Սթոունհենջ
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
 | |
| Stonehenge* | |
|---|---|
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն | |
| |
| Սթոունհենջի կրոմլեխ | |
| Երկիր | .svg){kind=small} Մեծ Բրիտանիա
|
| Տիպ | Մշակութային |
| Չափանիշներ | i, ii, iii |
| Ցանկ | ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ |
| Աշխարհամաս** | Եվրոպա |
| Ընդգրկման պատմություն | |
| Ընդգրկում | 1986 (10-րդ նստաշրջան) |
| Համար | 373 |
| * Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման | |
Համաշխարհային  ժառանգություն
| |
Սթոունհենջ (անգլ.՝ Stonehenge), մեգալիթյան խոշոր կառույց Մեծ Բրիտանիայում՝ Լոնդոնից շուրջ 130 կմ դեպի հարավ-արևմուտք՝ Սոլսբերի քաղաքի մոտ, Էյվոն գետի ձախ ափին։ Երկար տարիներ է, ինչ այն իր վրա է բևեռում հնագետների ուշադրությունը։ Նրա մասին շատ է գրվել, և հորինվել են զանազան առասպելներ։ Այն անվանել են Արևի տաճար, հեթանոսական տաճար։ Կառուցել են քարի դարից բրոնզի դարին անցնելու ժամանակներում՝ մ.թ.ա. 1900-1400 թթ.։ Բաղկացած է տարբեր ժամանակներում նույն տեղում կանգնեցված երեք կառույցներից։ Առաջինը (թվագրվում է մ․թ․ա․ 1900—1700) շրջանաձև հողապատնեշ է և խանդակ (97,5 մ տրամագծով)։ Երկրորդը (թվագրվում է մ․թ․ա․ 1700—1550)՝ վաղեմի պատնեշի մեջ ուղղաձիգ դրված քարեր են (38 զույգ), որոնք կազմում են երկու համակենտրոն շրջան, դեպի ուր տանում է հողաշեն ճանապարհը։ Երրորդը (թվագրվում է մ․թ․ա․ 1550—1400)՝ սալերով պսակված, տաշված ուղղաձիգ քարեր են (8,5 մ բարձրությամբ, մինչև 28 ա քաշով), որոնք կազմում են 30 մ տրամագծով շրջան։ Շրջանի ներսում 5 տրիլիթներ են (սալով ծածկված երկու քար), որոնք շրջափակում են հորիզոնական դրված, այսպես կոչված, զոհասեղանի քարը։ Ինչպես ենթադրում են հետազոտողները, յուրաքանչյուր մեգալիթի փոխադրումով զբաղվել են գերաններով զինված 700 մարդ, որոնք քարը տեղափոխել են օրական 1,5 կիլոմետր։ Որոշ քարեր տեղափոխվել են գետով, 324 կմ հեռվից, անցնելով օրական 15 կմ։ Սթոունհենջ անկասկած հնագույն տաճար է, որը հավանաբար առնչվում է արևի պաշտամունքի հետ և խորհրդանշում է երկնակամարը։ Ըստ որոշ հետազոտողների՝ Սթոունհենջը եղել է հնագույն աստղադիտարան։ Սթոունհենջից համեմատաբար քիչ բան է մնացել, ավերել են և՛ ժամանակը, և՛ մարդը։ Այսօր այն ինչ-որ չափով նորոգված է։ Այցելուների թիվը Սթոնհենջում տարեկան հասնում է 300.000-ի։
Արմատաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օքսֆորդի անգլերեն բառարանը մեջբերում է 10-րդ դարի Էլֆրիկի բառարանը, որտեղ henge-cliff նշանակում է «խորություն» կամ քար[1][2]; այսպիսով, stanenges կամ Stanheng «ոչ հեռու Սոլսբերիից», որոնք արձանագրվել են 11-րդ դարի գրողների կողմից, նշանակում է «օդում կախված քարեր»[3]: 1740 թվականին Ուիլյամ Սթյուքլին նշում է. «Կախված ժայռերը այժմ կոչվում են henges Յորքշիրում... Ես չեմ կասկածում, որ Stonehenge սաքսոնական նշանակում է կախված քարեր»[4]: Քրիստոֆեր Չիպինդեյլի «Լրիվ աշխատություն Սթոունհենջի մասին» գրքում նշվում է «Սթոունհենջ» անվան ծագումը հին անգլերեն stān «քար» և կամ hencg «հենարան» (քանի որ քարե տախտակները կառչում են ուղղահայաց քարերին), կամ hen(c)en «կախել», «կախաղան» կամ «խոշտանգման միջոց»:
