Պտահոթեպ
| Պտահոթեպ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մ.թ.ա. 25-րդ դար |
| Մահացել է | մ.թ.ա. 24-րդ դար |
| Քաղաքացիություն | Հին Եգիպտոս |
| Երկեր | The Maxims of Ptahhotep? |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա |
 Ptahhotep Վիքիպահեստում | |
Պտահոթեպ (եգիպ.՝ ptḥ ḥtp «Պտահի խաղաղություն», մ.թ.ա. 25-րդ դար - մ.թ.ա. 24-րդ դար), երբեմն հայտնի է որպես Պտահոթեպ I կամ Պտահոթփե, հին եգիպտական վեզիր մ.թ.ա. 25-րդ դարի վերջին և մ.թ.ա. 24-րդ դարի սկզբներին՝ Եգիպտոսի Հինգերորդ դինաստիայի շրջանում։
Կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտահոթեպը եղել է քաղաքի կառավարիչն ու վեզիրը (առաջին նախարարը) հինգերորդ դինաստիայի շրջանում՝ փարավոն Ջեդկարե Իսեսիի օրոք։ Նրան են վերագրվում «Պտահոթեպի մաքսիմները» աշխատությունը, եգիպտական «իմաստության գրականության» վաղ հատվածը, որը միտված է սովորեցնել երիտասարդներին համապատասխան վարքագիծ դրսևորել։
Նա ուներ Ախեթեթեփ անունով որդի, որը նույնպես վեզիր էր։ Նա և իր սերունդները թաղվել են Սակկարայում։
Պտահոթեպի դամբարանը գտնվում է Հյուսիսային Սակկարայի մաստաբայում (մաստաբա D62): Նրա թոռը՝ Պտահոթեպ Ջեֆին, որն ապրել է Ունասի օրոք, թաղվել է հոր մասթաբայում (մաստաբա 64)[1]։ Նրանց գերեզմանը հայտնի է իր ակնառու պատկերներով[2]։ Վեզիր լինելուց բացի, նա զբաղեցրել է բազմաթիվ այլ կարևոր պաշտոններ, ինչպիսիք են գանձարանի տեսուչ, թագավորի փաստաթղթերի դպիրների տեսուչ, կրկնակի ամբարի հսկիչ և թագավորական բոլոր գործերի տեսուչ[3]։
Մաստաբա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նրա մաստաբան գտնվում է Սակկարայում։ Մուտքը հարավ-արևելքում է և զարդարված երկու սյուներով։ Դրան հաջորդում է մի սենյակ, որի յուրաքանչյուր կողմում կա ևս երկու սենյակ։ Համալիրի միջնամասը զբաղեցնում է տասը սյուներով դատարանը։ Ավելի հյուսիս գնալով՝ կան մի քանի այլ սենյակներ, որոնցից մեկում կա Պտահոթեպի կեղծ դուռը և նրա դիմաց գտնվող ընծայի սեղան[4]։ Մաստաբայի պատերի մեծ մասը զարդարված է ռելիեֆներով, սակայն հիմնականում պահպանվել են տեսարանների միայն ստորին հատվածները, դրանք հիմնականում ընծաներ կրողներին են ցույց տալիս։ Ընտանիքի միակ անդամը, որը պահպանվել է դամբարանի զարդարանքում, որդի Ախհոտեփն է։ Կնոջ անունը չի պահպանվել։
«Պտահոթեպի մաքսիմները»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շատ գիտնականներ երկար ժամանակ հավատում էին, որ Պտահհոտեպը գրել է պատմության առաջին գիրքը։ Գրքի վերնագիրն էր «Պտահոթեպի մաքսիմները»։ Որպես վեզիր՝ նա իր գրքում գրել է մի շարք թեմաներ՝ հիմնված եգիպտական իմաստության և գրականության կենտրոնական հայեցակարգի վրա, որը եկել է Մաատ աստվածուհուց։ Նա սկզբնականի դուստրն էր և խորհրդանշում էր և՛ տիեզերական կարգը, և՛ սոցիալական ներդաշնակությունը։ Պտահոթեպի հրահանգը գրվել է որպես խորհուրդ իր ժողովրդին՝ այս «սոցիալական կարգը» պահպանելու ակնկալիքով։ Նա գրեց խորաթափանց խորհուրդներ՝ ընդգրկելով թեմաներ՝ սեղանի վարքագծից և դատական շրջանակներում հաջողության հասնելու համար պատշաճ վարքագծից մինչև օգտակար խորհուրդներ ամուսնուն՝ կնոջ գեղեցկությունը պահպանելու վերաբերյալ։ Պտահոթեփը գրել է ավելի շատ սոցիալական հրահանգներ, թե ինչպես խուսափել վիճաբանող անձանցից և ինչպես զարգացնել ինքնատիրապետումը[5]։
