2018 թ․ մայիսի 4). «Naim Efendi'nin Hatıratı ve Talat Paşa Telgrafları. Krikor Gergeryan Arşivi». Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte (անգլերեն). 70 (2): 198–200. doi:10.1163/15700739-07002011. - Review of the original Turkish version, in English
- Schwanitz, Wolfgang G. (Spring 2019). «Killing Orders Talat Pasha's Telegrams and the Armenian Genocide». Middle East Quarterly. Middle East Forum.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Killing Orders - Palgrave Macmillan
- Killing Orders - At SpringerLink
- Kucera, Joshua (2018 թ․ մարտի 19). «Perspectives | New Book Purports to Offer "Smoking Gun" Proving Armenian Genocide». Eurasianet.
- Bayzdlo, Angela (2018 թ․ հունվարի 17). «Historian Taner Akçam uncovers 'smoking gun' of Armenian Genocide». Clark University. - Alternate link: «Historian Taner Akçam's new book includes "smoking gun" of Armenian Genocide». Clark University, posted at the History News Network, George Washington University. 2018 թ․ հունվարի 17.
- https://commons.trincoll.edu/historyblog/2018/03/19/killing-order-talaat-pashas-telegrams-and-the-armenian-genocide-a-lecture-by-professor-taner-akcam/
- Տեսանյութեր։
- Hovsepian, Jirar (2018 թ․ ապրիլի 3). «Killing Orders: Talat Pasha's Telegrams and the Armenian Genocide». at Archive.org
- «Talat Pasha's Killing Orders and Denial of Armenian Genocide - Taner Akçam». Rowan University College of Humanities and Social Science (CHSS). 2019 թ․ մարտի 20.
- «Dr. Taner Akçam - Killing Orders: Talat Pasha's Telegrams and the Armenian Genocide». American University of Armenia. 2018 թ․ հունիսի 17.
- «Taner Akcam | Killing Orders: Talat Pasha's Telegrams». National Association for Armenian Studies and Research (NAASR). 2018 թ․ մայիսի 16.