«Հենջ» մասը տվել է անունը հայտնի հուշարձանների դասին, որոնք հայտնի են որպես հենջեր[5]: Հնագետները որոշում են հենջերը որպես երկրի ամրոցներ, որոնք կազմված են շրջանաձև ցանկքով, որի մեջ կա խրամատ: Ինչպես հաճախ լինում է հնագիտական տերմինաբանության մեջ, սա հնավաճառական օգտագործման մնացուկ է:
Ֆունկցիա և կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սթոունհենջը կառուցվել է մի մշակույթի կողմից, որը չի թողել որևէ գրավոր հիշատակություններ: Սթոունհենջի բազմաթիվ ասպեկտներ, ինչպիսիք են, թե ինչպես է այն կառուցվել և ինչ նպատակներով է այն օգտագործվել, շարունակում են վիճաբանության առարկա լինել: Մի շարք առասպելներ շրջապատում են քարերը[6]: Վայրը, մասնավորապես մեծ տրիալոնը, որը կլորաձև համար հնարավորություն տալիս է առանձին հավասարապես կազմված կենտրոնական տրիալոններով, բարձիկի քարը և պատվարը, համապատասխանում են ձմեռային արևագնացության մայրամուտին և ամառային արևագնացության ակնառաջանցմանը: Հետաքրքիր փաստ. տախտակները պարզապես վերին կողմում չեն - դրանք ամրացված են ճշգրտությամբ և կազմում են գրեթե կատարյալ շրջան: Քարերի ներքին մակերեսները հղկվել են մինչև հարթության, իսկ արտաքինները թողնվել են կոշտ[7]: Հուշարձանի տեղադրամասում բնական ռելիեֆը հետևում էր այս գծին և կարող էր ոգեշնչել նրա կառուցումը[8]: Առաջարկվել է, որ հուշարձանի նախագծման մեջ ներառված էր երկնային աստղադիտարանի հատկություն, որը կարող էր թույլ տալ կանխատեսել խավարումները, արևագնացությունները, և այլ երկնային իրադարձություներ, որոնք կարևոր էին կառուցողների հավատքի համակարգում: Բացահայտված կենդանիների ոսկորների մնացորդները ենթադրում են, որ մարդիկ հավաքվել են այստեղ ձմռանը, այլ ոչ թե ամռանը[9]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Esotericism». Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «Archaeological sites in Wiltshire». esotericbasics.co.uk. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «Stonehenge - British Heritage». britishheritage.org. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ [pages » Stonehenge etymology «Stonehenge etymology»]. www.buystonehenge.com. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
{{cite web}}: Check|url=value (օգնություն) - ↑ «What Is A Henge, And Why Were They Built? IFLScience». www.iflscience.com. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «Stonehenge: Archeological Myths and Truths». lylerussell.net. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «Stonehenge: a mystery of millennia told in facts». adlg.co.uk. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «Stonehenge was built on solstice axis, dig confirms». www.theguardian.com. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «Stonehenge revealed: Why Stones Were a "Special Place"». blog.stonehenge-stone-circle.co.uk. Վերցված է 2025 թ․ մայիսի 13-ին.
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն , օբյեկտ № 373 ռուս.. • անգլ.. • ֆր. |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սթոունհենջ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||