Պտահոթեփի թոռը՝ Պտահոթեպ Ջեֆին, ավանդաբար համարվում է «Պտահոթեփի մաքսիմներ»[6] անունով հայտնի իմաստուն ասացվածքների ժողովածուի հեղինակ, որի առաջին տողերում որպես հեղինակ նշվում է վեզիր Պտահոթեփը՝ Իսեսի թագավորի մեծության ներքո[7]։ Դրանք ընդունում են հոր կողմից իր որդուն ուղղված խորհուրդների և հրահանգների ձևը և, ինչպես ասում են, հավաքվել են ուշ Հին Թագավորության ժամանակ։ Այնուամենայնիվ, նրանց ամենահին պահպանված օրինակները գրված են միջին եգիպտերենով, որոնք թվագրվում են Միջին Թագավորության ուշ առաջին միջանկյալ ժամանակաշրջանին[8]։ Որոշ գիտնականներ պնդում են, որ դա նշանակում է, որ գիրքը հավանաբար ստեղծվել է Միջին Թագավորությունում, և որ հեղինակը հորինված է։
Բատիսկոմբ Գունի 1906 թվականի թարգմանությունը, որը հրատարակվել է որպես «Արևելքի իմաստություն» շարքի մաս, պատրաստվել է ուղղակիորեն Փարիզի Prisse պապիրուսից, այլ ոչ թե պատճեններից, և մինչ օրս տպագրվում է[9]։
Լուվրում ցուցադրված է ձեռագիր օրինակ՝ «Prisse Papyrus»-ը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Grimal, p.79
- ↑ Dieter Arnold, The Encyclopaedia of Ancient Egyptian Architecture, I.B.Tauris 2003, 1-86064-465-1, p.182
- ↑ Strudwick, 1985, էջեր 87
- ↑ Mourad, 2015, էջ 77
- ↑ Fontaine, Carole (1981). «A Modern Look at Ancient Wisdom: The Instruction of Ptahhotep Revisited». Biblical Archaeologist. 44 (3): 155–160. doi:10.2307/3209606. JSTOR 3209606. S2CID 59261427.
- ↑ Grimal, p.79.
- ↑ M. Lichtheim, Ancient Egyptian Literature, p.61
- ↑ James P. Allen, Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs, Cambridge University Press 2000, 0-521-77483-7, p.259.
- ↑ Battiscombe G. Gunn, "The Instruction of Ptah-Hotep and the Instruction of Ke'Gemni The Oldest Books in the World", London, John Murray, Albemarle Street, 1906,
Գրականության ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Nicolas Grimal, A History of Ancient Egypt, Blackwell Publishing, 1992
- Mourad, Anna-Latifa (2015). The Tomb of Ptahhotep I. The Australian Centre for Egyptology, Report 37. Oxford: Aris and Phillips Ltd. ISBN 978-0-85668-851-5.
- Quirke, Stephen (2004). Egyptian Literature, 1800 BC: Questions and Readings. G. London: GHP. ISBN 978-0954721862.
- Strudwick, Nigel (1985). The Administration of Egypt in the Old Kingdom: The Highest Titles and Their Holders (PDF). Studies in Egyptology. London, Boston: KPI. ISBN 978-0-71-030107-9. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 13-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Պտահոթեպ կատեգորիայում։ |
- "Ptah-Hotep", AfricaWithin.com
- Brian Brown (ed.) (1923) The Wisdom of the Egyptians. New York: Brentano's
- Nigel C. Strudwick (2005). Ronald J. Leprohon (ed.). Texts from the Pyramid Age. Society of Biblical Literature/Brill Academic Publishers. էջ 522. ISBN 978-1589831384.
- Marshall Clagett (1989). Ancient Egyptian Science: A Source Book. Vol. 3. American Philosophical Society. էջ 462. ISBN 978-0871692320.
- The Instruction of Ptah-Hotep - AAA Encyclopedia
- Wim van den Dungen. «The Maxims on Good Discourse of Ptahhotep».