Ջուղայի խաչքար (Մայր Աթոռ, ճեմարանի մոտ, 1602 թվական)
 (Մայր Աթոռ, ճեմարանի մոտ, 1602 թվական) | |
|---|---|
 1602 թվականի Ջուղայի խաչքարը Էջմիածնում | |
| Երկիր | Հայաստան |
| Տարածաշրջան | Արմավիրի մարզ |
| Սկզբնական տեղադրություն | Ջուղայի գերեզմանատուն |
| Ներկա տեղադրություն | Մայր Աթոռի տաճարի արևելյան կողմում՝ Գևորգյան հոգևոր ճեմարանի և Գրիգոր Լուսավորչի դարպասի հարևանությամբ քանդակազարդ երեսով դեպի հյուսիս։ |
| Ներկա վիճակ | ամբողջական |
| Ժառանգության կարգավիճակ | այո |
| Նվիրված | Մանուկ Զաքար |
| Խաչագործ | Գրիգոր վարպետ |
| Պատվիրող | Ծնողած Ամիրի |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական ճարտարապետություն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1602 թվական |
| Զարդաքանդակի նկարագրություն | Խաչքարի քիվին՝ Քրիստոս, ավետարանիչներ, մոգեր |
| Նյութ | տուֆ |
| Արձանագրություն | առկա է |
 1602 & 1603 khatchkars from Julfa in Vagharshapat Վիքիպահեստում | |
Ջուղայի պահպանված խաչքար, որը ներկայումս գտնվում է Հայաստանի Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքում՝ Մայր Աթոռի տաճարի արևելյան կողմում՝ Գևորգյան հոգևոր ճեմարանի և Գրիգոր Լուսավորչի դարպասի հարևանությամբ քանդակազարդ երեսով դեպի հյուսիս։ Հաշվառված է Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցանկում (4.2/14.1.27)[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաչքարը քանդակվել է Գրիգոր խաչագործի կողմից 1602 թվականին։ Գտնվել է Ջուղայի գերեզմանատանը։
Վազգեն Ա Բուխարեստցի կաթողիկոսի ջանքերով 20-րդ դարի վերջերին խաչքարը տեղափովում է Մայր Աթոռ՝ փրկվելով Ջուղայի խաչքարերի ոչնչացումից։ Տեղադրված է Մայր Աթոռի տաճարի արևելյան կողմում՝ Գևորգյան հոգևոր ճեմարանի և Գրիգոր Լուսավորչի դարպասի հարևանությամբ քանդակազարդ երեսով դեպի հյուսիս։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաչասալի ստորին՝ հողի մեջ դրվող հատվածը բացակայում է, դրված է խորհանարդաձև նոր պատվանդանի վրա[2]։
Քանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաչքարի քիվի կենտրոնում քանդակված է Հիսուս Քրիստոսը։
Քրիստոսի ոտքերի կողմերում քանդակված են 4 ավետարանիչներն,
- Մատթեոսը նույնացվում է մարդու հետ, որովհետև նրա Ավետարանը սկսվում է Քրիստոսի մարդեղության պատմությունով։
- Մարկոսը ներկայացվում է առյուծի խորհրդանիշով, որովհետև իր Ավետարանի սկզբում առյուծի պես քաջաբար հայտարարում է, թե Հիսուս Աստծո Որդին է։
- Ղուկասը նույնացվում է եզի հետ, որ զոհի խորհրդանիշն է, այն պատճառով, որ նրա Ավետարանը սկսվում է Զաքարիայի` տաճարում զոհի պատրաստության պաշտամունքի նկարագրությամբ։ Այս պատմությունն իր հերթին դիտվել է իբրև պատրաստություն Քրիստոսի զոհաբերության։
- Հովհաննեսը ներկայացվում է արծվի խորհրդանիշով, որովհետև նա իր Ավետարանի սկզբում սավառնում է վեր` հայտարարելով Քրիստոսի աստվածությունը
Ավետարանիչների կողմերում հրեշտակներ։
Արձանագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարդյակից ներքև ընկած, այդ թվում՝ արձանագրային հատվածն ամբողջովին հողմահարված է։
Արձանագրությունը գտնվում է քիվից ներքև առանձին գոտիով և խորանի հարթության վրա։ Հավանաբար վարդյակից ներքև նույնպես եղել է արձանագրություն, որն, քայքայված է։ Հիշատակարանում հստակ ընթեռնելի է[3].
|
«Ս(ուր)բ խաչս բարեխօս առ Ք(րիստո)ս մանուկ Զաքարին | 
|
Խաչաթևերի վերին հարթության վրա ժամանակագրությունն է[4].
|
|
«Թվ[ին] ՌԾԱ [1602 թ.]» |
|
Դրանից ներքև.
|
|
«Ծնողացն Ամիրին» |
|
Համաձայն արձանագրության՝ պատվիրատուն Զաքարի ծնողներն էին, որոնց մյուս զավակի անունն էր Ամիր։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
- ↑ Հարությունյան, Մարիաննա (2014) Ջուղայի պահպանված խաչքարերը. Էջմիածին. Պաշտօնական ամսագիր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռոյ Սրբոյ Էջմիածնի, ՀԱ (Է). pp. 21-44. ISSN 1829-4243
- ↑ С. Тер-Аветисян, Город Джуга, Тифлис, 1937, с. 164.
- ↑ Ա. Այվազյան, Ջուղա, Երևան, 1984, էջ 169